5 Νοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για Τσουνάμι - Υπάρχει κίνδυνος για τη Μεσόγειο;

H 5η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί από το 2015 ως Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Τσουνάμι, με πρωτοβουλία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, για να ενημερώσει την παγκόσμια κοινότητα και ιδιαίτερα όσους ζουν σε παράκτιες περιοχές για τις καταστροφικές συνέπειες του φυσικού αυτού φαινομένου.

Η συγκεκριμένη Ημέρα αποτέλεσε ιδέα της Ιαπωνίας, λόγω των επαναλαμβανόμενων εμπειριών από τσουνάμι, η οποία απέκτησε σημαντική εμπειρογνωμοσύνη σε τομείς όπως η έγκαιρη προειδοποίηση για το τσουνάμι, η δημόσια δράση και η αποτελεσματική μέθοδος ανοικοδόμησης μετά από μια καταστροφή.

Η λέξη «τσουνάμι» αποτελείται από τις ιαπωνικές λέξεις «tsu» (που σημαίνει λιμάνι) και «nami» (που σημαίνει κύμα).

Τι είναι το τσουνάμι;

Το τσουνάμι ή σεισμικό θαλάσσιο κύμα είναι ένα καταστροφικό ωκεάνιο κύμα, που προκαλείται συνήθως από υποθαλάσσιους σεισμούς βάθους μικρότερου των 50 χιλιομέτρων και μεγέθους μεγαλύτερου των 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Τα τελευταία 100 χρόνια, περί τους 260.000 ανθρώπους έχουν χάσει τη ζωή τους από τσουνάμι, από τους οποίους οι 227.000 στο τσουνάμι του Δεκεμβρίου του 2004, που εκδηλώθηκε στον Ινδικό Ωκεανό και έπληξε 14 χώρες της Ασίας και της Αφρικής.

Το μεγαλύτερο σε μέγεθος τσουνάμι, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ήταν αυτό που δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα της Ινδονησίας, στις 27 Αυγούστου 1883. Το μέγιστο ύψος των κυμάτων που δημιουργήθηκαν εκτιμήθηκε στα 30 - 40 μέτρα.

Άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία για τα τσουνάμι περιλαμβάνουν:

Τα κύματα τσουνάμι συχνά μοιάζουν με τοιχώματα νερού, ενώ μπορούν να είναι επικίνδυνα για ώρες, με τα κύματα να πλήττουν τις ακτογραμμές κάθε 5 έως 60 λεπτά.

Το πρώτο κύμα μπορεί να μην είναι το μεγαλύτερο, με τα μεγαλύτερα συνήθως να είναι το 2ο, 3ο, 4ο ή ακόμα και τα επόμενα κύματα.

Για να προκληθεί τσουνάμι, ο σεισμός θα πρέπει να προκληθεί κάτω από τον ωκεανό ή να δημιουργήσει ολίσθηση υλικού στον ωκεανό, να είναι τουλάχιστον 6,5 ρίχτερ, να προκαλέσει ρήξη στην επιφάνεια της Γης και να συμβεί σε χαμηλό εστιακό βάθος (<70 χιλιόμετρα).

Ποιες αιτίες προκαλούν τσουνάμι;

Σύμφωνα το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (UNDRR», η πρόκληση τσουνάμι μπορεί να γίνει λόγω 4 παραγόντων, οι οποίοι περιλαμβάνουν:

Σεισμοί. Ένας σεισμός μπορεί να δημιουργηθεί από κινήσεις κατά μήκος ζωνών ρηγμάτων που σχετίζονται με τα όρια των πλακών. Οι περισσότεροι ισχυροί σεισμοί συμβαίνουν σε ζώνες υποβύθισης, όπου οι τεκτονικές πλάκες ολισθαίνουν μεταξύ τους.

Κατολισθήσεις. Μια κατολίσθηση που συμβαίνει κατά μήκος της ακτής μπορεί να μετατοπίσει μεγάλες ποσότητες νερού στη θάλασσα, προκαλώντας τσουνάμι.

Εκρήξεις ηφαιστείων. Αν και σχετικά σπάνιες, οι έντονες ηφαιστειακές εκρήξεις εκδηλώνονται μπορούν να εκτοπίσουν μεγάλο όγκο νερού και να δημιουργήσουν εξαιρετικά καταστροφικά κύματα τσουνάμι στην άμεση περιοχή της πηγής.

