Κύπρος | Ρένα Χόπλαρου: Εκπαίδευση για ειρήνη σε μια χώρα μισή

Υπήρξε για οκτώ χρόνια εκλεγμένο μέλος του Δ.Σ του Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας της Κύπρου, το οποίο συνέλαβε και υλοποίησε τη δημιουργία του Σπιτιού Συνεργασίας στην πράσινη γραμμή της Λευκωσίας. Διοργάνωσε στη νεκρή ζώνη το πρώτο Διεθνές και ταυτόχρονα Δικοινοτικό Συνέδριο με θέμα τη «Διδασκαλία Ευαίσθητων Θεμάτων σε Συγκρουσιακές Κοινωνίες» για τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας, ένα συνέδριο που είχε τη στήριξη διεθνών οργανισμών, όπως του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Euroclio και των Συνδικαλιστικών Οργανώσεων των Εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Σε αυτό συμμετείχαν πάνω από 300 εκπαιδευτικοί, ιστορικοί, ερευνητές και πανεπιστημιακοί από το εξωτερικό και την Κύπρο. Έχει επίσης οργανώσει δεκάδες άλλα συνέδρια, σεμινάρια, φεστιβάλ ταινιών και εργαστήρια εκπαίδευσης εκπαιδευτικών με θεματολογία τη διδακτική της ιστορίας, την έννοια της πολιτότητας, την έμφυλη διάσταση στις συγκρούσεις και την εκπαίδευση ειρήνης.

Αυτές είναι μερικές από τις περγαμηνές της Κύπριας εκπαιδευτικού Ρένας Χόπλαρου και αυτήν, βέβαια, θέλησα να συμβουλευτώ για τις πρόσφατες ανησυχητικές εκδηλώσεις αντιρρήσεων -ευγενικά το λέω- για προγράμματα που εντάσσονται στις δικοινοτικές προσπάθειες επαναπροσέγγισης νέων ατόμων των δυο κοινοτήτων στην διαιρεμένη πολύπαθη Κύπρο.

Μαθαίνοντας την Κύπρο αλλιώς: Το τείχος μέσα μας και οι άνθρωποι που το ραγίζουν

— Τίποτα δε γίνεται στην Κύπρο, Ρένα. Οι πολιτικοί των δυο κοινοτήτων συναντιόνται με συχνότητα κομητών, για να κάνουν κάθε φορά μια νέα αρχή που, κατά κανόνα, δεν θα δει συνέχεια. Ή μήπως δεν είναι έτσι;

Αυτό νιώθω κι εγώ. Κάνουμε ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω. Αν υπολογίσει κανείς ότι οι δύο κοινότητες του νησιού ζουν χώρια από τον Δεκέμβριο του 1963, το Κυπριακό έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο μακροχρόνια και άλυτα προβλήματα της διεθνούς πολιτικής σκηνής. Το πιο δύσκολο σήμερα είναι να πεισθούν οι απογοητευμένοι πολίτες ότι η κατάσταση μπορεί να αλλάξει. Ακόμα και φίλοι θετικά διακείμενοι προς την ομοσπονδία δυσκολεύονται πλέον να πιστέψουν ότι μπορούμε να ρίξουμε το τείχος της διχοτόμησης, να υπάρξει μια συμφωνία.

Από την άλλη, έχουμε ένα πολιτικό προσωπικό, το οποίο πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, έχει την ψευδαίσθηση και συμπεριφέρεται λες και το status quo είναι μια μόνιμη συνθήκη. Δεν είναι. Μετά την αποτυχία των συνομιλιών και το 2017, η ανατροπή του ξεκίνησε με το Βαρώσι. Συνεχίζεται στο Τρίκωμο, στον Δαυλό, στην Καρπασία, παντού. Επιπλέον, η αναθεωρητική Τουρκία αλλά και η εκλογή Τραμπ ανατρέπουν ό,τι θεωρούσαμε λίγο ως πολύ ως δεδομένο και πολλαπλασιάζουν το αίσθημα ανασφάλειας που ήδη νιώθαμε στην Κύπρο.

