Η αντίσταση των Τουρκοκυπρίων: Κατεχόμενα, αλλά όχι υποταγμένα στο χιτζάμπ

Τον τελευταίο καιρό, κατά τις απογευματινές ώρες, γίνονται καθημερινές διαδηλώσεις και ακούγονται δυνατές φωνές πίσω από τα οδοφράγματα της Λευκωσίας. Της διαιρεμένης Λευκωσίας· της μόνης πόλης στην Ευρωπαϊκή Ένωση που παραμένει υπό καθεστώς ομηρίας της παράνοιας των πολιτικών επιλογών. Το 2004 η πλειοψηφία του λαού στη βόρεια πλευρά αυτής που έγινε γνωστή ως «πράσινη γραμμή» ψήφισε θετικά στο δικοινοτικό δημοψήφισμα για την πτώση αυτών των τειχών και για την επανένωση της πατρίδας μας με το σχέδιο Ανάν. Ψήφισε υπέρ της δημιουργίας της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας της Κύπρου. Η άλλη κοινότητα όμως, η ελληνοκυπριακή, απέρριψε το σχέδιο με τις συνέπειες που γνωρίζουμε σήμερα· 51 χρόνια μιας πατρίδας διαιρεμένης στα δύο, με τον τεράστιο κίνδυνο να εδραιωθεί αυτό το status quo. Με τον κίνδυνο –αφόρητο και για τις δύο πλευρές– να καταλήξει η βόρεια πλευρά της Κύπρου ως επαρχία της Τουρκίας.

Για τι μιλάνε, όμως, αυτές οι φωνές, που έχουν τη δύναμη να περάσουν πάνω από πράσινες και κόκκινες και μπλε γραμμές, πάνω από οδοφράγματα φτιαγμένα από βαρέλια γεμάτα άμμο και τσιμέντο, πάνω από αγκαθωτά συρματοπλέγματα;

Μια από αυτές τις δυνατές φωνές, μια Τουρκοκύπρια γυναίκα, η Σέλμα Εϊλέμ, συμφώνησε να μας διαφωτίσει. Κανονίσαμε το ραντεβού μας στο Σπίτι της Συνεργασίας, ένα μοναδικό κοινοτικο-πολιτισμικό κέντρο που βρίσκεται στη μέση των διαχωριστικών γραμμών στην Κύπρο, στην ελεγχόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη ουδέτερη ζώνη, στην περιοχή του Λήδρα Πάλας στη Λευκωσία. Το κέντρο ιδρύθηκε από τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας και άνοιξε τις πόρτες του εδώ και 14 χρόνια. Σήμερα είναι ένα κτίριο ορόσημο για τη Λευκωσία που λειτουργεί ως γέφυρα, φέρνοντας κοντά τις δυο κοινότητες, με τις αναμνήσεις και τα οράματά τους. Η φυσική του παρουσία, τα προγράμματα οικοδόμησης της ειρήνης και μέσα από τη δύναμη των τεχνών και του πολιτισμού, οι άνθρωποι που πιστεύουν στην επανένωση του νησιού αγωνίζονται να κτίσουν το μέλλον.

Οι τρέχουσες, όμως, εξελίξεις, με την ανακοίνωση (σαν απειλή, ακούστηκε) του Ταγίπ Ερτογάν για επίσκεψη στα κατεχόμενα με συγκεκριμένο σκοπό, μας άλλαξε τα σχέδια, κι έτσι η συνέντευξη έγινε από το διαδίκτυο. Κρίμα για μένα· έχασα τη μεγάλη ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά αυτόν τον τόσο προοδευτικό και δυναμικό άνθρωπο.

— Σέλμα Εϊλέμ, είσαι εκπαιδευτικός σε τουρκοκυπριακά σχολεία και ταυτόχρονα, αγωνίζεσαι μέσω της Ομοσπονδίας Εκπαιδευτικών Μέσης Εκπαίδευσης από τη θέση της Προέδρου, για την ελευθερία και τη δημοκρατία του λόγου. Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς. Πιστεύω ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να σας γνωρίσει το ελληνικό κοινό.

