Τσίπρας: ο χειρότερος ή ο καλύτερος;

1. ΟΙ ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε τούτο το άρθρο θέλω να εκθέσω τις σκέψεις που μου γεννήθηκαν χτες (Κυριακή 23 Αυγούστου 2015), όταν έλαβα στον υπολογιστή μου δυο κείμενα.

Το ένα έφερε την υπογραφή του στρατευμένου στην αριστερά δημοσιογράφου Νίκου Μπογιόπουλου. Το κείμενο αυτό περιγράφει την πορεία του Αλέξη Τσίπρα και της επτάμηνης αριστερής κυβέρνησής του με τα μελανότερα χρώματα.

Το άλλο κείμενο ήταν μια ανάλυση του αστράτευτου δημοσιογράφου Leonid Bershidsky του διεθνούς έγκυρου πρακτορείου Bloomberg. Τούτο το κείμενο περιγράφει την ίδια πορεία με φωτεινά χρώματα και εκτιμά ότι θα είναι καλό για την Ελλάδα να επιστρέψει ο κ. Τσίπρας.

Τα εκατέρωθεν επιχειρήματα έχουν συνοπτικά, ως εξής:

Το βασικό επιχείρημα του Νίκου Μπογιόπουλου είναι η προδοσία του «Όχι» του ελληνικού λαού στα Μνημόνια και η μετατροπή του Αλέξη Τσίπρα σε σημαιοφόρο του ιταμού «Ναι» στην κοινωνική λεηλασία και στην υποτέλεια. Πιο συγκεκριμένα, το ψεύδος των διαβεβαιώσεων που έδινε από τα έδρανα της Βουλής, ότι δεν πρόκειται να υπογράψει 3ο μνημόνιο.

Το βασικό επιχείρημα του Leonid Bershidsky είναι ότι μόλις μέσα σε επτά μήνες, ο Αλέξης Τσίπρας, δείχνει να έχει να έχει περάσει από μια αξιοθαύμαστη εξελικτική διαδικασία. Από το «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης», βήμα – βήμα προοδευτικά μέχρι την υπογραφή του 3ου μνημονίου για την επιστροφή στην ανάπτυξη.

Τα εκατέρωθεν επιχειρήματα βασίζονται όλα στην πραγματικότητα. Κανένα δεν είναι ψευδές. Και είναι σίγουρο ότι περί αυτά θα περιστραφεί μεγάλο μέρος της προεκλογικής προπαγάνδας (το υπόλοιπο μέρος θα εξαντληθεί σε υποσχέσεις, κίβδηλες ως επί το πλείστον, όπως σε όλες τις ελληνικές εκλογές, και στο μεταναστευτικό που δραματοποιείται επικίνδυνα).

Εκ πρώτης όψεως είναι παράδοξο το να είναι εχθρικός προς τον κρινόμενο ο ιδεολογικά συγγενής του και φιλικός ο ιδεολογικά άσχετος με αυτόν. Ωστόσο, αυτό είναι σύνηθες. Οι ιδεολογικά συγγενείς ψαρεύουν ψήφους από την ίδια δεξαμενή ψηφοφόρων και συνεπώς, ο ανταγωνισμός είναι μεγαλύτερος.

2. ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

Όπως γράψαμε, τα εκατέρωθεν επιχειρήματα βασίζονται στην πραγματικότητα. Όχι σε διαφορετικές όψεις, αλλά σε διαφορετικές «αναγνώσεις» της πραγματικότητας. Για παράδειγμα, αυτό που ο Ν. Μπογιόπουλος ονομάζει «ψεύδος», ο L. Bershidsky ονομάζει «εξέλιξη». Θα προσπαθήσουμε παρακάτω να «διαβάσουμε» τις δυο λογικές:

2.1 Δυο ηθικές

Πριν μπούμε στην πολιτική αξιολόγηση των επιχειρημάτων, θα ασχοληθούμε με την ηθική που βρίσκεται πίσω από το καθένα, αφού κατά τον Θεοδόση Τάσιο η πολιτική και η ηθική είναι «πρωτοξάδερφα». Θα αναφερθούμε, όπως και παλιότερα, στον Ιταλό διανοούμενο Claudio Magris, ο οποίος, επεκτείνοντας τις έννοιες του βιβλίου «Η πολιτική ως επάγγελμα» (Ρolitik als Βeruf) του Max Weber, διέκρινε δυο ηθικές: την ηθική της πεποίθησης και την ηθική της ευθύνης.