— Τεχνικές επιτροπές. Αυτά, και κάτι άλλα ψιλά, πήραμε και πάλι κατά τη διάρκεια της πενταμερούς διάσκεψης στη Γενεύη. Να χαρούμε ή απλά χαϊδεύουμε αυτιά; Μπορεί με αυτές και μόνον να θεωρηθεί πρόοδος;

Είμαι υπέρ όλων των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης γιατί χρειάζονται σε μια κοινωνία με δυο γενιές που έζησαν χωρίς επαφή, χωρίς εμπιστοσύνη, με καχυποψία, με στερεότυπα αλλά και με πραγματικούς φόβους, μια κοινωνία που πέρασε πόλεμο, έχει νεκρούς και ακόμη ξεθάβει αγνοούμενους. Για αυτό κι εγώ μόλις πάτησα το πόδι μου στην Κύπρο το 2003, με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, ξεκίνησα να εργάζομαι εθελοντικά σε διάφορα δικοινοτικά προγράμματα και δράσεις. Μια χούφτα εκπαιδευτικοί κι από τις δύο κοινότητες δημιουργήσαμε τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας το 2003 και το Σπίτι Συνεργασίας το 2011, έναν μοναδικό, δυναμικό τρίτο χώρο συνάντησης ανάμεσα στο τείχος των δύο πλευρών.

Όσον αφορά τις Δικοινοτικές Τεχνικές Επιτροπές στην Κύπρο να πω εν συντομία δυο κουβέντες για την ιστορία τους, για όσους δεν γνωρίζουν: Είναι 13 και δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια τριών φάσεων, το 2008 με πρωτοβουλία του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Δημήτρη Χριστόφια και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Αργότερα το 2015, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων Αναστασιάδη – Ακιντζί, συμφωνήθηκε η δημιουργία της Τεχνικής Επιτροπής για την Εκπαίδευση, η Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων και η Επιτροπή Πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνάντησης Χριστοδουλίδη – Τατάρ τον περασμένο Μάρτη στη Γενεύη αποφασίστηκε η ίδρυση άλλης μιας Τεχνικής Επιτροπής, για τη Νεολαία.

Καμία από αυτές τις Επιτροπές δεν αντικαθιστά τις πολιτικές συνομιλίες μεταξύ των ηγετών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Αντιθέτως, λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά, αναλαμβάνοντας ένα πιο τεχνοκρατικό και πρακτικό ρόλο, με άμεση εμπλοκή της κοινωνίας πολιτών ή ειδικών επιστημόνων. Ο βασικός τους σκοπός είναι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μέσα από συνεργασία σε πρακτικά ζητήματα. Λειτουργούν ως μηχανισμοί «χαμηλής πολιτικής» γιατί επιτρέπουν τη συνεργασία χωρίς να απαιτείται πολιτική συμφωνία σε ανώτατο επίπεδο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, ειδικά όταν οι συνομιλίες βρίσκονται σε αδιέξοδο.

Προσπαθούν να συνεχίζουν τη δικοινοτική επικοινωνία ακόμα κι όταν τα πράγματα είναι πολύ άσχημα μεταξύ των ηγεσιών. Επιπλέον, επιλύουν πρακτικά θέματα της καθημερινότητας. Για παράδειγμα, η Τεχνική Επιτροπή Υγείας ασχολείται με διακομιδές ασθενών, αυτή της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η οποία είναι κι από τις πιο ενεργές ασχολείται με την αποκατάσταση μνημείων ένθεν και ένθεν της Πράσινης Γραμμής. Επιτροπές όπως της Εκπαίδευσης και της Ισότητας Φύλων δρουν με τη λογική της bottom up προσέγγισης, δημιουργώντας χώρο για διάλογο και συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων των δύο κοινοτήτων, με στόχο μια πιο ειρηνική κουλτούρα.

