Διαφθορά και πολυλογία

Σύμφωνα με αναλύσεις του εκλογκού αποτελέσματος, το θέμα που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εκλογικής προτίμησης των πολιτών στις τελευταίες εκλογές, μετά την οικονομία, ήταν η διαφθορά και η ανάγκη αντιμετώπισής της. Είναι δυστυχώς άλλη μια παράμετρος που προσδίδει στην Ελλάδα τα χαρακτηριστικά μιας ευρωπαϊκής χώρας με σημαντική πολιτική και θεσμική υστέρηση. Όχι βέβαια επειδή η διαφθορά δεν απαντάται στις προηγμένες χώρες του πλανήτη, αλλά επειδή στις προηγμένες και αναπτυγμένες χώρες το ζητούμενο της αντιμετώπισής της δεν συνιστά προτεραιότητα για τους πολίτες.

Oι λόγοι είναι πολλοί: Στις χώρες αυτές τα κρούσματα διαφθοράς δεν έχουν ενδημικό χαρακτήρα. Αυτό επιτυγχάνεται γιατί η αντιμετώπισή τους είναι τις περισσότερες φορές άμεση, σχετικά επαρκής και σχετικά αποτελεσματική. Το αίσθημα της ατιμωρησίας δεν τροφοδοτείται και, τέλος, το πολιτικό σύστημα, σοβαρό και με αντανακλαστικά που μαρτυρούν σεβασμό της κοινής γνώμης, ενεργεί εγκαίρως, χωρίς να ηθικολογεί αενάως. Με τον τρόπο αυτό οι πολίτες αισθάνονται ότι οι θεσμοί λειτουργούν, ότι το δίκαιο αποδίδεται, ότι η πολιτική τάξη αν και προνομιούχος δεν είναι ανέλεγκτη, με δυο λόγια ότι η δημοκρατία είναι θωρακισμένη και το δημόσιο συμφέρον προστατεύεται.

Στη χώρα μας, αντίθετα, οι εξαγγελίες για την πάταξη των εστιών διαφθοράς και των κάθε λογής πρωταγωνιστών της περισσεύουν. Ένας διαχρονικός και πολύ φοβάμαι διακομματικός πολιτικός βερμπαλισμός βομβαρδίζει το «θυμωμένο» πλήθος που επιθυμεί την παραδειγματική τιμωρία των φαύλων. Βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ίδιο θυμωμένο πλήθος εν γνώσει του στηρίζει με τη σταυροδοσία του τους πιο φαύλους εκπρόσωπους του πολιτικού συστήματος συμμετέχοντας ενεργά στο πελατειακό δούναι και λαβείν. Παρόλα αυτά η απαίτηση για κάθαρση, για παραδειγματική τιμωρία κ.λπ. είναι πάντα ψηλά στην ατζέντα είτε μιλάμε για συζητήσεις στα καφενεία είτε για συζητήσεις στη Βουλή. Από τους νταβατζήδες που είχε βάλει στο στόχαστρο η λαϊκή δεξιά ως τους ολιγάρχες του αριστερού λεξιλογίου, η πολιτική τάξη θέτει πάντα ως στόχο να βάλει τα πράγματα σε τάξη αλλά συνήθως μένει στην «ίδια τάξη», διότι το μαχαίρι που μπαίνει στο κόκαλο στον αντιπολιτευτικό λόγο μετατρέπεται σε χαρτοκόπτη στην κυβερνητική πράξη. Ο γενικευμένος λόγος δεν συνοδεύεται ποτέ από ονοματεπώνυμα και οι εξαγγελίες βρίθουν ηθικολογίας χωρίς συνέχεια ουσιαστικής πράξης. Με αυτό τον τρόπο προκύπτει αργά αλλά σταθερά η πολιτική απονομιμοποίηση, η κρίση αντιπροσώπευσης και συνολικά ένα γενικευμένο πλαίσιο αποσταθεροποίησης και βαθύτατου διχασμού. Το πεδίο αυτό εξελίχτηκε στο ιδανικό θερμοκήπιο για την εξάπλωση του φασιστικού και ναζιστικού μορφώματος στη χώρα μας, το οποίο κατάφερε για ένα ποσοστό που ξεπερνά το 8% της ελληνικής κοινωνίας να ξεπλυθεί, να αποκαθαρθεί και να παρουσιάζεται ως ο αρχάγγελος της κάθαρσης που βάζει το μαχαίρι στο κόκαλο και όχι μόνο μεταφορικά...

