Το έγκλημα που σκίασε για πάντα τον Άκη Πάνου

Ο Άκης Πάνου δεν ήταν ποτέ ένας «εύκολος» άνθρωπος. Ούτε στη ζωή, ούτε στη μουσική. Ήταν από εκείνους που έμπαιναν στον χώρο χωρίς να ζητούν άδεια και έφευγαν χωρίς να κοιτάζουν πίσω. Έγραψε τραγούδια που σημάδεψαν το λαϊκό ρεπερτόριο, τραγούδια που μιλούσαν για τον πόνο χωρίς ωραιοποιήσεις, για την αγάπη, για τη ζήλια, την απώλεια, την περηφάνια. Ωστόσο, το όνομά του έχει συνδεθεί όχι μόνο με τη μουσική, αλλά και με ένα από τα πιο σοκαριστικά εγκλήματα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η δολοφονία του συντρόφου της κόρης του ήταν η πιο σκοτεινή σελίδα της ζωής του και έμεινε για πάντα στη συλλογική μας μνήμη.

Ο Άκης Πάνου γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1933 στα Πατήσια της Αθήνας, σε μια πολύτεκνη και φτωχή οικογένεια. Η ζωή του από τα πρώτα του χρόνια ήταν γεμάτη δυσκολίες: εγκατέλειψε το σχολείο νωρίς για να βοηθήσει την οικογένειά του, έκανε διάφορες δουλειές του ποδαριού, πουλούσε τσιγάρα και κουλούρια στους δρόμους, και ταυτόχρονα έπαιζε μουσική με μια παλιά κιθάρα. Η μουσική τον κέρδισε και από τις ταβέρνες της Αθήνας έως τα μικρά μουσικά σκηνικά, άρχισε να αναδεικνύει ένα ταλέντο που έκανε τη διαφορά: γράφοντας στίχους και τραγούδια που μιλούσαν για τα πιο βαθιά ανθρώπινα αισθήματα. Περισσότερα από 200 τραγούδια του έγιναν γνωστά μέσω άλλων ερμηνευτών. Δεν έμαθε μουσική «κανονικά». Την έμαθε όπως μαθαίνει κανείς τη ζωή: με λάθη, με επιμονή και με πόνο. Τα τραγούδια του δεν ήταν γυαλισμένα. Ήταν κοφτά, άμεσα, συχνά σκληρά. Οι στίχοι του λιτοί, το ύφος δωρικό. Δεν ζητούσαν τη συμπάθεια του ακροατή, απαιτούσαν την προσοχή του.

Ο Άκης Πάνου παντρεύτηκε δυο φορές, το 1954 με τη Δήμητρα με την οποία δεν απέκτησαν παιδιά και επειδή εκείνος πάντα ήθελε απογόνους, το 1993 παντρεύτηκε την Άννα και μαζί απέκτησαν τέσσερα παιδιά, ανάμεσά τους την Ελευθερία. Μεγαλωμένος με αυστηρές αξίες και παραδοσιακές αντιλήψεις, ο Πάνου ήθελε να προστατέψει την οικογένειά του και να κρατήσει τις παραδόσεις ζωντανές μέσα στο σπίτι. Αγαπούσε βαθιά τα παιδιά του, αλλά με έναν τρόπο αυστηρό, σχεδόν ασφυκτικό. Η κόρη του, η Ελευθερία, καθώς μεγάλωνε, άρχισε να διεκδικεί τη δική της ζωή. Και εκεί ξεκίνησε η σύγκρουση.