Οι εμπειρίες μου όλα αυτά τα χρόνια με αυτές τις επιτροπές ήταν πολύτιμες. Ειδικά η εμπειρία μου στην Τεχνική Επιτροπή για την Εκπαίδευση ήταν πραγματικά καθοριστική. Ωστόσο, να πω ότι υπάρχει ένα οξύμωρο: το πολιτικό σύστημα το οποίο μας έχει διορίσει για να κάνουμε αυτή τη δουλειά είναι τις περισσότερες φορές άτολμο και πολύ φοβικό απέναντι στις δράσεις μας. Υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στις επίσημες διακηρύξεις και στις πράξεις μας. Ο μόνος ηγέτης που γνώρισα χωρίς δυϊσμό ως προς τις δικοινοτικές δράσεις ήταν ο Τκ ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί, ο οποίος έχει πλέον αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική σκηνή και μας έμεινε ο πολύ ακραίος Τατάρ. Ό,τι έλεγε, το εννοούσε. Έχουμε λοιπόν συχνά τον αέρα απέναντι μας, παρά τους όρους εντολής μας.

— Πρέπει να σου ομολογήσω πως ο κυριότερος λόγος που ήθελα να συνομιλήσω, σήμερα, μαζί σου, είναι γιατί θέλω να ακούσω την εμπειρία σου από τη συμμετοχή σου σε μια από αυτές τις τεχνικές επιτροπές. Ας τα πάρουμε βήμα-βήμα: Ποιοι συμμετείχαν μαζί με εσένα σε αυτό το συγκεκριμένο πρόγραμμα; Δεν ζητώ τόσο ονόματα, όσο θεσμικούς ρόλους και εμπειρίες.

Στην Τεχνική Επιτροπή για την Εκπαίδευση συμμετέχουν πανεπιστημιακοί, ειδικοί εμπειρογνώμονες και εκπαιδευτικοί κι από τις δύο κοινότητες.

— Πότε ξεκίνησε το συγκεκριμένο πρόγραμμα;

Η Τεχνική Επιτροπή για την Εκπαίδευση δημιουργήθηκε το 2015, μετά από συμφωνία των τότε ηγετών των δύο κοινοτήτων Αναστασιάδη και Ακιντζί και λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

— Δεχτήκατε κάποια εκπαίδευση για αυτό, ή όλα κύλισαν πάνω σε ράγες που εσείς οι ίδιοι θέσατε;

Στην ομάδα μας έχουμε πανεπιστημιακούς που έχουν ασχοληθεί με ζητήματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, εκπαίδευσης για την ειρήνη και τη θεωρία της διομαδικής επαφής σε μετασυγκρουσιακές κοινωνίες. Όλοι οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουμε έχουμε πολυετή εμπειρία σε δικοινοτικές δράσεις και μετεκπαίδευση ή επιμόρφωση σε πεδία όπως αυτά της παιδαγωγικής της ειρήνης ή της διδασκαλίας ευαίσθητων θεμάτων, πολιτισμικών σπουδών, κοινωνικής ανθρωπολογίας ή άλλων σχετικών θεμάτων.

— Θέλεις να αναφερθείς σε μερικά παραδείγματα προγραμμάτων που πραγματοποιήθηκαν από αυτή την επιτροπή;

Η πιο γνωστή δράση της Επιτροπής για την Εκπαίδευση είναι το πρόγραμμα Imagine, το οποίο από το 2016, τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του μέχρι και σήμερα, έχει φέρει σε επαφή περισσότερους από 7.000 μαθητές/τριες και 1.000 εκπαιδευτικούς μέσα από κοινές εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αντιρατσιστικής εκπαίδευσης και εκπαίδευσης για την ειρήνη, που περιλαμβάνει αθλητικές δραστηριότητες, εργαστήρια θεάτρου, φωτογραφίας, γαστρονομίας και εκπαιδευτικές δράσεις που προωθούν την ανεκτικότητα, τη συνεργασία και την ειρηνική συνύπαρξη. Μερικές δράσεις γίνονται μονοκοινοτικά και άλλες δικοινοτικά.

