H 11η Φεβρουαρίου θα μείνει στην ιστορία της φυσικής ως η ημέρα που η μια ομάδα χιλίων επιστημόνων από όλο τον κόσμο απέδειξε την ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων - μια ανακάλυψη που πολλοί προαλείφουν για το βραβείο Νόμπελ. Οι ρυτιδώσεις στον χωροχρόνο που προκαλούνται όταν αντικείμενα τεράστιας μάζας όπως τα αστέρια και οι μαύρες τρύπες εκρήγνυνται ή συγκρούονται είχαν προβλεφθεί από τη γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. 100 χρόνια μετά, η ύπαρξή τους αποδείχθηκε χάρη στα δύο LIGO (παρατηρητήρια βαρυτικών κυμάτων μέσω συμβολομέτρων λέιζερ) που στήθηκαν στις δύο άκρες των ΗΠΑ. Κλειδί στην επιτυχία του πρότζεκτ ήταν το σύστημα αυτόματης ευθυγράμμισης των κατόπτρων που είναι επιφορτισμένα να συλλάβουν την απειροελάχιστη αλλαγή της απόστασης μεταξύ τους τη στιγμή που τα διαπερνούν βαρυτικά κύματα, ανεπηρέαστα από άλλες εξωτερικές πηγές δόνησης όπως η σεισμική δραστηριότητα. Ένα πρωτοποριακό σύστημα που οι επιστήμονες οφείλουν στη δουλειά της 47χρονης συναδέλφου τους Νεργκίς Μαβαλβάλα.
Καθηγήτρια αστροφυσικής και επικεφαλής του τμήματος φυσικής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT), η περίπτωση της Μαβαλβάλα καλύπτει κάθε πιθανό κριτήριο διαφορετικότητας: Γυναίκα στο ανδρικό «κάστρο» των θετικών επιστημών. Έγχρωμη μετανάστρια, αφού γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Πακιστάν και μετανάστευσε πριν 30 χρόνια στην Αμερική για σπουδές. Και ανοιχτά ομοφυλόφιλη αφού μαζί με τη σύντροφό της μεγαλώνουν την 8χρονη κόρη τους. Μειονότητα ακόμα και στην πατρίδα της, αφού η οικογένειά της ακολουθεί το ζωροαστρικό και όχι το μουσουλμανικό θρήσκευμα, ενώ η Νεργκίς φοίτησε σε καθολικό σχολείο. Η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως «έγχρωμη και ανοιχτά ομοφυλόφιλη» και συνεχίζει: «Δεν με πειράζει να βρίσκομαι στις παρυφές οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας. Με αυτό τον τρόπο οι κανόνες τους με δεσμεύουν λιγότερο.»
Η Μαβαλβάλα μπόρεσε να αναπτύξει την πρωτοποριακή τεχνολογία που οδήγησε στην ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων χάρη στην περίφημη υποτροφία Μακ Άρθουρ που κέρδισε πριν από έξι χρόνια. Ήταν η στιγμή που γυναίκες συνάδελφοί της άρχισαν να της γράφουν, ευχαριστώντας την που με το παράδειγμά της αποτελεί θετικό πρότυπο για όλες τις γυναίκες στον χώρο της επιστήμης. Το ίδιο συνέβη και πριν δύο χρόνια όταν ήταν η κεντρική ομιλήτρια στο «Out to innovate», μια διημερίδα καριέρας για τους ΛΟΑΔ στον χώρο των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας. Όπως λέει η ίδια «δεν έχω πρόβλημα να με θεωρούν πρότυπο. Είμαι απλώς ο εαυτός μου. Αν βγει κάτι θετικό από αυτό, τόσο το καλύτερο.» Τον σεξουαλικό της προσανατολισμό δεν τον είχε συνειδητοποιήσει στο Πακιστάν, ούτε αργότερα όταν φοιτούσε σε ένα γυναικείο κολέγιο στην Αμερική.