Τον Μάιο του 1997, η 19χρονη τότε Ελευθερία εξαφανίστηκε από το σπίτι της. Ο πατέρας της, σε μια εικόνα που σοκάρει ακόμα και σήμερα, εμφανίστηκε στην τηλεόραση με πιτζάμες, ψάχνοντας απεγνωσμένα για την κόρη του και μιλώντας για πιθανή απαγωγή. Όταν τελικά η Ελευθερία επικοινώνησε με την αστυνομία, αποκαλύφθηκε ότι βρισκόταν με τον σύντροφό της, Σωτήρη Γιαλαμά, στο σπίτι του. Εκείνη τη στιγμή, για τον Πάνου δεν ήταν απλώς ένα νεαρό ζευγάρι ερωτευμένο (αποκαλούσε τον Γιαλαμά “αγαπητικό”, όχι “σύντροφο” της κόρης του), ήταν ό,τι πιο απειλητικό θα μπορούσε να φανταστεί ένας αυστηρός πατέρας της γενιάς του.

Ήταν 1η Αυγούστου 1997, μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα που κανείς δεν θα περίμενε να καταλήξει σε τραγωδία. Ο Σωτήρης Γιαλαμάς, 30 ετών τότε, επισκέφθηκε το σπίτι του Πάνου στην Ξάνθη με σκοπό να λύσει την παρεξήγηση και να μιλήσει για τη σχέση του με την Ελευθερία. Η πρόθεση ήταν να τα βρουν «ως άντρες». Όμως για τον Πάνου, εκείνη η επίσκεψη ήταν κάτι παραπάνω από μια απλή κουβέντα. Κάτι στον ερχομό του Γιαλαμά -μάλλον η αίσθηση ότι δεν γινόταν σεβαστή η θέλησή του και οι παραδοσιακές αξίες που εκπροσωπούσε- τον εκνεύρισε τόσο πολύ που τα όρια της λογικής ξεπεράστηκαν.

ύμφωνα με δημοσιογραφικές πηγές, ο Πάνου άρπαξε ένα 45άρι περίστροφο, ένα όπλο που κρατούσε ως ενθύμιο από το Ναυτικό, και πυροβόλησε τρεις φορές εναντίον του Γιαλαμά. Μια από τις σφαίρες τον βρήκε στο πρόσωπο, αφήνοντάς τον νεκρό στον τόπο του εγκλήματος, μπροστά στα μάτια της οικογένειας. Την ώρα εκείνη, η γυναίκα, η κόρη, και ακόμη και ο μικρότερος γιος του Πάνου ήταν παρόντες. Αν και υπήρξαν διάφορες εκδοχές για το πώς ακριβώς συνέβη, ακόμα και αναφορές που λένε ότι ο Πάνου υποστήριξε πως δεν σκόπευε να τον σκοτώσει, αλλά να τον τρομάξει, η πραγματικότητα δεν άλλαξε: ένας νέος άνθρωπος ήταν νεκρός.

Η υπόθεση πήρε τον δρόμο της δικαιοσύνης. Ο Άκης Πάνου δικάστηκε για ανθρωποκτονία από πρόθεση, σε ήρεμη ψυχική κατάσταση -δηλαδή χωρίς ιδιαίτερη συγκινησιακή υπερδιέγερση που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ελαφρυντικό. Το δικαστήριο δεν του αναγνώρισε κανένα ελαφρυντικό, ούτε τον πρότερο έντιμο βίο, ούτε την καλλιτεχνική του προσφορά. Το σκεπτικό ήταν αυστηρό: η πράξη του ήταν προμελετημένη και βίαιη. Ο Πάνου καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη -μια ποινή που σήμαινε το τέλος της ελευθερίας του, και ταυτόχρονα το αποκορύφωμα μιας ζωής γεμάτης αντιφάσεις.

Η ζωή του Πάνου πίσω από τα κάγκελα δεν κράτησε για πάντα. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του διαγνώστηκε με καρκίνο του παγκρέατος. Υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση και λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης αφέθηκε ελεύθερος για να νοσηλευτεί. Στις 7 Απριλίου 2000, ο Άκης Πάνου άφησε την τελευταία του πνοή στο Ευγενίδειο Θεραπευτήριο, σε ηλικία 66 ετών, κλείνοντας έναν επίλογο δύσκολο και τραγικό. Δεν υπήρξαν επανενώσεις, δηλώσεις μεταμέλειας ή μεγαλειώδεις εξηγήσεις. Μόνο οι στίχοι του και η σκιά του εγκλήματος.

