Πολύς λόγος γίνεται για το brain drain –τη «διαρροή εγκεφάλων» στην ελληνική– που μαστίζει τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας. Πάνω από 300 χιλιάδες συμπατριώτες μας με υψηλά προσόντα έχουν φύγει από τις αρχές της κρίσης σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες (βλέπε π.χ. έρευνα Endeavor, Ιούλιος 2016). Το διανοητικό μας ισοζύγιo παρουσιάζει ένα επικίνδυνο πλεόνασμα σε ό,τι αφορά την αύξηση των εξαγωγών. Κι αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος αλλά και πρόκληση για τη χώρα. Πώς δηλαδή θα κάνουμε τον κόσμο αυτό να επιστρέψει.
Ο βασικός λόγος για τον οποίο φεύγουν οι νέοι θεωρείται από πολλούς ότι είναι η οικονομική κατάσταση. Επιτρέψτε μου να πιστεύω ότι ο βασικότερος λόγος που φεύγουν οι νέοι και κυρίως οι νέοι επιστήμονες, είναι οι κλειστές πόρτες και οι «πιασμένες καρέκλες» που συναντούν παντού. Λείπουν από τη χώρα μας οι ανοικτές διαδικασίες όπου με διαφάνεια και ίση αντιμετώπιση θα προσφέρονται ευκαιρίες. Όταν ένας νέος καταλαβαίνει ότι πρέπει να φιλήσει κομματικές ποδιές για να βρει μια θέση στο πανεπιστήμιο π.χ. σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα, σε ερευνητικό πρόγραμμα, ως μέλος Διδακτικού κι Ερευνητικού Προσωπικού ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, αλλά ακόμα και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, τότε παίρνει το καπελάκι του και φεύγει.
Αυτήν ακριβώς την παθογένεια διαιωνίζει και το Υπουργείο Παιδείας όταν στα διάφορα νομοσχέδια περνάει –πολλές φορές και λάθρα– τροπολογίες για προσωποπαγείς θέσεις, φωτογραφικές διατάξεις ή επιλέγει για σε θέσεις ευθύνης μόνο όσους έχουν κομματικά διαπιστευτήρια ενώ οι διάφοροι φορείς του αναθέτουν σχεδόν αποκλειστικά με απευθείας αναθέσεις υπηρεσίες. Έτσι θέσεις βρίσκουν τα «δικά μας παιδιά» και η αξιοκρατία υποχωρεί απέναντι στην ημετεροκρατία.
Αυτές τις μέρες συζητείται στη Βουλή το νομοσχέδιο για το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (Ελ.Ιδ.Ε.Κ.), ένας φορέας που σχεδιάζεται να είναι ανεξάρτητος από το Υπουργείο, καθότι θα χρηματοδοτείται από δάνειο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ο λόγος δημιουργίας του είναι ακριβώς η ανάσχεση αυτού του brain drain, δίνοντας κίνητρα (υποτροφίες, χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων) σε νέους έλληνες επιστήμονες να μείνουν στη χώρα.
Ελπίζω να μην ακολουθηθεί η πεπατημένη και η αξιοκρατία να επικρατήσει της ημετεροκρατίας. Άλλωστε, ο αναπλ. υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας κ. Φωτάκης, ως γνώστης του χώρου, διαβεβαίωσε για την αξιοκρατία και τη διαφάνεια των διαδικασιών. Ελπίζω να έχει τον έλεγχο του πράγματος αυτός κι όχι οι κομματικοί ή συντεχνιακοί μηχανισμοί. Πολύ φοβάμαι όμως, από τα δείγματα που έχω δει στο συγκεκριμένο υπουργείο, ότι γίνεται πάντα αυτό που θέλουν όσοι βρίσκονται κοντά στα αυτιά του υπουργού και προσπαθούν να χτίσουν παντού ένα φίλα προσκείμενο καθεστώς λόγω των εξυπηρετήσεων.
Ας μην κινδυνολογώ όμως προκαταβολικά, ας περιμένουμε να αξιολογήσουμε τα πρώτα δείγματα γραφής. Αν επιτέλους οι ανοιχτές διαδικασίες, οι ίσες ευκαιρίες και η αξιοκρατία επικρατήσουν των προσωποπαγών θέσεων, των φωτογραφικών διατάξεων και της ημετεροκρατίας τότε θα είναι ένα μικρό βήμα ανάκαμψης που μπορεί να κάνει όλους όσους έχουν σιχαθεί την «κολλητοκρατία» να μην εγκαταλείψουν τη χώρα…
