Ο Σεπτέμβρης δεν είναι τιμωρία ή φορτίο: είναι κατώφλι
Κοιτώ το γκρι που έχει διαδεχτεί το γαλάζιο. Είναι από τις πιο παράξενες εμπειρίες κάθε χρονιάς: να γυρίζεις από το νησί στην πόλη και να βλέπεις το τοπίο να αλλάζει χρώμα, σαν κάποιος να κατέβασε μια κουρτίνα πάνω από το καλοκαίρι. Η θάλασσα που μέχρι πριν λίγες μέρες απλωνόταν μπροστά μου με το απέραντο μπλε της έχει αντικατασταθεί από το τσιμέντο και τον θόρυβο· κι εκεί που το βλέμμα έβρισκε ελευθερία, τώρα σκοντάφτει σε τοίχους. Έτσι είναι ο Σεπτέμβρης: ένα κατώφλι. Δεν είναι ούτε καλοκαίρι ούτε χειμώνας· είναι η μετάβαση. Και κάθε μετάβαση φέρνει μαζί της και αγωνία και προσμονή.
Η ίδια πραγματικότητα μπορεί να είναι στέρηση για κάποιον και πληρότητα για κάποιον άλλον. Δεν είναι μόνο τα γεγονότα που καθορίζουν την εμπειρία μας, αλλά ο τρόπος που τα κοιτάζουμε
Μέσα σε αυτή την αλλαγή, με παίρνει τηλέφωνο η κόρη μου, που έμεινε λίγο παραπάνω στο νησί με τους παππούδες. «Μαμά, αν ήσουν εδώ θα περνούσα καλύτερα. Δεν μπορούν να με πάνε για σερφ», μου λέει με παράπονο. Για εκείνη, αυτή είναι η στέρηση. Για μένα, θα ήταν προνόμιο. Πόσο σχετική είναι πάντα η εμπειρία της ελευθερίας. Για εκείνη, η έλλειψη της θάλασσας είναι φυλακή· για μένα, θα ήταν ανάσα μέσα στο γκρι της πόλης.
Αυτή είναι η πρώτη μεγάλη υπενθύμιση του Σεπτέμβρη: η σχετικότητα των πραγμάτων. Η ίδια πραγματικότητα μπορεί να είναι στέρηση για κάποιον και πληρότητα για κάποιον άλλον. Δεν είναι μόνο τα γεγονότα που καθορίζουν την εμπειρία μας, αλλά ο τρόπος που τα κοιτάζουμε. Έτσι, μιλώντας της, της υπενθυμίζω την αξία της ευγνωμοσύνης. Όχι για να ακυρώσω το παράπονό της, αλλά για να της δείξω πως η ευγνωμοσύνη δεν καταργεί τα δύσκολα· τα φωτίζει από άλλη οπτική. Και, μαζί, της μιλώ για την αυτοσυμπόνια: εκείνη τη στάση που μας επιτρέπει να κοιτάμε τον εαυτό μας χωρίς σκληρότητα, χωρίς μαστίγιο, με την απλή αποδοχή που λέει: «Σε βλέπω, σε δέχομαι, προχωράμε μαζί».
Πόσο εύκολα, όμως, παγιδευόμαστε στο «ναι μεν, αλλά…» Ναι, έχω παππούδες που με φροντίζουν, αλλά δεν με πάνε για σερφ. Ναι, έχω οικογένεια, αλλά δεν είμαι πια παιδί να μείνω στο νησί. Ναι, έχω, αλλά πάντα κάτι λείπει. Αυτό το «ναι μεν, αλλά» είναι η πιο ύπουλη φυλακή: μας πείθει ότι ποτέ κάτι δεν είναι αρκετό. Κι εκεί είναι που χρειάζεται το διπλό αντίδοτο: η ευγνωμοσύνη, που μας καλεί να δούμε όσα ήδη έχουμε, και η αυτοσυμπόνια, που μας στηρίζει να αντέξουμε όσα δεν είναι όπως θα θέλαμε να ήταν.