Πολλοί αναρωτιούνται αν η αυστηρότητα, οι παραδοσιακές αξίες και η πατρική επιμονή ήταν αιτία ή πρόσχημα για μια ενέργεια που έκοψε το νήμα της ζωής ενός νέου ανθρώπου και ταυτόχρονα διέλυσε για πάντα μια οικογένεια. Άλλοι βλέπουν την υπόθεση ως ένα τραγικό «έγκλημα τιμής» που δεν έχει θέση σε έναν σύγχρονο κόσμο. Μετά τον θάνατό του, πολλοί γύρισαν πίσω στους στίχους του. Και είδαν πράγματα που πριν δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να δουν. Τη ζήλια. Την κτητικότητα. Τον φόβο της απώλειας. Την ιδέα ότι η τιμή είναι πάνω απ’ όλα. Ο Άκης Πάνου είχε μιλήσει για τον εαυτό του πριν τον δούμε όλοι στα δελτία ειδήσεων.

Όσοι συνεργάστηκαν μαζί του λένε το ίδιο πράγμα: ο Άκης Πάνου ήταν απόλυτος. Δεν δεχόταν αλλαγές, δεν έκανε εκπτώσεις, δεν διαπραγματευόταν τις λέξεις του. Αν κάτι δεν έβγαινε όπως το είχε στο μυαλό του, προτιμούσε να μη βγει καθόλου. Κάποιος είχε πει χαρακτηριστικά: «Ο Άκης δεν έγραφε τραγούδια. Κατέθετε. Σαν να έδινε κατάθεση». Και πράγματι, στα τραγούδια του υπάρχει κάτι σχεδόν απολογητικό, όχι με την έννοια της συγγνώμης, αλλά της κατάθεσης ψυχής. Μιλούσε για τη ζήλια, για τη γυναίκα ως δύναμη και απειλή, για την αγάπη που γίνεται φυλακή.

Όλα όσα αργότερα η κοινωνία θα έβλεπε στη ζωή του, υπήρχαν ήδη στους στίχους του των τραγουδιών του:

• «Θα κλείσω τα μάτια»
• «Η πιο μεγάλη ώρα»
• «Η ζωή μου όλη»
• «Μοίρα μου γιατί μ’ αφήνεις»
• «Ρολόι κομπολόι»
• «Είδα τα μάτια σου κλαμμένα»
• «Δε θέλω τη συμπόνια κανενός»
• «Όταν σημάνει η ώρα»
• «Γιατί καλέ γειτόνισσα»
• «Και τι δεν κάνω»
• «Πήρα απ’ το χέρι σου νερό»
• «Θα κλείσω τα μάτια»
• «Κάθε λιμάνι και καημός»
• «Του κόσμου το περίγελο»
• «Ούτε αχ δεν θα πω»
• «Δεν κλαίω για τώρα»
• «Δώσ’ μου να πιώ»
• «Κοίτα με στα μάτια»
• «Πυρετός»
• «Να είχα το κουράγιο»
• «Εγώ καλά σου τα ’λεγα»
• «Πρέπει»
• «Ήταν ψεύτικα»
• «Στο σταθμό του Μονάχου»
• «Τα όνειρα χτίζονται»
• «Το θολωμένο μου μυαλό»
• «Άντε να περάσει η μέρα»
• «Οι μισοί καλοί»
• «Μίσος»
• «Και τότε»
• «Ο Τρελλός»
• «Μολόγατα»
• «Θέλω να τα πω» κ.ά.

→ Ακούστε εδώ τα Podcast Criminal minds | Διάσημα εγκλήματα που συγκλόνισαν την Ελλάδα και τον κόσμο