Υλοποιείται από τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας και χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας, χώρα η οποία έχει ιδιαίτερες ευαισθησίες, γιατί έπρεπε και η ίδια να αντιμετωπίσει τον διαμοιρασμό και τις δυσκολίες της επανένωσης. Είναι τιμή για το επιστημονικό και εκπαιδευτικό προσωπικό του τόπου μας που μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα αξιολόγησε θετικά το συγκεκριμένο πρόγραμμα και επέλεξε να το χρηματοδοτήσει, όταν υπάρχουν εκατοντάδες ανταγωνιστικές αιτήσεις απ’ όλη την Ευρώπη.

Δυστυχώς το 2022, ο Τατάρ το διέκοψε μονομερώς ξηλώνοντας τους μετριοπαθείς Τ/κ με τους οποίους δουλεύαμε χρόνια, σαμποτάροντας κάθε επαφή ανάμεσα σε Ε/κ και Τ/κ μαθητές ή εκπαιδευτικούς, όλες τις πολυεπίπεδες δράσεις του Imagine, που δεν είναι μόνο οι ιστορικές περιηγήσεις με τις οποίες κόλλησαν κάποιοι σήμερα. Για τη στάση του αυτή έχει συχνά επικριθεί δημόσια από τα Η.Ε. και ξένους διπλωμάτες.

— Ποια ήταν η αποδοχή τους κατ’ αρχήν από τον κόσμο των δυο κοινοτήτων; Κάποιες αντιδράσεις;

Έχουμε σπουδαίες αξιολογήσεις από όλους τους εκπαιδευτικούς και παιδιά που συμμετείχαν, τα οποία δηλώνουν πως άλλαξε ο τρόπος που έβλεπαν τα πράγματα όταν γνωρίστηκαν με ανθρώπους της άλλης πλευράς. Παιδιά που συναντήθηκαν για πρώτη φορά με συνομιλήκους από την άλλη κοινότητα μιλούν πια με ονόματα, όχι στερεότυπα. Εκπαίδευτικοί βλέπουν πως αντιμετωπίζουν κοινά εκπαιδευτικά προβλήματα ως συνάδελφοι, προβλήματα με την ύλη, την πειθαρχία, τις προκλήσεις με τα social media και συνειδητοποιούν ότι οι άλλοι δεν είναι αποκλειστικά και μόνο, εθνικά, εχθρικά υποκείμενα. Καταλαβαίνουν ότι το μέλλον τους δεν χρειάζεται να είναι όπως το παρελθόν. Δημιουργούνται φιλίες, σχέσεις, αναπτύσσονται κοινές δράσεις σε σχολεία. Είναι σπόροι συμφιλίωσης – κι αυτό δεν είναι καθόλου λίγο, σε ένα μικρό νησί που ζει εδώ και δεκαετίες χωριστά.

— Είχατε όμως και αρνητικές αντιδράσεις, σωστά; Είδα πρόσφατα μια μεγάλη επίθεση εναντίον του «Imagine».

Η πρόσφατη επίθεση στο πρόγραμμα Imagine δεν ήταν μια απλή διαφωνία. Ήταν μια στοχευμένη καμπάνια εκφοβισμού, ενορχηστρωμένη από πολιτικούς κύκλους με ακραίο λόγο, οι οποίοι δεν προτείνουν τίποτα πέρα από τον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Πρόκειται για ανθρώπους που ποντάρουν στον εθνικισμό για να συγκεντρώσουν ψήφους, ειδικά ενόψει εκλογών ή άλλων εξελίξεων, όπως η πενταμερής στη Γενεύη. Το αποτέλεσμα ήταν οδυνηρό: πολλοί εκπαιδευτικοί και γονείς δίστασαν να συμμετάσχουν ή αποσύρθηκαν από το πρόγραμμα, φοβούμενοι τη στοχοποίηση. Κι αυτό δεν πλήττει μόνο το Imagine, αλλά και την ίδια τη δυνατότητα για διάλογο και ειρηνική συνύπαρξη.

