Όταν ήρθε η στιγμή να περάσουν στην αίθουσα προβολής του διάρκειας 22 λεπτών φιλμ, οι συνοδοί καθηγητές προειδοποίησαν τα παιδιά ότι το περιεχόμενό του ήταν ιδιαίτερα σκληρό και πως όποιος δεν ήθελε να το δει, θα μπορούσε να περιμένει έξω. Μπήκαν όλοι, συνολικά 36 εκδρομείς, μαθητές της Α και Β τάξης του 6ου Λυκείου Βόλου. Και βγήκαν σοκαρισμένοι.
Δεν είχαν παρακολουθήσει μια κινηματογραφική ταινία τρόμου, αλλά κάτι χειρότερο: ένα «ζωντανό» εφιαλτικό φιλμ-ντοκιμαντέρ, που έδειχνε πώς οι ναζί έκαιγαν τους κρατούμενούς τους στα κρεματόρια των χιτλερικών στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Αυτό το φιλμ ήταν για τους Έλληνες μαθητές η κορύφωση της συγκλονιστικής εμπειρίας από την επίσκεψη στις αρχές Νοεμβρίου στο Νταχάου, έξω από το Μόναχο, το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης που λειτούργησαν οι ναζί στη χιτλερική Γερμανία.
Έφηβοι μαθητές έγιναν θεατές-μάρτυρες της φρίκης που βίωσαν εκατοντάδες χιλιάδες κρατούμενοι, ανάμεσα τους και αρκετοί Έλληνες, από το 1933 έως και το 1945 (οπότε το στρατόπεδο κατελήφθη από αμερικανικές δυνάμεις) εκ των οποίων στην συντριπτική τους πλειονότητα κατέληξαν στους διαβόητους φούρνους που σώζονται και σήμερα.
Ο μαθητής Παναγιώτης Ελαφρός, περιέγραψε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τα συναισθήματά του...
«Με κατέκλυσε θλίψη. Η εκκωφαντική σιωπή που επικρατούσε, με τους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια να ζωντανεύουν μπροστά μου, ήταν μια τρομακτική εμπειρία. Το μυαλό μου πάγωσε, καθώς φανταζόμουν τους έγκλειστους κρατούμενους να υποφέρουν. Μέσα από ένα πολεμικό περιβάλλον, μέσα από την αγριότητα και τη βαρβαρότητα της ανθρώπινης φύσης μού γεννήθηκαν αντιπολεμικά συναισθήματα αλλά και ατελείωτη φρίκη από τα βασανιστήρια που έγιναν στο μέρος που βρισκόμουν. Η προβολή της ταινίας που παρουσίαζε το απάνθρωπο πρόσωπο του ναζιστικού καθεστώτος με εντυπωσίασε. Ποτέ δεν φαντάστηκα πόσο καταστροφικό και μισαλλόδοξο μπορεί να γίνει το ανθρώπινο ον. Το κλίμα ήταν τόσο φορτισμένο με συναισθήματα τόσο οργής όσο και αδικίας για τα απάνθρωπα εγκλήματα στα οποία μπορεί να φτάσει κανείς… Είδα ένα μέρος που το άκουγα μόνο σαν ιστορία και που δε φανταζόμουν ότι θα βρεθώ σ΄ αυτό».
Οι μαθητές ήταν προσκεκλημένοι της Ιεράς Μητροπόλεως Γερμανίας στο Μόναχο, όπου περιηγήθηκαν στα αξιοθέατα. Με την ευκαιρία, όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η συνοδός καθηγήτρια Όλγα Βουλελίκα, κι ύστερα από την προτροπή του διευθυντή του Λυκείου Αριστείδη Παπαγεωργάκη, αποφάσισαν να επισκεφθούν και το Νταχάου, όπου τα παιδιά ξεναγήθηκαν από τον πρωτοπρεσβύτερο της Μητρόπολης Γερμανίας Απόστολο Μαλαμούση.