Έρευνες σε πανεπιστήμια και κλινικά προγράμματα δείχνουν ότι η αυτοσυμπόνια συνδέεται με μείωση του άγχους και της κατάθλιψης
Η επιστήμη δεν στέκεται αδιάφορη σε αυτά. Τα τελευταία χρόνια, δεκάδες μελέτες έχουν δείξει πως η αυτοσυμπόνια δεν είναι αδυναμία, αλλά μια δεξιότητα που καλλιεργείται και φέρνει μετρήσιμα αποτελέσματα. Έρευνες σε πανεπιστήμια και κλινικά προγράμματα δείχνουν ότι η αυτοσυμπόνια συνδέεται με μείωση του άγχους και της κατάθλιψης, με λιγότερη εμμονική αυτοκριτική, και με μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ομάδες που εκπαιδεύονται στην αυτοσυμπόνια παρατηρείται αύξηση στην αίσθηση αυτονομίας, στην αυτο-καλοσύνη και στη συναισθηματική ρύθμιση. Μάλιστα, δεν ωφελεί μόνο την ψυχή· καταγράφονται και σωματικές αλλαγές, όπως χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης —της ορμόνης του στρες— και υψηλότερα οξυτοκίνης, της ορμόνης που σχετίζεται με τη στοργή και τη σύνδεση. Σαν το σώμα να αναγνωρίζει την τρυφερότητα που του προσφέρουμε και να ανταποκρίνεται με υγεία.
Ένα παιδικό παιχνίδι που γίνεται εργαλείο ζωής· μια βουτιά στο παρόν, εκεί όπου αυτό που έχεις είναι αρκετό.
Θυμάμαι έναν θεραπευόμενο που κάποτε μου είχε πει: «Για μένα, ο χειμώνας είναι σαν την Εβδομάδα των Παθών· σέρνει μέσα του τη βαρύτητα, το σκοτάδι, τη θυσία». Αυτή η φράση επιστρέφει πάντα μέσα μου όταν έρχεται ο Σεπτέμβρης, γιατί μοιάζει σαν το προοίμιο αυτής της πορείας. Ο τρόπος που μπαίνουμε στον χειμώνα καθορίζει το πώς θα τον αντέξουμε. Και τότε καταλαβαίνω ότι η ευγνωμοσύνη και η αυτοσυμπόνια δεν είναι μόνο προσωπικές πρακτικές, αλλά συλλογικές αντιστάσεις απέναντι στη φθορά.
Λίγο αργότερα, με ξαναπαίρνει η κόρη μου. Αυτή τη φορά η φωνή της είναι αλλιώτικη. «Μαμά, είμαι ευγνώμων για το τώρα. Σε ευχαριστώ που μου έμαθες αυτό το κόλπο», μου λέει. Το «κόλπο» δεν είναι μυστικό· είναι απλώς η μικρή άσκηση που της είχα δείξει: να κλείνει για λίγο τα μάτια, να φαντάζεται ότι βουτά σε καθαρά νερά, να αφήνει στην ακτή όλα τα «ναι μεν, αλλά…» και να μένει μόνο με την αίσθηση της αναπνοής και της καρδιάς της. Ένα παιδικό παιχνίδι που γίνεται εργαλείο ζωής· μια βουτιά στο παρόν, εκεί όπου αυτό που έχεις είναι αρκετό.
Όχι, ο Σεπτέμβρης δεν είναι ούτε Μεγάλη Δευτέρα, ούτε τιμωρία, ούτε φορτίο. Είναι κατώφλι. Και κάθε κατώφλι χρειάζεται ευγνωμοσύνη για να θυμάσαι τι έχεις, και αυτοσυμπόνια για να αντέχεις όσα δεν είναι όπως τα θέλεις. Αυτά τα δύο μαζί είναι που μετατρέπουν τη μετάβαση από βάρος σε μονοπάτι.
Εύχομαι αυτός ο Σεπτέμβρης να σε βρει με βλέμμα καθαρό, με καρδιά που αντέχει, και με την τρυφερότητα που χρειάζεται για να προχωρήσεις. Όχι με βία, αλλά με ευγνωμοσύνη και αυτοσυμπόνια.
Αντί η πολιτεία να δημιουργήσει ένα ανάχωμα στην αμάθεια και τη σύγχυση που επικρατεί στο μυαλό των εφήβων, έχει εγκαταλείψει την εκπαίδευση στο διαδίκτυο, στους συμμαθητές τους και την πορνογραφία
