Η καραντίνα τετραπλασίασε την ενδοοικογενειακή βία

Τετραπλασιασμό των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας την περίοδο της καραντίνας κατέγραψε η γραμμή SOS 15900 της Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Μάλιστα, κάποιες περιπτώσεις ήταν απολύτως έκτακτες και οι γυναίκες έπρεπε να φύγουν άμεσα από το σπίτι. Η Μαρία Συρεγγέλα ερμηνεύει το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας, τονίζοντας ότι μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε σπίτι, περιοχή, αλλά και κοινωνική κατηγορία. Επίσης, τοποθετείται για το τηλεοπτικό σποτ της Πολιτικής Προστασίας το οποίο αποσύρθηκε όταν θεωρήθηκε σεξιστικό. 

Η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων ανακοίνωσε ότι οι κλήσεις στη γραμμή SOS 15900 τετραπλασιάστηκαν τον ενάμιση μήνα της καραντίνας. Πείτε μας, τι κλήσεις ήταν αυτές, σε τι αφορούσαν. Τον Απρίλιο η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 έλαβε συνολικά 1.769 κλήσεις. Οι 1.070 αφορούσαν περιστατικά βίας, ενώ οι αντίστοιχες κλήσεις το Μάρτιο ήταν 325. Οι κλήσεις που αφορούσαν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας ήταν 648. Πρόκειται για σχεδόν τετραπλάσιο αριθμό, συγκριτικά με τον Μάρτιο, οπότε και οι κλήσεις ήταν 166.  

Όσον αφορά τα δημογραφικά, το 27% ενδιαφερόμενων γυναικών ήταν 40-54 ετών, ενώ το 18% ήταν 25-39 ετών. Παράλληλα, η οικογενειακή κατάσταση της πλειοψηφίας των ωφελούμενων ήταν έγγαμες (52%), με παιδιά (62%). Στο μεγαλύτερο ποσοστό, τη γραμμή κάλεσε η ίδια η ενδιαφερόμενη, ενώ το 29% των κλήσεων (307 κλήσεις) έγινε από τρίτα πρόσωπα (γονείς, παιδιά, αδέρφια, γείτονες, φίλοι και λοιποί συγγενείς). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η καμπάνια ενημέρωσης την περίοδο του περιορισμού στο σπίτι αποδείχθηκε ιδιαιτέρως χρήσιμη. Το 28% των ατόμων που κάλεσαν τη γραμμή, έμαθαν γι’ αυτή μέσω τηλεόρασης.

Τι εννοούμε λέγοντας ενδοοικογενειακή βία; Περιλαμβάνονται η λεκτική, η ψυχολογική και η σωματική βία; Συνήθως συνυπάρχουν αυτές οι μορφές βίας;
Ενδοοικογενειακή βία είναι όλες οι πράξεις φυσικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή οικογενειακής μονάδας ή μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων. Οι μορφές αυτές βίας, πολλές φορές συνυπάρχουν, ενώ ο δράστης μπορεί να ζει στο ίδιο σπίτι με το θύμα ή και όχι. 

Αυτός είναι –με άλλα λόγια– ο ορισμός της ενδοοικογενειακής βίας στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το πρώτο νομικά δεσμευτικό μέσο διεθνώς και ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, την προστασία των θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, τον τερματισμό της, αλλά και την επιβολή αυστηρών ποινών στους δράστες. Η Σύμβαση, η οποία έχει κυρωθεί από τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ, ήταν κομβικό σημείο για την αντιμετώπιση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. 

Να υποθέσουμε ότι τα πραγματικά περιστατικά οικογενειακής βίας είναι πολλαπλάσια από αυτά που καταγγέλλονται/αναφέρονται;
Πράγματι, δεν καταγγέλλονται όλα τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών. Ωστόσο, το ότι οι καταγγελίες αυξάνονται είναι ενθαρρυντικό γιατί «ανοίγουν τα στόματα». Γίνεται ξεκάθαρο πως οι γυναίκες έχουν δικαιώματα και μπορούν να τα διεκδικήσουν, καθώς υπάρχει το απαραίτητο νομικό πλαίσιο, αλλά και οι κατάλληλες δομές για να τις υποστηρίξουν. Άλλωστε, αυτός ήταν και ο στόχος της καμπάνιας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, να μάθουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι για τις δομές στήριξης είτε είναι οι ίδιες οι γυναίκες είτε είναι τρίτα πρόσωπα.

Ένας άνθρωπος με βίαιη συμπεριφορά, απέναντι στη σύντροφό του ή το παιδί του, μπορούμε να περιμένουμε ότι θα αλλάξει; Ή θα παραμείνει για πάντα έτσι;
Ο περιορισμός στο σπίτι εξαιτίας της πανδημίας ήταν μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Σε περιόδους κρίσης, καθώς και σε χρονικά διαστήματα όπου το ζευγάρι περνάει περισσότερο χρόνο μαζί, τα περιστατικά βίας αυξάνονται. Ωστόσο, ένας άντρας που δεν είναι βίαιος δεν θα γίνει ξαφνικά, εξαιτίας μιας δύσκολης κατάστασης. Ενδεχομένως να είναι συχνότερα τα ξεσπάσματα εκείνου που είναι ήδη βίαιος απέναντι στη σύντροφό του. Σύντομα θα πρέπει να ξεκινήσουμε  σεμινάρια και εκπαιδεύσεις, ειδικά σχεδιασμένες για τους δράστες. Στόχος είναι μέσα από ενδελεχείς και μακρόχρονες διαδικασίες, να μπορέσουν οι συγκεκριμένοι άνδρες να αποβάλλουν βίαιες συμπεριφορές απέναντι στη σύζυγο ή τη σύντροφό τους.