«Είχαμε, κατά κάποιο τρόπο, προϊδεάσει τα παιδιά για το τι περίπου θα δουν, αλλά αυτά που αντίκρισαν ξεπερνούσαν και τη φαντασία τους. Όλα βγήκαν από τον χώρο συγκλονισμένα» λέει η κ. Βουλελίκα και προσθέτει: «Τους έκανε εντύπωση που οι Γερμανοί δεν διστάζουν να δείχνουν αυτά τα πράγματα, δεν προσπαθούν να τα κρύψουν, να τα ωραιοποιήσουν. Ακόμα περισσότερο εντυπωσιάστηκαν από το γεγονός ότι κατά την παρουσία τους στο στρατόπεδο είδαν να έρχονται και οι μαθητές τεσσάρων-πέντε γερμανικών σχολείων. Στα σχολεία της Γερμανίας διδάσκουν για τη φρίκη του Ολοκαυτώματος, πηγαίνουν τους μαθητές να δουν από κοντά τους χώρους των εγκλημάτων των ναζί».
Σε απόσταση μόλις 29 χιλιομέτρων από το Μόναχο, η πόλη του Νταχάου με τους 30.000 κάτοικους της αποτελεί σήμερα συνώνυμο της ναζιστικής φρίκης.
Ελάχιστοι εκτός Γερμανίας γνωρίζουν ότι φιλοξενεί μεγάλα εργοστάσια, όπως αυτά της MTU που παράγει κινητήρες αεροσκαφών, της Kraus Mafei, που κατασκευάζει τα άρματα Leopard και την αυτοκινητοβιομηχανία ΜΑΝ, όπου μεταπολεμικά εργάστηκαν χιλιάδες Έλληνες μετανάστες και αρκετοί δουλεύουν και σήμερα.
Οι πάντες γνωρίζουν την πόλη ως τόπο μαρτυρίου, όπου στο εκεί στρατόπεδο φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν φρικτά και θανατώθηκαν χιλιάδες άνθρωποι, Γερμανοί πολιτικοί αντίπαλοι του Χίτλερ και πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι. Δύο μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ, και συγκεκριμένα στις 20 Μαρτίου του 1933, ο Χάινριχ Χίμλερ, αρχηγός της αστυνομίας του Μονάχου, ανήγγειλε την ίδρυση στρατοπέδου συγκέντρωσης για 5.000 άτομα στις παρυφές της κωμόπολης του Νταχάου.
«…Εδώ θα εγκλεισθούν όλα τα κομμουνιστικά στελέχη και, αν είναι απαραίτητο, και τα σοσιαλδημοκρατικά στελέχη τα οποία θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του κράτους» δήλωσε ο Χίμλερ στην εφημερίδα Voelkisch Beobacter (Εθνικός Παρατηρητής) - όργανο του εθνικοσοσιαλιστών.
Ήταν το πρώτο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και προοριζόταν αρχικά για τον εγκλεισμό των πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν εκεί και άλλοι «εχθροί» του ναζισμοί, όπως Ρομά, ομοφυλόφιλοι, «Σλάβοι υπάνθρωποι», ακόμα και ιερείς.
Διακόσιες χιλιάδες ήταν -σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Αναζητήσεων του Αρόλσεν- εκείνοι που φυλακίστηκαν στο Νταχάου και τριάντα χιλιάδες όσοι θανατώθηκαν εκεί.
Ωστόσο, ο ακριβής αριθμός υπολογίζεται πολύ μεγαλύτερος, καθώς δεν έχει εξακριβωθεί πόσοι ήταν εκείνοι που εκτελέστηκαν μαζικά έξω από το στρατόπεδο, ή πέθαναν στις πορείες εκκένωσης του, καθώς πλησίαζαν τα συμμαχικά στρατεύματα και οι ναζί προσπαθούσαν να το αδειάσουν.