Γεννήθηκα στη Λευκωσία το 1969. Σπούδασα στο Τμήμα Διδασκαλίας Αγγλικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Hacettepe στην Άγκυρα μεταξύ 1988-1993. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, εργάστηκα στο Συμβούλιο Αντιπροσώπων του Πανεπιστημίου (ÜTK) ως μέλος της κυπριακής φοιτητικής οργάνωσης. Το 1994, διορίστηκα καθηγήτρια Αγγλικών στο Mağusa Turkish Maarif College (τουρκοκυπριακό κολλέγιο στην Αμμόχωστο). Μόλις άρχισα να εργάζομαι, έγινα μέλος του σωματείου μου (KTOEÖS) και εκλέχτηκα και υπηρέτησα ως εκπρόσωπος του σωματείου σε αυτό το σχολείο την ίδια χρονιά. Συνταξιοδοτήθηκα τον Ιανουάριο του 2023.

Διετέλεσα μέλος του διοικητικού συμβουλίου για 10 χρόνια μεταξύ 2005-2015 και στη συνέχεια ήμουν Οικονομική Γραμματέας στο Εκτελεστικό Συμβούλιο μεταξύ 2015-2017. Στη γενική συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στις 18 Μαρτίου 2017, εκλέχτηκα ως η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του σωματείου μου KTOEÖS, το οποίο είχε περίπου 2500 μέλη εκείνη την εποχή. Αφού υπηρέτησα για 3 χρόνια, εκλέχτηκα Γενική Γραμματέας στη γενική συνέλευση που πραγματοποιήθηκε το 2020, μέλος του διοικητικού συμβουλίου στην έκτακτη γενική συνέλευση που πραγματοποιήθηκε το 2021 και ξανά Πρόεδρος, στη Γενική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου 2023, και εξακολουθώ να υπηρετώ.

Έχω συμμετάσχει ενεργά σε δικοινοτικές οργανώσεις και εκδηλώσεις, για την επίλυση του Κυπριακού, για την ειρήνη, για μια ενωμένη ομοσπονδιακή Κύπρο.

Κατά την 30χρονη καριέρα μου έχω εκπαιδεύσει χιλιάδες μαθητές. Προσπάθησα να τους εκπαιδεύσω όχι μόνο διδάσκοντάς τους τα μαθήματα που απαιτεί το πρόγραμμα σπουδών, αλλά και στοχεύοντας να τους δω να γίνονται άτομα σύγχρονα, κοσμικά, αμφισβητητικά, δημοκρατικά, υπεύθυνα και κριτικά, και χρήσιμα στην κοινωνία. Υπό αυτή την έννοια, είμαι περήφανη που βλέπω ότι πολλοί από τους μαθητές μου είναι σήμερα συνειδητοποιημένα άτομα, χρήσιμα στην κοινωνία, που εργάζονται και συμμετέχουν παράλληλα στον αγώνα του κοινωνικού στίβου.

Προκειμένου να βελτιωθώ στην επαγγελματική μου καριέρα, έχω παρακολουθήσει πολλά βραχυπρόθεσμα σεμινάρια, συνέδρια και μαθήματα ενδοϋπηρεσιακής κατάρτισης στο εξωτερικό και στην Κύπρο, καθώς και δεκάδες σεμινάρια ή συνέδρια που διοργανώθηκαν σε διάφορες χώρες από τους διεθνείς οργανισμούς EI, ETUCE και WFTU, των οποίων το σωματείο μου είναι μέλος. Μεταξύ 2013 και 2016, εκπροσώπησα το σωματείο μου στην Μόνιμη Επιτροπή Ισότητας της ETUCE, η οποία έχει 132 σωματεία μέλη από 50 ευρωπαϊκές χώρες και συμμετείχα στις συναντήσεις και πραγματοποίησα μελέτες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Έχω συμμετάσχει ενεργά σε δικοινοτικές οργανώσεις και εκδηλώσεις, για την επίλυση του Κυπριακού, για την ειρήνη, για μια ενωμένη ομοσπονδιακή Κύπρο. Έχω ενεργήσει και συνεχίζω να ενεργώ με την επίγνωση ότι η ειρήνη είναι αρετή και στόχος που πρέπει να επιτευχθεί, όχι μόνο στο νησί μας αλλά σε όλο τον κόσμο.

Είμαι παντρεμένη. Έχω έναν 28χρονο γιο μηχανολόγο μηχανικό και διδακτορικό φοιτητή, και μια 22χρονη κόρη που κάνει μεταπτυχιακό στην ψυχολογία.