Ανάμεσα στα τηλεφωνήματα, τα 41 αφορούσαν αιτήματα φιλοξενίας σε ξενώνες, εκ των οποίων τα 15 εκτιμήθηκαν ως έκτακτα και υπήρξε άμεση απομάκρυνση από το σπίτι. Τι σημαίνει «έκτακτο» περιστατικό; Οι γυναίκες αυτές βρίσκονταν σε κίνδυνο και κρίθηκε απαραίτητο να απομακρυνθούν από το σπίτι που ζουν. Φιλοξενήθηκαν στα ειδικά καταλύματα που εξασφάλισε η Γενική Γραμματεία σε συνεργασία με την Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρεία. Όσον αφορά τον αριθμό των αιτημάτων και των φιλοξενιών, η εικόνα αλλάζει διαρκώς. Οι περισσότερες γυναίκες από αυτές αναχώρησαν για δικούς τους ασφαλείς προορισμούς (φιλικά, συγγενικά σπίτια κ.λπ.), κάποιες φιλοξενούνται σε έναν από τους ξενώνες που ανήκουν στο Δίκτυο της ΓΓΟΠΙΦ, ενώ λιγότερες –όσες το ζήτησαν– επαναπατρίστηκαν σε χώρες της ΕΕ. Υπήρξαν και περιπτώσεις γυναικών που φιλοξενήθηκαν σε φιλικό ή συγγενικό τους σπίτι και δεν θέλησαν να φιλοξενηθούν σε ξενώνα του δικτύου της Γενικής Γραμματείας.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, αλλά και όχι μόνο, τι είναι αυτό που δεν αφήνει το θύμα να ανοίξει την πόρτα και να φύγει; Ο φόβος; Ίσως ότι δεν έχει πού να πάει;
Τόσο τα ίδια τα θύματα, όσο και ο κύκλος τους, δίσταζαν ή διστάζουν να μιλήσουν για το πρόβλημα. Ο φόβος, αλλά και η άγνοια για τα διαθέσιμα μέσα υποστήριξής τους ήταν καθοριστικοί παράγοντες γι’ αυτό. Ωστόσο, σταδιακά η κατάσταση μεταβάλλεται, καθώς γνωστοποιείται ευρέως πως υπάρχει το απαιτούμενο θεσμικό πλαίσιο, αλλά και οι κατάλληλες δομές για τη στήριξή των γυναικών θυμάτων βίας.

Το Δίκτυο της ΓΓΟΠΙΦ για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών απαρτίζεται από την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, τα 42 Συμβουλευτικά Κέντρα σε όλη την Ελλάδα και τους 20 Ξενώνες Φιλοξενίας. Όλα αυτά γίνονται γνωστά μέσα από δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού. Όλες και όλοι αντιλαμβάνονται πως η βία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι καταγγελίες και οι αναφορές. Εν προκειμένω, εξετάζοντας τα στοιχεία του Απριλίου, διαπιστώνουμε ότι η διάδοση του μηνύματος ενάντια στην έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία ήταν ιδιαιτέρως αποδοτική. Η κλήση για πρώτη φορά στην γραμμή SOS αποτελεί την συντριπτική πλειοψηφία (91%). 

Παράγοντες όπως η οικονομική κατάσταση ή η μόρφωση παίζουν κάποιο ρόλο ή δεν έχουν σημασία;
Η βία δεν κάνει διαχωρισμούς. Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε σπίτι, περιοχή, αλλά και κοινωνική κατηγορία. Ενδεικτικά, η πλειονότητα των γυναικών που κάλεσαν τη γραμμή 15900 τον Απρίλιο και απάντησαν στην ερώτηση για το εκπαιδευτικό επίπεδο, ήταν απόφοιτες ΑΕΙ/ΤΕΙ και ακολουθούσαν απόφοιτες ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Πώς κρίνετε την απόσυρση του σποτ της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας για την αποφυγή του συνωστισμού;
Η Πολιτική Προστασία έχει επιφορτιστεί με το δύσκολο έργο της μάχης κατά του κορωνοϊού και έχει λάβει αρκετά μέτρα για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης που έπληξε και τη χώρα μας. Το σημαντικό όμως είναι ότι ακόμα και κάτω από τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν αυτή την περίοδο και ενώ έχει τεράστια θέματα να επιλύσει, έδειξε άμεσα αντανακλαστικά και με ξεκάθαρη επιχειρηματολογία απέσυρε το σποτ που προκάλεσε αντιδράσεις. Έδειξε ακόμη μία φορά ετοιμότητα και τη δέουσα ευαισθησία και η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων δηλώνει την ικανοποίησή της γι’ αυτή την εξέλιξη.

Ποια είναι η Μαρία Συρεγγέλα 

Παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών, είναι απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Υπηρεσιών για Στελέχη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και διπλωματική εργασία στην Πολιτική και Στρατηγική της Νέας Δημόσιας Διοίκησης (New Public Management). Η Μαρία Συρεγγέλα είναι αντιπρόεδρος των Γυναικών του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, έχει διατελέσει και αντιπρόεδρος της Νεολαίας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Είναι μέλος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ενώ υπήρξε αντιπρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Θεμάτων Ισότητας.