Πάσχα 2024: Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης

Κάθε μέρα της Μεγάλη Εβδομάδας κρύβει πίσω της και μια ιστορία, μια παράδοση που διατηρείται αναλλοίωτη με το πέρασμα των χρόνων και περνάει από γενιά σε γενιά.

Ο συμβολισμός των κόκκινων αυγών

Μεγάλη Πέμπτη σταυρώθηκε ο Χριστός και από τότε κάθε τέτοια μέρα βάφουμε κόκκινα τα αυγά για να θυμόμαστε τη θυσία Του. Γιατί όμως αυγά; Πολύ απλά γιατί το αυγό είναι σύμβολο της γονιμότητας, της έναρξης μιας νέας ζωής. Αλλά και μια παραπομπή στον τάφο του Χριστού που ερμητικά κλειστός (όπως το τσόφλι ενός αυγού) έσπασε και από μέσα βγήκε αναστημένος ο Ιησούς.

Το βάψιμο είναι μια τελετουργική χρήση των, ενώ υπάρχουν διάφοροι θρύλοι σχετικά με το πως συνδέθηκε με τη χριστιανική παράδοση.

Μία εξ αυτών συνδέεται με το πρόσωπο της Μαρίας Μαγδαληνής. Ειδικότερα, μετά την ανάσταση του Χριστού, η Μαρία Μαγδαληνή επισκέφτηκε τον αυτοκράτορα της Ρώμης και τον χαιρέτησε λέγοντας «Χριστός Ανέστη».

Τότε, ο αυτοκράτορας λέγεται ότι απάντησε «ο Χριστός Ανέστη, όπως αυτό το αυγό είναι κόκκινο» δείχνοντας ένα αυγό που βρισκόταν πάνω στο τραπέζι. Τότε, μπροστά σε όλους, το αυγό έγινε κόκκινο και η Μαρία Μαγδαληνή κατήχησε τον αυτοκράτορα στον χριστιανισμό.

Άλλη εκδοχή αναφέρει πως η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς του Ιησού, ικετεύοντάς τους να μην τον βασανίσουν. Όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, τότε αυτά βάφτηκαν κόκκινα.

Ως σύμβολο της γέννησης πάντως τα αυγά είχαν συνδυαστεί ακόμα νωρίτερα με παγανιστικές παραδόσεις και γιορτές της άνοιξης, που σχετίζονταν με την αναγέννηση της ζωής μετά το χειμώνα. Κάποιοι λαογράφοι εκτιμούν ότι το έθιμο του αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο και την Περσία, όπου φίλοι και συγγενείς αντάλλαζαν αυγά κάθε εαρινή ισημερία.

Γιατί τα βάφουμε τη Μεγάλη Πέμπτη

Η παράδοση λέει να βάφουμε πάντα τα αυγά τη Μεγάλη Πέμπτη, για να τιμήσουμε τη σταύρωση και τα πάθη του Χριστού. Αξίζει να σημειωθεί πως τα παλιά χρόνια τα έβαφαν αργά τη νύχτα και ήταν πάντα κόκκινα, συμβολίζοντας το αίμα Του, γι΄αυτό και η Μεγάλη Πέμπτη λεγόταν και Κοκκινοπέφτη.

Γιατί τσουγκρίζουμε τα αυγά

Ο αστικός μύθος αναφέρει πως το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών έχεις τις ρίζες του στη Βόρεια Αγγλία, αν και πολλοί υποστηρίζουν πως οι ρίζες του εθίμου είναι βυζαντινές.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το έθιμο του τσουγκρίσματος καθιερώθηκε στη βυζαντινή αυλή από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο και τη μητέρα του Αγία Ελένη σε τελετή που λάμβανε χώρα το πρωί της Κυριακής του Πάσχα. Οι καλεσμένοι τσούγκριζαν με τον αυτοκράτορα και τη βασιλομήτορα τα αυγά και στη συνέχεια ακολουθούσε γεύμα στο πασχαλινό τραπέζι.

Τα παλαιότερα χρόνια, στις αγροτικές κοινωνίες, το πρώτο αυγό που έβαφαν στα σπίτια το κρατούσαν μέχρι το επόμενο Πάσχα και δεν το τσούγκριζαν, καθώς ήταν της Παναγίας. Τη Μεγάλη Πέμπτη της επόμενης χρονιάς το φυτεύαν στα χωράφια για να έχουν καλή σοδειά.

Οι παραδόσεις τη Μεγάλη Πέμπτη ανά την Ελλάδα

Σε πολλά μέρη, είναι συγκεκριμένος ο αριθμός αυγών που θα βάψουν και οι τρόποι και τα μέσα βαφής που θα χρησιμοποιήσουν ποικίλλουν.

Στην Κέρκυρα, βάφουν 12 αυγά, ένα για κάθε Ευαγγέλιο ή τόσα, όσα τα μέλη της κάθε οικογένειας. Μόνο που τ’ αυγά στην Κέρκυρα βάφονταν πάντα «φυσικά», μέσα σε νερό που προηγουμένως είχαν βραστεί για ώρα παντζάρια ή φλούδια κρεμμυδιών ή ρίζες που οι ντόπιοι έβγαζαν από το όρος του Παντοκράτορα.

Στο Λιτόχωρο, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στολίζονται οι επιτάφιοι, που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, οι οποίες όλη τη Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα.

Στη Σκιάθο, τα παιδιά του χωριού γυροφέρνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τα κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής.

Στην Πάτμο γίνεται αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» στην κεντρική πλατεία της Χώρας ,όπου ο ηγούμενος της ιεράς μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου πλένει τα πόδια 12 μοναχών, όπως έκανε και ο Ιησούς με τους μαθητές του.

Στη Σίφνο, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών) στολισμένα με κόκκινα αυγά.

Στην Καστοριά, απλώνουν στα παράθυρα κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντήλια.

Στη Λήμνο, το πρώτο πασχαλινό αυγό είναι της Παναγίας και το τοποθετούν στο εικονοστάσι.

Ακόμα τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές ζυμώνουν τα κουλουράκια τα οποία από μέρος σε μέρος έχουν διαφορετικά ονόματα όπως κουτσούνες, κουζουνάκια, κοφίνια, καλαθάκια, δοξάρια ή αυγούλες.