Αυτό άλλαξε όταν πάτησε τα είκοσι και ερωτεύτηκε μια γυναίκα. Η κοπέλα της άρχισε να την επισκέπτεται στο εργαστήριο και χωρίς πολλές διατυπώσεις έγινε κομμάτι της κοινωνικής της ζωής. «Δεν είχα ποτέ αρνητικές εμπειρίες εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Το επαγγελματικό μου περιβάλλον υπήρξε αρκετά υποστηρικτικό. Υπάρχουν άνθρωποι που τολμούν πράγματα που για άλλους είναι δυσάρεστα ή επικίνδυνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι επιπόλαιοι ή ατρόμητοι. Διαβάζουν την κατάσταση γύρω τους και αν έχουν εμπιστοσύνη στο ένστικτό τους προχωρούν. Ευτυχώς το ένστικτό μου δεν με πρόδωσε. Η σεξουαλικότητά μου δεν επηρέασε τον τρόπο που με βλέπουν οι συνάδελφοί μου. Παρόλα αυτά, δεν θα έλεγα πως είμαι ο τύπος του ανθρώπου που επιθυμεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Αντίθετα δεν έχω κανένα πρόβλημα να περνάω απαρατήρητη. »
Η ίδια αποδίδει την ξεχωριστή της σταδιοδρομία στον τρόπο που μεγάλωσε: «Η οικογένειά μου ποτέ δεν έδινε σημασία στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων. Μεγάλωσα θεωρώντας πως οι γυναίκες μπορούν και πρέπει να κάνουν τα πάντα. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα. Οι γονείς μου δεν είναι επιστήμονες και δεν καταλαβαίνουν με τι ασχολούμαι ακριβώς. Όμως η στάση τους ήταν πάντα να μην μου δημιουργούν εμπόδια. Ποτέ δεν με πίεσαν να ακολουθήσω το δικό τους όνειρο αντί για το δικό μου.» Τα επιτεύγματα της Μαβαλβάλα έχουν προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον και εθνική περηφάνια στην πατρίδα της, γεγονός που οδήγησε τον πρωθυπουργό του Πακιστάν να την αποκαλέσει «πηγή έμπνευσης» για τους επιστήμονες της χώρας. Παρόλα αυτά ο πακιστανικός τύπος αποφεύγει να αναφερθεί στην ομοφυλοφιλία της ή στο γεγονός ότι δεν είναι μουσουλμάνα. Κάτι που έκανε την ίδια να αναφερθεί στο θέμα σε μια συνέντευξη: «Αυτό που θέλω να ξέρει για μένα ο κόσμος στο Πακιστάν είναι ότι είτε είσαι γυναίκα, είτε ανήκεις σε κάποια θρησκευτική μειονότητα, είτε είσαι ομοφυλόφιλη, οι πάντες έχουν δικαίωμα στην επιτυχία. Και είμαι η ζωντανή απόδειξη γιατί είμαι όλα αυτά τα πράγματα. Με τον κατάλληλο συνδυασμό ευκαιριών, μπόρεσα να τα καταφέρω.»
Όσο για το τι της επιφυλάσσει το μέλλον, τα ανεξάντλητα μυστήρια του σύμπαντος μάλλον δεν πρόκειται να την αφήσουν χωρίς δουλειά: «Αυτή η ανακάλυψη είναι μόνο η αρχή. Κανείς δεν περίμενε ότι οι μαύρες τρύπες που θα βρούμε θα ήταν τόσο μεγάλες. Πρόκειται λοιπόν για μία ανακάλυψη που γεννάει ακόμα περισσότερα αναπάντητα ερωτήματα. Πως μεγαλώνουν τόσο πολύ; Η αίσθηση που έχω είναι ότι μόλις ανακαλύπτεις κάτι, συνειδητοποιείς πόσα είναι αυτά που δεν γνωρίζεις, πόσα καινούρια ερωτήματα καλείσαι να απαντήσεις. Και αυτό είναι κάτι που δεν παύει να με συναρπάζει!»
12°