Επιπλέον δεν είναι επισήμως γνωστό -αν και μπορεί να φανταστεί κανείς- τι απέγιναν χιλιάδες άλλοι μελλοθάνατοι που εστάλησαν από το Νταχάου στο Άουσβιτς, στο Μπέργκεν Μπέλσεν, το Μπούχεβαλντ και αλλού για τα… περαιτέρω.
Με ξεναγό τον Απόστολο Μαλαμούση, μαθητές και συνοδοί πέρασαν την πύλη με την ανατριχιαστική επιγραφή «ARBEIT MACΗT FREI» («η δουλειά απελευθερώνει»), ναζιστικό μότο στις πύλες όλων των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Οι επισκέπτες περιηγήθηκαν τους αδιάψευστους μάρτυρες της ναζιστικής θηριωδίας, τους φούρνους, όπου τα SS έκαιγαν πεθαμένους και ζωντανούς, τους θαλάμους αερίων, τις αίθουσες βασανιστηρίων, το μουσείο με τα αντικείμενα των κρατουμένων που κατάφεραν να συγκεντρώσουν μεταπολεμικά οι γερμανικές Αρχές, με τον πρωτοπρεσβύτερο της Μητρόπολης Γερμανίας, να εξηγεί αναλυτικά στα αποσβολωμένα παιδιά το σκηνικό της φρίκης.
Σε κάποια από τις αίθουσες του μουσειακού χώρου «συνάντησαν» τον ιστορικό ηγέτη και γραμματέα του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη, που υπήρξε έγκλειστος του Νταχάου στην Κατοχή, αλλά και από τους τυχερούς που επέζησαν. Η φωτογραφία του είναι αναρτημένη μαζί με εκείνες άλλων πολιτικών προσωπικοτήτων, που βρέθηκαν στο συγκεκριμένο στρατόπεδο.
Σε μια ξεχωριστή και με έντονο… ελληνικό χρώμα στιγμή, οι μαθητές από το Βόλο ξεναγήθηκαν από τον πατέρα Μαλαμούση στην περίφημη «παράγκα 26», ή αλλιώς «μπλοκ των ιερωμένων», όπου οι ναζί κρατούσαν κληρικούς, ορθόδοξους, καθολικούς, ευαγγελιστές.
Στην «παράγκα 26», εξήγησε ο πρωτοπρεσβύτερος, είχαν εγκλειστεί και δύο Έλληνες ιερείς, ο Μελέτιος Γαλανόπουλος από τη Μαγούλα Σπάρτης και Δαμασκηνός Χατζόπουλος από την Κόρινθο.
Ο Γαλανόπουλος είχε συλληφθεί από τη Γκεστάπο, επειδή εφημέριος ων στην ελληνορθόδοξη εκκλησία Σαλβαντόρ του Μονάχου, είχε κρύψει στο γλωσσίδι της καμπάνας μια μικρή κεραία και άκουγε BBC. Ο Χατζόπουλος είχε συλληφθεί στην Κόρινθο για αντιστασιακή δράση.
Μέσα στην «παράγκα 26» και κάτω από τη… μύτη των δεσμοφυλάκων οι δυο Έλληνες ιερωμένοι οργάνωσαν ένα σύστημα που βοήθησε να ασκούν τα λατρευτικά τους καθήκοντα, ορθόδοξοι, καθολικοί και ευαγγελιστές κρατούμενοι.
Όπως είπε στα παιδιά ο πατήρ Μαλαμούσης, ο Γαλανόπουλος έπεισε μια γνωστή του (της ευαγγελικής εκκλησίας) Γερμανίδα υπάλληλο στο στρατόπεδο και του έφερε απ΄ έξω με κίνδυνο της ζωής της κρασί για να μεταλαμβάνουν Θεία Κοινωνία ο ίδιος και άλλοι ορθόδοξοι κρατούμενοι.
