Είναι μισογυνισμός η κριτική στα μακριά νύχια, στις βαριές βλεφαρίδες, στα extensions και το αποκαλυπτικό ντύσιμο;
Ο οδηγός ταξί που με μεταφέρει από το ένα επαγγελματικό ραντεβού στο άλλο είναι πολύ κάθετος, κουβέντα δεν δέχεται για τις δύο έφηβες που περνάνε μπροστά από το σταματημένο στο φανάρι αυτοκίνητο. «Είστε και γυναίκα», μου λέει, λες και συζητάγαμε έτσι κι αλλιώς πριν, «και δεν θέλω να πω αυτό που σκέφτομαι, γιατί θα με πείτε μισογύνη».
Δεν χρειάζεται να μου πει τι σκέφτηκε. Και ο μισογυνισμός, ευτυχώς, δεν χρειάζεται πάντα λέξεις. Αρκούν και τα βλέμματα, οι αναστεναγμοί –περιφρονητικοί (ή/και) λάγνοι-, για τις δύο νεαρές κοπέλες που πέρασαν από μπροστά μας όσο περιμέναμε το πράσινο. Η μία με ροζ μπουστάκι και μίνι σορτς και η άλλη με κίτρινο μπουστάκι και φόρμα γυμναστικής. Με πολύχρωμα μακριά νύχια, έντονο μακιγιάζ και τα σχολικά back pack να κρέμονται χαλαρά στους ώμους, ενώ εκείνες διασχίζουν τον δρόμο με αυτοπεποίθηση, φαινομενικά παντοδύναμες, όσο το baby fat αποκαλύπτει την πραγματική τους ηλικία.
Όμως, η συζήτηση, παρέα στην οποία θέλει ο επαγγελματίας οδηγός –και δεν είναι ο μόνος- δεν ξεκινάει ακριβώς από εδώ, δηλαδή από την αισθητική ή από το αν οι τρέσες και τα χτιστά νύχια αρμόζουν σε σχολικό περιβάλλον. Η συζήτηση ξεκινά από την ανηλικότητα και κατά πόσο μπορεί να απορροφά και να αναπαράγει στερεοτυπικές έμφυλες εικόνες που παίζουν σε λούπα στο διαδίκτυο και μετά στην καθημερινότητα.
Την ίδια κουβέντα, ωστόσο, από διαφορετική αφετηρία και σίγουρα όχι εκ του πονηρού, είχαμε και πριν από κανά μήνα σε κεντρικό δρόμου του Λονδίνου, με φίλη, μητέρα δύο παιδιών. Και εκεί τα κορίτσια κάπως έτσι κυκλοφορούν, με πολύ κοντά σορτς, μπουστάκια και πουκαμίσες στα χέρια, κάποτε καμένα από τη βαφή μαλλιά, βαριές απλικέ βλεφαρίδες και νύχια σπουδαίου μήκους, απαγορευτικά για χειρωνακτικές εργασίες – πολύ πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση, αν κάποια το σκέφτεται έτσι.
«Πιστεύεις ότι από τα 14 και τα 15 στα 18 υπάρχει μεγάλη διαφορά;», με ρώτησε κάπως προβληματισμένη.
Ναι, η αλήθεια είναι πως ναι, το πιστεύω. Κατ’ αρχάς κάπου εδώ οφείλουμε να πούμε το εξής, για να ξεμπερδεύουμε μια και καλή με αυτό: τα κορίτσια που είναι 14,15 χρονών ή και μικρότερα σήμερα, δεν έχουν σχέση με τα 15 μιας ή δύο γενιές πίσω, πόσω μάλλον με τα δικά μας, σούπερ ανίδεα (προσοχή: ανίδεα, όχι αθώα) αλλά και κατασκότεινα εφηβικά χρόνια – εκεί που δεν υπήρχε ούτε internet ούτε υπερσεξουαλικοποίηση ούτε πρόωρη εφηβεία, από αυτήν που δοκιμάζουν τα κορίτσια σήμερα. Βέβαια, δεν υπήρχε και ενημέρωση για πολλά, αλλά ας μην το πιάσουμε τώρα αυτό.
Ήταν μια άλλη εποχή, με άλλους κανόνες, άλλα προβλήματα και άλλες χαρές – υποψιάζομαι σοβαρά ότι ήμασταν αν όχι πιο χαρούμενα, τουλάχιστον πιο ανάλαφρα από τα σημερινά παιδιά, διανύσαμε όλες τις ηλικίες, από παιδιά, έφηβες από έφηβες κοριτσογυναίκες και από εκεί γυναίκες με οργανωμένη σκέψη, ταξική συνείδηση, πολιτική κρίση και πάει λέγοντας.
Αυτά σήμερα δεν υπάρχουν ή υπάρχουν ως εξαιρέσεις. Το διαδίκτυο έχει ισοπεδώσει μυαλό και αισθήματα, οπότε αυτές οι ηλικίες βουτάνε, κολυμπάνε και όποια (και όποιος) επιβιώσει. Τα κορίτσια μεγαλώνουν πιο γρήγορα –το λέει η επιστήμη με όλες τις μελέτες για την πρόωρη εφηβεία-, η υπερσεξουαλικοποίηση τα περιμένει σε κάθε scroll στο Tik Tok και το να ψάχνεται ένα πιτσιρίκι στα Sephora για κρέμες αντιγήρανσης θεωρείται πλέον κανονικότητα. Άσε που έτσι ρέει και το χρήμα στις βιομηχανίες μόδας και ομορφιάς, κακός κακός ο καπιταλισμός, αλλά να τα λέμε κι αυτά.