— Τα σχολεία στην Κύπρο ήταν πάντα ξεχωριστά για τις δύο κοινότητες. Είστε φυσικά πολύ νέα για να έχετε προσωπικές αναμνήσεις από την κατάσταση στην εκπαίδευση πριν από το 1974, αλλά μπορείτε να μας δώσετε μια σύντομη περιγραφή του πώς έχει εξελιχθεί η εκπαίδευση στα 50 χρόνια από την εισβολή; Τι έχει αλλάξει, αν έχει αλλάξει κάτι;

Στο βορρά, οι εκπαιδευτικές πολιτικές εφαρμόζονται παράλληλα με την Τουρκία, εντάσσοντάς τες στον εθνικό νόμο για την εκπαίδευση. Δεδομένου ότι δεν έχει γίνει κρατική πολιτική, διαμορφώνεται σύμφωνα με την ιδεολογία της κυβέρνησης που βρίσκεται στην εξουσία στην Τουρκία. Με την κυβέρνηση του ΑΚΡ, θρησκευτικά στοιχεία εισάγονται στην εκπαίδευσή μας σύμφωνα με την ιδεολογία του ΑΚΡ. Μετά το άνοιγμα της θεολογικής σχολής που παρέχει το πρόγραμμα σπουδών της Σαρία, αυτό υποστηρίζεται από μαθήματα Κορανίου, κατασκηνώσεις που διοργανώνονται στο Τσανάκκαλε και σε άλλες περιοχές, κοιτώνες θρησκευτικής λατρείας, ιδρύματα, κοινότητες και θρησκευτικές λατρευτικές οργανώσεις.

Επιβάλλοντας την κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ, το ΑΚΡ προσπαθεί να δημιουργήσει μια τουρκοκυπριακή κοινωνία που θα αποτελείται από άτομα που θα απέχουν πολύ από την κριτική σκέψη

Το 2023, το περιεχόμενο των βιβλίων που διδάσκονται στα δημοτικά και γυμνάσια άλλαξε από το Τουρκικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και έγινε αντιδραστικό, αποκλείοντας τις γυναίκες, την ισότητα των φύλων και την επιστήμη. Οι μελέτες που διεξάγονται με στόχο τον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης, στοχεύουν πια στην κοινωνική μηχανική. Η επιβολή του πολιτικού Ισλάμ στα κορίτσια μας με την πρόσφατη αλλαγή στον Πειθαρχικό Κανονισμό, αποτελεί μέρος αυτού του στόχου. Επιβάλλοντας την κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ, το ΑΚΡ προσπαθεί να δημιουργήσει μια τουρκοκυπριακή κοινωνία που θα αποτελείται από άτομα που θα απέχουν πολύ από την κριτική σκέψη, δεν θα αμφισβητούν, θα είναι υποτακτικά και άρα θα μπορούν εύκολα να ποδηγετηθούν, όπως ακριβώς γίνεται και με τη δική τους κοινωνία.

— Ως Πρόεδρος, δηλώσατε πρόσφατα ότι η Ομοσπονδία Διδασκόντων δέχεται μεγάλες πιέσεις. Πίεση από ποιον και προς ποια κατεύθυνση;

Το σωματείο και οι εκπαιδευτικοί μας δέχονται επίθεση. Καθώς είναι αυτοί που αντιστέκονται και αγωνίζονται ενάντια στην κοινωνική μηχανική που πραγματοποιείται μέσω της εκπαίδευσης,

• που αγωνίζονται ενάντια στην επίθεση στην εκπαίδευσή μας, στα δικαιώματά μας και στις συνθήκες εργασίας μας,
• που προστατεύουν τη βούληση της τουρκοκυπριακής κοινότητας ενάντια στην εισροή πληθυσμού και στις άδικες νομιμοποιήσεις και παροχή υπηκοοτήτων,
• που αγωνίζονται ενάντια στην κατάλυση των θεσμικών οργάνων και την προσπάθεια φτωχοποίησης του βόρειου τμήματος του νησιού μας,
• που αγωνίζονται ενάντια στην εγκαθίδρυση μιας μαφίας, του συστήματος λεηλασίας, λεηλασίας και δωροδοκίας και την κερδοσκοπία από αυτό,
• που υποφέρουν από το αδιέξοδο και τον αποκλεισμό του μισού νησιού από το διεθνές δίκαιο
• που ενεργούν ενάντια στις προσπάθειες διασφάλισης της συνέχισης αυτού του συστήματος.