Το άτομο που ακολουθεί την «ηθική της πεποίθησης» ή αλλιώς την «ηθική αρχών», συμπεριφέρεται αποκλειστικά σύμφωνα με τις αρχές του, αδιαφορώντας για τις συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς του. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει ως αρχή ότι κανένα αίτιο δεν δικαιολογεί τον βασανισμό, δεν θα βασανίσει άλλον άνθρωπο για κανέναν λόγο, ακόμα και αν με την άρνησή του αυτή παραλείπει να πάρει πολύτιμες πληροφορίες που θα εμπόδιζαν κάποιους άλλους αδίστακτους εγκληματίες να εξοντώσουν τα θύματά τους.

Αντίθετα, το άτομο που συμπεριφέρεται σύμφωνα με την «ηθική της ευθύνης», δίνει βέβαια σημασία στην αγνότητα των αξιών του, αλλά δίνει περισσότερο βάρος στο αποτέλεσμα των πράξεών του παρά στην τήρηση των αρχών ή των πεποιθήσεών του. Δεν το ενδιαφέρει η σωτηρία της ηθικής ακεραιότητάς του περισσότερο από τη σωτηρία των συνανθρώπων του. Δεν νοιάζεται τόσο να σώσει την άσπιλη αγνότητα της ψυχής του όσο να σώσει τον κόσμο και τους άλλους. Γι’ αυτό θα βασάνιζε, έστω και με βαριά καρδιά, κάποιον για να αποσπάσει πληροφορίες που θα έσωζαν τη ζωή πολλών ανθρώπων.

[Παρενθετικά: Σε αντιστοιχία -αν και όχι απόλυτη- με τις παραπάνω δυο ηθικές, ο γνωστός Αμερικανός φιλόσοφος Τζων Ρωλς, διακρίνει δυο ειδών δικαιοσύνες: τη δικαιοσύνη του σωστού και τη δικαιοσύνη του καλού].

Υπό την προϋπόθεση ότι δρουν με όρους ηθικής και όχι εξαγοράς ή διαφθοράς, είναι φανερό ότι η ΛΑ.Ε (φράξια Λαφαζάνη του ΣΥΡΙΖΑ) διέπεται από την ηθική της πεποίθησης, ενώ ο εναπομείνας ΣΥΡΙΖΑ (η φράξια Τσίπρα) από την ηθική της ευθύνης.

Ο Claudio Magris δεν αξιολογεί ως προτιμότερη καμία από τις δυο ηθικές. Μιλάει για κινδύνους που ελλοχεύουν σε αμφότερες, ιδιαίτερα όταν εκφυλίζονται προς τις ακραίες εκδοχές τους.

Η ηθική της πεποίθησης μπορεί να εκφυλιστεί σε φονταμενταλισμό, δηλαδή φανατισμό [«Κανένας συμβιβασμός με τους προδότες των αρχών (μου)»]. Επίσης, μπορεί να εκφυλιστεί σε ανευθυνότητα για τα τεκταινόμενα και τους συνανθρώπους [«Τι σημασία έχει να χαθούν και μερικοί, μπροστά στην επικράτηση των αρχών (μου);»]. Κάπως έτσι θα σκέφτονται αυτοί που οργανώνουν τις αυτοκτονικές επιθέσεις. Μπορεί ακόμα να εξελιχτεί σε κάποιας μορφής ναρκισσισμό [«Είμαι υπερήφανος που είμαι ανυποχώρητος στις αρχές μου»]. Τα συμπτώματα αυτά ανιχνεύονται εύκολα στη ρητορική των μελών της ΛΑ.Ε (Λαφαζάνης).