Ταυτόχρονα, με την βοήθεια μερικών συγκρατουμένων του, κληρικών και από άλλες εθνότητες, έπλεξαν κρυφά με απλό ύφασμα ένα ωμοφόριο, το άμφιο, δηλαδή, που φορούν ο Επίσκοπος, ο Μητροπολίτης και ο Πατριάρχης, όταν τελούν τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά Μυστήρια.
Παίζοντας «κορώνα γράμματα» το κεφάλι τους, οι δύο ορθόδοξοι Έλληνες ιερωμένοι κατάφεραν με την κάλυψη των αιχμαλώτων, να τελούν επί σχεδόν τρία χρόνια στην «παράγκα 26» τη Θεία Λειτουργία και να δίνουν τη Θεία Κοινωνία στους κρατούμενους, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους δημίους τους.
Επέζησαν και οι δύο και με την απελευθέρωση του στρατοπέδου, το 1945, φεύγοντας πήραν μαζί με την ελευθερία τους και τους ανεξίτηλους αριθμούς της φρίκης στον βραχίονα, ως ενθύμια, ο Μελέτιος Γαλανόπουλος το αυτοσχέδιο ωμοφόριο και ο Δαμασκηνός Χατζόπουλος τη ριγέ στολή του κρατουμένου.
Μετά τον επαναπατρισμό τους ο Γαλανόπουλος εξελέγη, το 1965, μητροπολίτης Κυθήρων φορώντας στη λαμπρή τελετή το ωμοφόριο. Ο Χατζόπουλος (Βολιώτης στην καταγωγή), το 1950, χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Τριφυλίας και Ολυμπίας και το 1957 μετατέθηκε στη Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού, απ΄ όπου όμως παραιτήθηκε μέσα στη χούντα, τον Δεκέμβριο του 1968.
Κοντά στις τρεις ώρες διήρκεσε η ξενάγηση των μαθητών στους χώρους του στρατοπέδου, με το κρύο να περονιάζει τα κόκαλά τους.
Ώσπου μια μαθήτρια παραπονέθηκε στον ξεναγό ότι δεν αντέχει το δριμύ ψύχος.
Τότε εκείνος έβγαλε το ράσο του και της το έδωσε να το φορέσει, λέγοντάς της: «Φαντάσου, παιδί μου, τι περνούσαν οι κρατούμενοι που ήταν αναγκασμένοι να ζουν εδώ σχεδόν ρακένδυτοι...».
Ήταν μεσημέρι όταν οι εκδρομείς μαθητές βγήκαν σχεδόν αμίλητοι, ύστερα απ΄ όσα είχαν δει και ακούσει, από την απεχθή πύλη, αφήνοντας πίσω, πνιγμένο στη θανάσιμη ερημιά του, το σύμβολο της ναζιστικής φρίκης.
Πριν επιβιβαστούν στα λεωφορεία για να συνεχίσουν την ξενάγηση στην πόλη του Μονάχου με τα ισχυρά αποτυπώματα του βαυαρικού φιλελληνισμού, πέρασαν από τη γυναικεία καθολική μονή που βρίσκεται έξω από το συρματόπλεγμα του στρατοπέδου.
Εκεί οι μοναχές, από το 1945 έως σήμερα προσεύχονται 24 ώρες το 24ωρο υπέρ της αναπαύσεως των ψυχών όσων άφησαν την τελευταία τους πνοή στους φρικτούς φούρνους...
«Ήταν μία από τις πιο ανατριχιαστικές εμπειρίες της ζωής μου. Το στρατόπεδο έχει διατηρήσει την απειλητική και σκοτεινή ατμόσφαιρα της τότε ναζιστικής εποχής, προκαλώντας μου δέος από την πρώτη κιόλας στιγμή που πέρασα την κεντρική πύλη. Οι μαρτυρίες των επιζώντων στοιχισμένες δίπλα στα εκθέματα του μουσείου, αξίζει να διαβαστούν από τον καθένα μας» εξομολογήθηκε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο μαθητής Παναγιώτης Θεόδωρος Αδάμος.
15°