Με απειλές και προσβολές, παίρνουν μέτρα για να διασπαστεί και να αποδυναμωθεί το σωματείο μας μέσω άδικων περικοπών μισθών. Ειδικά στον αγώνα που δίνεται σχετικά με τον Πειθαρχικό Κανονισμό, μια εκστρατεία λιντσαρίσματος έχει οργανωθεί από τρολ του AKP στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ψεύτικους λογαριασμούς και ψευδή σενάρια, σεξιστικές προσβολές, ακόμη και απειλές θανάτου έχουν γίνει και συνεχίζονται.

— Έχετε πληροφορίες και ως εκ τούτου, γνώμη για το αντίστοιχο καθεστώς στα μαθήματα ιστορίας;

Γνωρίζω και παρατηρώ ότι περιέχει παρόμοια σοβινιστικά στοιχεία. Ειδικά στα μαθήματα ιστορίας, χρησιμοποιείται μια γλώσσα και περιεχόμενο που κάθε άλλο παρά δημιουργεί κουλτούρα ειρήνης· παρόμοια με αυτή του Βορρά.

— Η παρουσία της Τουρκίας στις περιοχές όπως διαμορφώθηκαν με την τουρκική εισβολή είναι ορατή με γυμνό μάτι, ακόμη και σε έναν ξένο. Σε ποιο βαθμό υπάρχει ξεχωριστό καθεστώς; Πώς μπορεί κανείς να το δει αυτό στον τομέα της εκπαίδευσης;

Σκόπιμα και στοχευμένα, δεν υπάρχει καμία επένδυση στην εκπαίδευση και την υγεία. Οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται σε τάξεις-κοντέινερ, η εκπαίδευση βρίσκεται σε χάος. Ωστόσο, το συγκρότημα παλατιού/τζαμιού χτίζεται για να αποτελέσει το σύμβολο του καθεστώτος του ΑΚΡ. Ο αριθμός των τζαμιών που κατασκευάστηκαν είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των σχολείων. Για παράδειγμα, ένας από τους βουλευτές μας ανακοίνωσε από το βήμα του κοινοβουλίου ότι 99 εκατομμύρια δαπανήθηκαν για το Υπουργείο Θρησκευτικών Υποθέσεων και 6 εκατομμύρια για σχολεία και πολιτισμό τους πρώτους τρεις μήνες του 2025.

99 εκατομμύρια δαπανήθηκαν για το Υπουργείο Θρησκευτικών Υποθέσεων και 6 εκατομμύρια για σχολεία και πολιτισμό τους πρώτους τρεις μήνες του 2025.

— Αυτό που μας έκανε κυρίως εντύπωση στην «απέναντι όχθη» από τις πρόσφατες διαμαρτυρίες και τις καθημερινές σας διαδηλώσεις είναι η απαίτηση οι μαθήτριες να φορούν χιτζάμπ στο σχολείο. Το χιτζάμπ είναι ένα σύμβολο. Τι κρύβεται πίσω από αυτό; Κάποτε μιλήσατε για τους υποκινητές στον τομέα σας. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα;

Η επιβολή του πολιτικού Ισλάμ στα σώματα των κοριτσιών μας με την τροποποίηση του Πειθαρχικού Κανονισμού από τις μαριονέτες εδώ μέσω του πρέσβη του ΑΚΡ είναι μια κίνηση που γίνεται σκόπιμα και με πρόθεση, γι' αυτό και θεωρείται πραξικόπημα, πολιτικό ζήτημα. Συγκεκριμένα, η πολιτική συγκυρία στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Τουρκία, αποκαλύπτει τις μαφιόζικες και κερδοσκοπικές διασυνδέσεις των υψηλόβαθμων διοικητών εδώ κι εκεί, καθώς και του πρέσβη στο νησί. Το καθεστώς του ΑΚΡ επιδιώκει να αποκομίσει πολιτικό κέρδος με αυτό το βήμα. Το ζήτημα δεν είναι ούτε η μαντίλα ούτε η ελευθερία.

— Ποια είναι η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στις διαδηλώσεις; Πόσο δυνατή είναι η φωνή της Ομοσπονδίας; Υπάρχουν διαφορετικές φωνές μέσα στους δικούς σας κόλπους;

Αυτή η επιβολή στην παιδεία μας, αυτό το πραξικόπημα κατά του συντάγματος και του εθνικού νόμου για την παιδεία, αυτή η τελευταία επίθεση στην κοσμική μας εκπαίδευση και την κοσμική κοινωνία, είναι η ανησυχία όλων των μελών μας αλλά και της κοινωνίας μας. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι από όλη την κοινωνία συμμετείχαν στη δράση που πραγματοποιήθηκε στις 8 Απριλίου 2025.