Η ηθική της ευθύνης μπορεί να εκφυλιστεί σε συνειδησιακή νωθρότητα: [«Γιατί να χρεωθώ εγώ το πολιτικό κόστος μιας δύσκολης απόφασης, αφού θα το χρεωθεί ο άλλος έτσι κι αλλιώς;»]. Μπορεί επίσης να καλύψει τη δειλία εκείνου που φοβάται να έρθει αντιμέτωπος με τη συνείδησή του. [«Δεν μπορώ να πάω να πολεμήσω. Έχω ευθύνη απέναντι στα παιδιά μου»]. Ένας άλλος κίνδυνος είναι ο κίνδυνος εκφυλισμού του τύπου «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Από μια τέτοια ηθική ευθύνης προκαλείται η σφαγή της γυναίκας του πρωτομάστορα για να στεριώσει το γεφύρι της Άρτας, μέχρι οι εθνοκαθάρσεις στο όνομα του έθνους. Ίσως όμως ο μεγαλύτερος εκφυλισμός είναι το να λειτουργήσει η ηθική της ευθύνης ως άλλοθι για να μανουβράρει κανείς βολικά τις αξίες ώστε να προστατεύσει τα συμφέροντά του, απεμπολώντας τελικά την ευθύνη, στο όνομα της οποίας υποτίθεται ότι δρα. Ας θυμηθούμε τις δίκες της Μόσχας: Οι αξίες του κομμουνισμού μεταλλάχτηκαν ώστε να εξυπηρετούν τα συμφέροντα της ηγετικής φράξιας του κομμουνιστικού κόμματος. Το σύμπτωμα αυτό της μεταλλαγής των αρχών και των αξιών, ώστε να προσαρμόζονται στην εκάστοτε τακτική, το ανιχνεύουμε εύκολα στα επαναλαμβανόμενα επιχειρήματα του Τσίπρα.

2.2 Προϋποθέσεις ισχύος των επιχειρημάτων

Για να προχωρήσουμε στην αξιολόγηση των εκατέρωθεν επιχειρημάτων, οφείλουμε να αναφερθούμε στα προαπαιτούμενά τους. Τα επιχειρήματα των Νίκου Μπογιόπουλου και Leonid Bershidsky προϋποθέτουν, χωρίς να το αναφέρουν, ορισμένες συμφωνίες σε βασικά θέματα.

Τα επιχειρήματα Μπογιόπουλου προϋποθέτουν την συμφωνία ότι οποιοδήποτε μνημόνιο είναι κακό. Απευθύνονται σε εκείνους που πιστεύουν ότι τα μνημόνια είναι προς βλάβη της πλειοψηφίας των πολιτών και ότι είναι αποτέλεσμα συνωμοσίας ισχυρών ξένων παραγόντων εναντίον του μικρού ανάδελφου έθνους μας. Γι αυτό και επαναλαμβάνουν τα περί εθνικής κυριαρχίας.

Τα επιχειρήματα Bershidsky προϋποθέτουν την συμφωνία ότι είμαστε μια καθυστερημένη χώρα, που δεν παράγουμε σχεδόν τίποτα, που δεν μπορούμε καν να αυτοκυβερνηθούμε και που, συνεπώς, τα μνημόνια είναι όχι μόνο προς όφελος της κοινωνίας, αλλά απαραίτητα για τη διακυβέρνηση της χώρας, αφού στην πραγματικότητα μέσω αυτών μας κυβερνούν οι ξένοι.

Αυτές τις προϋποθέσεις, κάθε πλευρά τις θεωρεί δεδομένες και γι αυτό δεν γίνεται συζήτηση, παρ’ ότι εκεί βρίσκεται η ουσία της διαφωνίας.

Η προσωπική μου αξιολόγηση είναι ότι τα επιχειρήματα Μπογιόπουλου είναι στην πραγματικότητα ψευδο-αριστερά και δεν ανταποκρίνονται στις αριστερές επιταγές. Δεν υπερασπίζεται κανείς την «εργατική τάξη» -ή οτιδήποτε αυτό σημαίνει σήμερα- αρνούμενος την Ευρώπη και προσκολλώμενος σε καθυστερημένες χώρες τύπου Βενεζουέλας, όπου ο πληθυσμός υποφέρει. Η Ευρώπη είναι όχι μόνο προηγμένη, αλλά έχει και το καλύτερο σύστημα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικής πρόνοιας. Ο Μαρξ ήταν με όλες τις δυνάμεις του υπέρ της καπιταλιστικής ανάπτυξης, ως απαραίτητου όρου για τον σοσιαλισμό.