Σε κάθε περίπτωση, η ενηλικίωση συμβαίνει με διαφορετικούς όρους και από αυτήν την τάχα απολιτίκ πλευρά αυτής της υπερσεξουαλικοποιημένης εκδοχής έφηβων κοριτσιών και αγοριών κάποιοι ωφελούνται και, όχι, αυτοί δεν είναι μόνο τα σεξουαλικά αρπακτικά που παραμονεύουν σε διαδικτυακές πλατείες και σκοτεινές μεριές των social media.
Ας το πάρουμε λίγο αλλιώς τώρα: Σε αυτή την εικόνα που κάνει τον ταξιτζή να αναστενάζει τάχα πατρικά, κάποιοι επενδύουν πολύ και σοβαρά για να προωθήσουν κάτι που στις ταραγμένες εποχές μας μοιάζει με... «επαναφορά στην τάξη», ωστόσο μυρίζει συντηρητισμό και αρία περηφάνεια. Κυρίως, όμως, είναι αντιστροφή και στρέβλωση του φεμινιστικού λόγου που επισημαίνει τους κινδύνους της ανδρόσφαιρας (manosphere), όρος που προέκυψε να περιγράψει αυταρχικές και απολύτως παραβιαστικές τακτικές όπως του Άντριου Τέιτ και των incels που τον αποθεώνουν σε κάθε μισογυνική του κορώνα.
Και κάπως έτσι, το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε εκδηλώσεις της womanosphere που λειτουργεί ως δήθεν πολιτισμικό εργαλείο για τη διάδοση συντηρητικών και ακροδεξιών ιδεολογιών, ιδιαίτερα μεταξύ νεαρών γυναικών.
Φυσιογνωμίες της alt right μεταξύ των οποίων ο Steve Bannon (ο γνωστός κακοποιητής των συντρόφων του και υποστηρικτής του Τραμπ) και ο Leonard Leo, που θέτει τη γυναίκα –και το γυναικείο σώμα- στο επίκεντρο της πολιτικής ισορροπίας του έθνους – κράτους έχουν δημιουργήσει σχολή, με αρκετές γυναίκες πρόθυμες «μαθήτριες».
Σε πρόσφατο άρθρο του Guardian η γυναικόσφαιρα περιγράφεται ως όλο αυτό το τσούρμο influencers του Tik Tok που διακηρύττουν περιχαρείς ότι «δεν είναι φεμινίστριες», ότι θέλουν να γίνουν καλές σύζυγοι και μάνες, ότι προτεραιότητά τους είναι η δημιουργία οικογένειας και η αφοσίωσή τους σε αυτήν. Από κοντά «παίζουν» και διάφορες old money aesthetic συμβουλές για το «πώς να φαίνεσαι κυρία», για το πώς να αποπνέεις «σεβασμό και sexyness» σε ισόποσες δόσεις, για το «πώς να είσαι αριστοκράτισσα στο σαλόνι, σεφ στην κουζίνα και πόρνη στο κρεβάτι».
Μια βόλτα από τους λογαριασμούς της Κάντις Όουενς και της Μπρετ Κούπερ καθιστά σαφές το ζητούμενο που είναι τόσο ωραία αμπαλαρισμένο, όσο θα επιθυμούσε και η μαμά ενός «κακού κοριτσιού». Ρητορική περί σοβαρότητας, επιθέσεις σε γυναίκες που έχουν δηλώσει ότι δεν θέλουν να αποκτήσουν παιδιά, τραμπουκισμός αναφορικά με ζητήματα φύλου και ατζέντας περί ισότητας και κυρίως αποθέωση του clean girl. Κοντά νυχάκια, ανεπαίσθητο μακιγιάζ, λίγα κιλά, όχι κιτς στιλιστικές επιλογές, όχι ακραίες συμπεριφορές, επιστροφή στον ρομαντισμό και στην κομψότητα (και οι Ναζί είχαν κομψές στολές, αλίμονο).
Οπότε επιστρέφουμε στην αρχική εικόνα που έκανε trigger στον ταξιτζή – τι πρόβλημα υπάρχει με τα 15χρονα με τα ανοικονόμητα νύχια και το υπερβολικό μακιγιάζ; Η ανηλικότητά τους. Η ευαλωτότητα προς κάθε αρπακτικό. Η κακή ενημέρωση –ας μη γελιόμαστε- αναφορικά με τη σεξουαλικότητά τους. Το ζόρι ότι σε αυτή την ηλικία πολλά πράγματα είναι «φορετά» και προκειμένου να «ανήκεις», θα τα αφομοιώσεις. Τίποτα άλλο. Αν είχαμε να κάνουμε με ενήλικη γυναίκα, θα είχαμε τουλάχιστον μια ησυχία ότι γνωρίζει / αντιλαμβάνεται απολύτως «τι» φορά, «γιατί» το φορά και τι ακριβώς λέει για εκείνην το στιλ που υιοθετεί.
Για την ώρα η «γυναικόσφαιρα» με το ένα χέρι σπρώχνει τις έφηβες στην υπερσεξουαλικοποίησή τους και με το άλλο χέρι τις τραβάει από τα μαλλιά για να τις βάλει στον ίσιο δρόμο. Κι αυτό είναι βαθιά προβληματικό και πολύ πολύ επικίνδυνο.
Η τέχνη οφείλει να παρεμβαίνει. Να μη σιωπά. Να παίρνει θέση. Όμως η μεγάλη της πρόκληση είναι να ενώνει. Να επιτρέπει τον αναστοχασμό, όχι να υπαγορεύει τι να σκεφτείς
29°