Το να στιγματίζεις ένα πολυβραβευμένο πρόγραμμα που βασίζεται στην ανθρώπινη επαφή και τον αμοιβαίο σεβασμό ως «ενδοτικό» και «προδοτικό» είναι μια ξεκάθαρη προσπάθεια να αποκόψεις κάθε γέφυρα μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Γι’ αυτό τώρα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται να σταθούμε δημόσια στο πλευρό τέτοιων προσπαθειών και να τις υπερασπιστούμε με τόλμη, νηφαλιότητα και αποφασιστικότητα. Αν κάτι απέδειξαν αυτές οι επιθέσεις είναι πόσο αναγκαίο και αποτελεσματικό είναι το πρόγραμμα.

Η πραγματική απογοήτευση όμως έρχεται από αλλού γιατί η επίθεση στο Imagine δεν ήταν απλώς αναμενόμενη, ήταν προβλέψιμη. Η απογοήτευση λοιπόν έρχεται από εκείνους τους μετριοπαθείς πολιτικούς, δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς που θα μπορούσαν να υπερασπιστούν τέτοιες πρωτοβουλίες αλλά επιλέγουν να σωπάσουν ή να αποστασιοποιηθούν, υποχωρώντας μπροστά στις φωνές των ακραίων. Αυτή η σιωπή κάνει τη ζημιά μεγαλύτερη. Εμείς δουλεύουμε από κάτω, με την κοινωνία των πολιτών. Για να έχουμε όμως αποτέλεσμα, χρειάζεται και μια συνεπής, όχι επιφανειακή, στήριξη από τα πάνω.

Τέλος, να σημειώσω πόσο θλιβερό και ταυτόχρονα μικρόνοο είναι, να πολεμά κανείς το Imagine, όπως ο απορριπτικός Τκ ηγέτης Ερσίν Τατάρ. Όταν τέτοιες φωνές βρίσκουν απήχηση και στη δική μας πλευρά, το μήνυμα που εκπέμπεται όχι μόνο στο εσωτερικό αλλά κυρίως προς τη διεθνή κοινότητα είναι πως επιλέγουμε να του μοιάσουμε. Κι αυτό, πέρα από ηθικά προβληματικό, είναι και μια πολιτική πράξη εξαιρετικά επιζήμια για τα συμφέροντα του κυπριακού ελληνισμού. Όταν ένα πρόγραμμα όπως το Imagine, βασισμένο στον διάλογο, στον σεβασμό και στην ελπίδα των παιδιών θεωρείται απειλή, τότε το πρόβλημα δεν είναι το πρόγραμμα – είναι το πώς αντιλαμβάνονται κάποιοι το μέλλον της πατρίδας μας.

— «Προγράμματα, προγράμματα… Αρχίζουν και μένουν στη μέση… Ακόμα κι εκείνοι που έχουν συμμετάσχει σε αυτά θα φτάσει κάποια στιγμή που θα απογοητευτούν και θα τα παρατήσουν». Εσύ Ρένα; Τι απαντάς στις συνηθισμένες δύσπιστες και στείρες κριτικές του καναπέ;

Ισχύει αυτό, Βίβιαν. Εκεί που νομίζαμε ότι υπάρχει ελπίδα με τον Αναστασιάδη – Ακιντζί ξαναχάσαμε μια ιστορική ευκαιρία. Ομολογώ πως αυτή τη στιγμή δεν έχω κουράγιο μέσα μου για να συνεχίσω με το ίδιο σθένος. Μιλώντας με φίλους που ασχολούνται χρόνια με τα δικοινοτικά, αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί νιώθουμε το ίδιο: απελπισία και βαθιά απογοήτευση. Από την άλλη, γνωρίζω πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τη στιγμή που μείναμε εδώ και δεν μεταναστεύσαμε. Οπότε, όχι, πρέπει να βρούμε και τώρα τις δυνάμεις μέσα μας για να δείξουμε μέσα από τις δράσεις μας πως δεν είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε με καχυποψία και φόβο.