— Υπάρχει κάποια διάκριση στην έκφραση των ανθρώπων που εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο μετά την εισβολή σε σύγκριση με τους παλιούς Τουρκοκύπριους στα σχολεία; Υπάρχει τελικά ελπίδα ομογενοποίησης των δύο;

Οι Τουρκοκύπριοι είναι μια ανεκτική κοινωνία που έχει καταφέρει να συμβιώσει με ανθρώπους διαφορετικών εθνοτήτων, καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας και φυλής. Με την επιδείνωση της δημογραφικής μας δομής από τη μεταφορά πληθυσμού και τις άδικες υπηκοότητες, και ως αποτέλεσμα της δημογραφικής πολιτικής και της έλλειψης επιθεωρήσεων, δυστυχώς αντιμετωπίζουμε πολλά προβλήματα στα σχολεία μας και στην κοινωνία. Η ανεπάρκεια των φυσικών πόρων και των υποδομών, των δημόσιων υπηρεσιών, η επίμονη αδυναμία διενέργειας απογραφής παρά την ορατή αύξηση του πληθυσμού, η αύξηση των εγκληματικών περιστατικών και η εμφάνιση προβλημάτων ασφαλείας προκαλούν πολλά προβλήματα.

— Υπάρχει κάποια υποστήριξη από τους συναδέλφους σας από άλλους τομείς;

Μαζί με περίπου 100 συνδικάτα, συλλόγους, οργανισμούς και πολιτικά κόμματα, αγωνιζόμαστε για την κοσμική εκπαίδευση, την κοσμική μας κοινωνία, τη θέλησή μας και τις κοινωνικές μας αξίες.

— Υπάρχει υποστήριξη από τους συναδέλφους σας από την ελληνοκυπριακή κοινότητα; Με ποιον τρόπο φτάνει σε εσάς;

Η δικοινοτική πρωτοβουλία ειρήνης, η ΠΕΟ, οι οικοδόμοι της ειρήνης, οι συνάδελφοι, έχουν υποστηρίξει τον αγώνα. Ο Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι παρακολουθεί τις εξελίξεις στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και ότι οι εξελίξεις είναι ανησυχητικές.

— Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στον κόσμο της ευρωπαϊκής κοινότητας;

Η Τουρκία, οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι δεν είναι οι μόνοι που ευθύνονται για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το νησί μας, το status quo που δημιουργήθηκε στο βορρά και τη θυματοποίηση και των δύο κοινοτήτων, ιδιαίτερα αισθητή από τους Τουρκοκύπριους. Η διεθνής κοινότητα είναι επίσης υπεύθυνη για την τρέχουσα κατάσταση, καθώς παρακολουθεί όλα αυτά τα γεγονότα εδώ και πολλά χρόνια.

Παρόλο που οι Τουρκοκύπριοι είναι πολίτες της ΕΕ, το κεκτημένο της ΕΕ δεν εφαρμόζεται στον βορρά. Δεν υπάρχει εκπροσώπηση των Τουρκοκυπρίων στην Κυπριακή Δημοκρατία ή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και η βούλησή τους έχει παραδοθεί στην Τουρκία ως ανώτερη διοίκηση. Η ύπαρξη, η βούληση και η εκπροσώπηση των Τουρκοκυπρίων θα πρέπει να διασφαλιστούν. Η ΕΕ και ο ΟΗΕ θα πρέπει να υποστηρίξουν τη φωνή των Τουρκοκυπρίων, ιδίως, ώστε να ακουστεί στη διεθνή σκηνή και θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλία και να αναλάβουν αποτελεσματική δράση για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος, την ειρήνη και μια ενωμένη ομοσπονδιακή Κύπρο.

— Ευχαριστώ πολύ, Selma Eylem, και σου εύχομαι να έχεις την ίδια δύναμη για να συνεχίσεις να υπερασπίζεσαι την ειρήνη, τη δημοκρατία τα ίσα δικαιώματα μα περισσότερο, εύχομαι να βρεθούμε επιτέλους σε ένα επανενωμένο κράτος, κάτω από το καθεστώς της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας της Κύπρου.

Κι εγώ ευχαριστώ.

→ Τις φωτογραφίες από τις διαδηλώσεις μας παραχώρησε η Τουρκοκυπριακή εφημερίδα Yeniduzen