Πτώση μετεωρίτη. Δεν υπάρχει καταγεγραμμένη πρόσκρουση μετεωρίτη ή αστεροειδή που να έχει προκαλέσει τσουνάμι, ωστόσο, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η πτώση αυτών των ουρανίων σωμάτων μπορεί να προκαλέσει τσουνάμι.

Υπαρκτός ο κίνδυνος για τσουνάμι στη Μεσόγειο;                                        

Ο κίνδυνος γένεσης τσουνάμι στη Μεσόγειο είναι μικρότερος σε σχέση με την περιοχή του Ειρηνικού και Ινδικού Ωκεανού, αλλά είναι υπαρκτός, αναφέρεται σε ανακοίνωση του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης Κύπρου.

Όπως αναφέρει, τo μεγαλύτερο γνωστό ύψος κύματος από τσουνάμι που καταγράφηκε στη Μεσόγειο ήταν 15 μέτρα, στην Αμοργό, έπειτα από την εκδήλωση του ισχυρού σεισμού μεγέθους 7,5 βαθμών, της 9ης Ιουλίου 1956. Υπάρχουν επίσης ιστορικές μαρτυρίες ότι και οι κυπριακές ακτές έχουν πληγεί στο παρελθόν από τσουνάμι.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν ιστορικές αναφορές για καταστροφές από τσουνάμι το 1202, το 1222 και το 1303. Το 1953 υπήρξε η πιο πρόσφατη καταγραφή, που αφορούσε μικρό τσουνάμι (<1 μέτρο), που καταγράφηκε στις νοτιοδυτικές ακτές της Πάφου, χωρίς να προκαλέσει ιδιαίτερες ζημιές.

Στην Μεσόγειο λειτουργούν σήμερα τέσσερα πιστοποιημένα κέντρα για προειδοποίηση και ενημέρωση για τσουνάμι, και πιο συγκεκριμένα στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Τουρκία και στην Ελλάδα. Σε περίπτωση ανίχνευσης γένεσης τσουνάμι από τα κέντρα αυτά στέλνονται αυτόματες προειδοποιήσεις στα κράτη μέλη του συστήματος.

Η σημασία της πρόληψης για τα τσουνάμι

Η σπανιότητα των τσουνάμι περιπλέκει την αντίληψη του κοινού σχετικά με τους κινδύνους που προκαλούν, ωστόσο, οι καταστροφές των τελευταίων ετών και η λεπτομερής ενημέρωση, φέρεται να αλλάζουν την κατάσταση.

Σύμφωνα με το UNDRR, ορισμένες καταγεγραμμένες μέθοδοι πρόληψης μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην προστασία από τσουνάμι. Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιγράφονται κάτωθι:

Παγκόσμιες αναλύσεις εκτιμούν ότι τα ετήσια οφέλη για περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια που επενδύονται στη σύγχρονη έγκαιρη προειδοποίηση, ανέρχονται σε 4-36 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (1 προς 4), συμπεριλαμβανομένων περίπου 23.000 ζωών που σώζονται ετησίως.

Η παροχή καθολικής πρόσβασης σε έγκαιρες προειδοποιήσεις κινδύνου (για καταιγίδες, πλημμύρες και τσουνάμι) μπορεί να μειώσει τις απώλειες περιουσιακών στοιχείων έως και περίπου 20%, αποτρέποντας ζημιές περίπου 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.

Η εκπαίδευση και οι ασκήσεις ετοιμότητας σώζουν ζωές. Ως παράδειγμα αποτελεί το «Θαύμα Καμάισι», όπου στην ομώνυμη πόλη, το 2011, μόνο 5 από τους περίπου 2.900 μαθητές δημοτικού και γυμνασίου έχασαν τη ζωή τους όταν χτύπησε το τσουνάμι, λόγω των μέτρων πρόληψης που πραγματοποιήθηκαν στους μαθητές της περιοχής.

Οι δημόσιες επενδύσεις συμβάλλουν στον επιπλέον χρόνο εκκένωσης. Ως παράδειγμα αποτελεί ξανά η Ιαπωνία του 2011, όπου μετά τα σχετικά γεγονότα, κατασκεύασε περίπου 395 χιλιόμετρα παράκτιων κυματοθραυστών με κόστος 1,35 τρισεκατομμύρια γιεν (12,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) για να καθυστερήσει τις πλημμύρες και να αυξήσει τον χρόνο εκκένωσης.