Ό,τι μπορούμε να αλλάξουμε νοοτροπίες, ειδικά μέσα από την εκπαίδευση. Κι αυτό ξεκινά από τις πιο μικρές ηλικίες, από τα σχολεία, από τις συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο. Η ειρήνη δεν έρχεται μόνο με συμφωνίες κορυφής, χτίζεται από τα κάτω, με συστηματική δουλειά, επιμονή και επαφές. Οπότε κάθε χαραμάδα που ανοίγεται στο τείχος του διαχωρισμού είναι κάτι πολύ σημαντικό, τοκίζει το μέλλον. Προς το παρόν, όπως είπα και παραπάνω το «από πάνω» δεν συντονίζεται με το «από κάτω». Και για να πω και κάτι αισιόδοξο, σε αρκετά πράγματα η κυπριακή κοινωνία είναι πιο μπροστά από την πολιτική της ηγεσία, παρά τις φωνές που προσπαθούν να τη σταματήσουν. Μακάρι να είχαμε ηγεσίες που να ηγούνταν όντως, αδράζοντας τις ευκαιρίες για να φέρουν τις απαραίτητες αλλαγές.

Νομίζω πως αυτό το καταλαβαίνεις κι εσύ Βίβιαν για αυτό και δεν σταματάς να γράφεις για το Βαρώσι σου και την Κύπρο. Όσοι συνειδητοποιούμε το χρέος μας απέναντι στα παιδιά του τόπου μας, θέλουμε να τους δώσουμε μια ευκαιρία για να συνυπάρξουν με μεγαλύτερο αλληλοσεβασμό, κατανόηση και ασφάλεια απ’ ό,τι εμείς. Όσοι εργαζόμαστε συνειδητά προς αυτή την κατεύθυνση δεν έχουμε καμία αφέλεια για τη δυσκολία ή ουτοπία του εγχειρήματος. Όπως είπα και παραπάνω, δεν υπάρχει άλλος δρόμος.

— Είμαι, προσωπικά, υπέρμαχος της άποψης πως οφείλουμε να επικοινωνούμε αυτές τις προσπάθειες και τις μικρές επιτυχίες επαναπροσέγγισης στους εταίρους μας στην Ευρώπη, γιατί η εικόνα που τους μένει, είναι μόνον οι επανειλημμένες αποτυχίες των συνομιλιών, τις οποίες, εδώ και καιρό, έχουν πάψει να τις θεωρούνε τυχαίες… Φτάνουν τα αποτελέσματα των δικών σας προγραμμάτων στον υπόλοιπο κόσμο;

Στο εξωτερικό έχουμε μεγαλύτερες επιτυχίες και αναγνώριση απ΄ ότι στο εσωτερικό. Καταρχήν να σημειώσω ότι γίνεται θετική αναφορά στο Imagine της Τεχνικής Επιτροπής για την Εκπαίδευση σε όλες τις εκθέσεις του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του. Επίσης , ο Όμιλος Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας είναι μια πολυβραβευμένη ΜΚΟ με βραβεία από διαπρεπείς οργανισμούς, όπως το International Peace Bureau (2018), το ολλανδικό Max van der Stoel Award (2016) και το Europa Nostra (2014).

— Τι σήμαινε για σένα προσωπικά αυτή η εμπλοκή με τα δικοινοτικά;

Οι εμπειρίες μου πρώτα στον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας, στο Σπίτι Συνεργασίας αλλά και στην Τεχνική Επιτροπή Ανθρωπιστικών Θεμάτων και Εκπαίδευσης ήταν καθοριστικές. Ήταν μια προσωπική διαδρομή αλλαγής. Με βοήθησαν να ξεπεράσω τις δικές μου προκαταλήψεις και ανασφάλειες, να αμφισβητήσω στερεότυπα που κουβαλούσα χωρίς να συνειδητοποιώ.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι με έφερε κοντά σε παιδιά και νέους και με έκανε να δω τις τεράστιες δυνατότητες τους. Πόσο ανοιχτά μυαλά έχουν, πόσο έτοιμα είναι να χτίσουν κάτι διαφορετικό όταν του δοθεί η ευκαιρία. Μέσα από αυτή τη δουλειά, βρήκα ξανά νόημα και ελπίδα. Αυτό νομίζω με έκανε πιο ανθεκτική μέσα στα χρόνια, παρά τις προσωπικές επιθέσεις που δέχτηκα κι εγώ, όπως και άλλοι, από ακραίους, εθνικιστικούς κύκλους. Δεν είναι εύκολα αυτά, ειδικά όταν ζεις σε ένα μικρό νησί, αλλά δεν το βάζουμε κάτω.