Πραγματική αριστερά αποτελούν οι μεταρρυθμιστικές ευρωπαϊστικές δυνάμεις. Η υπογραφή του 3ου μνημονίου από τον Τσίπρα, κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Εξ άλλου, οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι, που προφανώς ενημερώθηκαν εκ των προτέρων από τον Τσίπρα για τις κινήσεις του, πιστεύουν ότι «το αποτέλεσμα των εκλογών θα ενισχύσει το μνημόνιο». Και βέβαια, είναι γνωστό ποιο θα είναι το πρώτο κόμμα, χωρίς το οποίο (λόγω του bonus των 50 εδρών) δεν μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση.

3. ΑΡΑ ΛΟΙΠΟΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΨΗΦΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΤΣΙΠΡΑ;

Το επιχείρημα του Leonid Bershidsky για την εξελικτική πορεία του Α. Τσίπρα είναι αληθές και επικυρώνεται με την υπογραφή του 3ου μνημονίου από αυτόν. Δεν είναι όμως όλη η αλήθεια.

Ο Α. Τσίπρας, όσο και αν εξελίχτηκε προς την κατεύθυνση της Ευρώπης, δεν έγινε ούτε μεταρρυθμιστής, ούτε ευρωπαϊστής. Η κίνησή του για την υπογραφή του 3ου μνημονίου δεν αποτελεί παρά έναν ακόμα τακτικισμό. Είναι ευφυής και αντελήφθη ότι αν φορτωθεί ένα Grexit θα τερματιστεί η πολιτική του σταδιοδρομία.

Το ότι η κίνηση της υπογραφής του 3ου μνημονίου ήταν κίνηση τακτικής και όχι ευρωπαϊκής στρατηγικής αποδεικνύεται από το ότι την παραμονή της παραίτησής του από την πρωθυπουργία ανακάλυψε πως η επιχείρηση εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική (Eldorado) δεν τηρεί δήθεν τις συμβατικές υποχρεώσεις της και διέκοψε τις εργασίες της. Αυτό έρχεται στον αντίποδα της ευρωπαϊκής στρατηγικής της ανάπτυξης.

Εξ άλλου, ο υπουργός εσωτερικών Νίκος Βούτσης εξέφρασε απερίφραστα και ανάγλυφα ότι η υπογραφή του μνημονίου δεν ήταν παρά ένας τακτικισμός: «Αν δεν εκλεγούμε θα καταψηφίσουμε μέτρα του Μνημονίου».

Επειδή λοιπόν πρόκειται για τακτικές που αλλάζουν μέρα με τη μέρα, δεν μπορεί να έχει κανείς εμπιστοσύνη στη συνέπεια του Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ για μια πορεία ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού. Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ακραίο κόμμα και ο αρχηγός του τζογαδόρος τακτικιστής.

3.4 Ποιον λοιπόν πρέπει να ψηφίσουμε;

Στις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου (;) θα μετάσχουν, όπως φαίνεται, 7 «μεγάλα» κόμματα: 3 κομμουνιστικά, 1 ναζιστικό και 3 «κανονικά». Κατά τη γνώμη μου, τα 4 ακραία θα πρέπει να απορριφθούν εξ αρχής.

Ομοίως θα πρέπει να απορριφθούν εξ αρχής και τα γραφικά κόμματα, τύπου «Ανταρσύα», «Κυνηγοί» ή «Λεβέντης», προς τα οποία ακούω ότι στρέφονται πολλοί μέσα στην απελπισία ή στην άγνοιά τους. Τα κόμματα αυτά δεν δίνουν καμία προοπτική για το μέλλον μας.

Ομοίως, το λευκό, το άκυρο και η αποχή δεν είναι λύσεις. Είναι εκχώρηση του δικαιώματος συμμετοχής στην απόφαση ποιος θα μας κυβερνήσει.

Δεν θέλω σε τούτο το κείμενο να προτείνω κάποιο από τα 3 υπόλοιπα «κανονικά» κόμματα που υπέδειξα. Όχι μόνο επειδή εκφεύγει από το θέμα του άρθρου, αλλά και επειδή δεν θέλω το άρθρο τούτο, που έχει αντικείμενο τον Τσίπρα, τον ΣΥΡΙΖΑ και τα κομμάτια του, να χαρακτηριστεί προπαγάνδα ενός κόμματος.