Η πολιτική συνθηματολογία γύρω από το ζήτημα της διαφθοράς, η ηθικολογική και για το λόγο αυτό ανέξοδη προσέγγισή της, η προαναγγελία σαρωτικών πρωτοβουλιών, έχει μέχρι σήμερα αποδειχθεί ότι όχι μόνο δεν συνοδεύτηκε από τις αντίστοιχες παρεμβάσεις, αλλά συνέβαλε σημαντικά στην περαιτέρω κρίση αντιπροσώπευσης και στην απονομιμοποίηση της πολιτικής. Αποτέλεσε δε βούτυρο στο ψωμί των χρυσαυγιτών οι οποίοι για πολλούς συμπατριώτες μας είναι οι μόνοι «καθαροί»!

O Ουμπέρτο Έκο αναφερόμενος στην επιχείρηση Καθαρά Χέρια στην Ιταλία το 1992 λέει χαρακτηριστικά: «Το 1992 υπήρξε μια χρονιά ορόσημο για την ιταλική κοινωνία. Ο κόσμος πίστευε ότι όλα θα άλλαζαν αφού διεξαγόταν μια μεγάλη εκστρατεία κατά της διαφθοράς. Δυο χρόνια αργότερα τίποτα δεν άλλαξε, μάλιστα τα πράγματα χειροτέρεψαν. Τα χρόνια εκείνα γινόσουν κλέφτης για να προσφέρεις χρήματα στο κόμμα σου, σήμερα γίνεσαι κλέφτης και κρατάς τα χρήματα για την πάρτη σου».

Στην Ελλάδα του 2015, όπως και στην Ιταλία του 1992, υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρόν για πολιτικές παρεμβάσεις εξυγίανσης του δημόσιου βίου. Ασφαλώς υπάρχουν εστίες και κέντρα οικονομικής εξουσίας που έδρασαν και δρουν με υπόγειες συναλλαγές απαιτώντας μερίδια πολιτικής εξουσίας. Στη μάχη που χρειάζεται να δοθεί προκειμένου η Ελλάδα να αντιμετωπίσει φαινόμενα διαφθοράς ως αναπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα και όχι ως λατινοαμερικάνικη δημοκρατία, πρέπει να είναι ξεκάθαρα τρία ζητήματα:

1. Ο εχθρός, ή μάλλον, για να μην παρασυρόμαστε από διχαστικό πολιτικό τακτικισμό, ο στόχος στη μάχη αυτή είναι η προστασία του δημόσιου συμφέροντος και η διαφάνεια που προάγει τον ανταγωνισμό και τις θέσεις εργασίας και όχι η αναδιανομή ισχύος μεταξύ επιχειρηματικών κέντρων.

2. Τα όπλα σε αυτό τον «πόλεμο» δεν μπορεί να είναι να δημιουργήσουμε άλλη μια επιτροπή, άλλη μια ανεξάρτητη αρχή, άλλο έναν ελεγκτικό μηχανισμό ο οποίος θα υποστελεχωθεί με υπαλλήλους χωρίς ουσιαστική πρόσβαση σε ένα παρωχημένο δίκτυο πληροφοριών, οι οποίοι θα παραδώσουν μετά από πολλούς μήνες άλλο ένα πόρισμα. Σε αυτή την περίπτωση δεν κάνουμε «πόλεμο» αλλά, για να παραφράσουμε τον Κλαούζεβιτς, συνεχίζουμε την ίδια πολιτική με άλλα μέσα.

3. Τα επικοινωνιακά μέσα που στην πολιτική είναι σχέδον πάντα χρήσιμα, έχουν πια καταστεί για το συγκεκριμμένο ζήτημα συνώνυμο πολιτικής εξαπάτησης ή πολιτικών αντιπερισπασμών. Εδώ που είμαστε η κάθε εξαγγελία ξεχειλίζει ένα ποτήρι διαψεύσεων και ποτίζει τον κήπο των χρυσαυγιτών. Ένα σιωπητήριο λοιπόν προθέσεων και εξαγγελιών μαζί με άμεσες και αξιόπιστες πράξεις και αποτελέσματα έχει ανάγκη η χώρα και περιμένει η κοινωνία.