— Τι μήνυμα θέλεις να αφήσεις εδώ για μας, Ρένα; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς, σαν άτομα, για να υποστηρίξουμε τις προσπάθειές σας;

Νομίζω το πρώτο και σημαντικότερο που μπορούμε να κάνουμε ως άτομα είναι να σταματήσουμε να θεωρούμε τη συμφιλίωση ως «υπόθεση των άλλων» - των πολιτικών, των ηγετών ή μόνο κάποιων εκπαιδευτικών. Όλοι έχουμε ρόλο. Μπορούμε να στηρίξουμε τις δικοινοτικές δράσεις με απλούς τρόπους: να ενημερωνόμαστε, να τις υπερασπιζόμαστε δημόσια όταν βάλλονται, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας, τους συναδέλφους μας να συμμετέχουν. Μπορούμε ακόμα να ανοίξουμε συζητήσεις στην καθημερινότητά μας, να μιλήσουμε για την άλλη κοινότητα χωρίς φόβο ή προκατάληψη. Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε όλοι σε όλα – αλλά μπορούμε να συμφωνήσουμε πως η επαφή, ο διάλογος και η μετριοπάθεια είναι απαραίτητα για να έχουμε ένα κοινό μέλλον.

→ H Ρένα Χόπλαρου σπούδασε Νηπιαγωγός στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (ΒΑ) και Παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο του Greenwich, BEd (Hons). Τελείωσε το μεταπτυχιακό της στον τομέα των Πολιτισμικών Σπουδών και ΜΜΕ στο Institute of Education του UCL. Έχει επίσης μεταπτυχιακό δίπλωμα στον τομέα του Θεάτρου στην Εκπαίδευση από το Central School of Speech and Drama του Λονδίνου. Η επαγγελματική της εμπειρία παρουσιάζει πολυτυπία. Από το 1996 εργάζεται συνεχώς σε διαφορετικά σχολικά και πανεπιστημιακά περιβάλλοντα του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στο Λονδίνο, την Αθήνα και την Λευκωσία ως δασκάλα, ερευνήτρια και εκπαιδεύτρια εκπαιδευτικών.

Είναι επίσης δημιουργός εναλλακτικού εκπαιδευτικού υλικού ιστορίας. Εργάστηκε δίπλα στις καθηγήτριες του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Άννα Φραγκουδάκη και Θάλεια Δραγώνα για το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων, μια μακρόπνοη και συστηματική παρέμβαση με αντικείμενο τη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης των παιδιών της μειονότητας της Θράκης και τη σχολική και κοινωνική τους ένταξη (1999 – 2003).

Υπήρξε επικεφαλής της Πρωτοβουλίας Πολιτών «Μένουμε Ευρώπη» η οποία δημιουργήθηκε από μια ομάδα πολιτών που συνέταξαν και υπέγραψαν το αρχικό κείμενο-έκκληση προς τις πολιτικές δυνάμεις να επιδείξουν υπευθυνότητα και ορθολογισμό στη διαχείριση της κυπριακής οικονομικής κρίσης 2012 – 2013 και που στη συνέχεια ανέπτυξε πολλές δράσεις. Το 2014 ήταν υποψήφια ευρωβουλευτής του ΔΗ.ΣΥ και επικεφαλής της Γραμματείας Δικοινοτικής Συνεργασίας του κόμματος (2015 – 2018), απ’ όπου παραιτήθηκε μετά την κατάρρευση των συνομιλιών και το σκάνδαλο των διαβατηρίων. Μέλος των Τεχνικών Επιτροπών για την Εκπαίδευση (2015 - ) και για τα Ανθρωπιστικά Θέματα (2015 – 2018). Διατηρούσε την κυριακάτικη στήλη «Τ’ Αυτονόητα» στην κυπριακή εφημερίδα «Πολίτης» μέχρι το 2023.