Ογδόντα χρόνια από την εκτέλεση του Μουσολίνι και την αυτοκτονία του Χίτλερ

Πριν από 80 χρόνια, στις 27 Απριλίου 1945, στο Ντόνγκο, κοντά στη λίμνη του Κόμο, συνελήφθη από ομάδα παρτιζάνων ο Μπενίτο Μουσολίνι μαζί με την ερωμένη του Κλάρα Πετάτσι και μερικούς άλλους φασίστες. Την επομένη, δύο μέρες πριν από την αυτοκτονία του Χίτλερ, οι παρτιζάνοι τούς εκτέλεσαν και στη συνέχεια μετέφεραν τις σορούς τους στο Μιλάνο όπου τις κρέμασαν στην Πιάτσα Λορέτο.

Τον Μάρτιο του 1947, στην εφημερίδα του ιταλικού ΚΚ L'Unità ο Βάλτερ Αούντισιο, γνωστός ως συνταγματάρχης Βαλέριο, έγραψε ότι ήταν ο μοναδικός εκτελεστής του Μουσολίνι στο πλαίσιο μιας αποστολής στην οποία συμμετείχαν επίσης οι παρτιζάνοι Άλντο Λαμπρέντι και Mικέλε Μορέττι. Την αποστολή της εκτέλεσης είχε αποφασίσει στις 25 Απριλίου 1945 η Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης της Άνω Ιταλίας.

Ο Μπενίτο Μουσολίνι, για να αποφύγει το βίαιο τέλος, έφυγε εκείνη τη μέρα μαζί με τον Γερμανό υπολογαγό των SS Fritz Birzer και όσα μυστικά έγγραφα χωρούσαν σ’ ένα φορτηγάκι, με κατεύθυνση την Ελβετία. Το 1940, ο Μουσολίνι, μετά από 18 χρόνια φασιστικής διακυβέρνησης, είχε οδηγήσει την Ιταλία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας. Μετά την εισβολή των Συμμάχων στη Σικελία τον Ιούλιο του 1943, ο Μουσολίνι καθαιρέθηκε και συνελήφθη, ενώ εκείνο τον Σεπτέμβριο η Ιταλία υπέγραψε με τους Συμμάχους την ανακωχή του Cassibile. Λίγο μετά την ανακωχή, ο Μουσολίνι διασώθηκε από τη φυλακή στην Επιχείρηση Δρυς από τις γερμανικές ειδικές δυνάμεις και ο Χίτλερ τον εγκατέστησε επικεφαλής της Ιταλικής Κοινωνικής Δημοκρατίας, ενός γερμανικού κράτους-μαριονέτα που ιδρύθηκε στη βόρεια Ιταλία και έδρευε στην πόλη Σαλό κοντά στη λίμνη Γκάρντα. Μέχρι το 1944, η «Δημοκρατία του Σαλό», όπως ονομάστηκε, έγινε στόχος των Συμμάχων που προέλαυναν από τον Νότο και του ιταλικού αντιφασιστικού κινήματος που συγκρούστηκε με τους φασίστες σε βραχύβιο εμφύλιο πόλεμο. Οι Σύμμαχοι μπήκαν στη Ρώμη και στη Φλωρεντία το καλοκαίρι του 1944· η νίκη επί του Άξονα φαινόταν να πλησιάζει. Στις 18 Απριλίου 1945, ο Μουσολίνι έφυγε από το Γκαρνιάνο, ένα χωριό κοντά στο Σαλό όπου έμενε, και μετακόμισε, με ολόκληρη την κυβέρνησή του, στο Μιλάνο, όπου άρχισε να προετοιμάζεται για την τελική ήττα. Σκόπευε να χρησιμοποιήσει ως μεσολαβητή στις διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους και τους αντάρτες τον αρχιεπίσκοπο του Μιλάνου, Καρδινάλιο Σούστερ, αλλά γενικά ταλαντευόταν ανάμεσα σε διάφορες επιλογές τις οποίες, στην πραγματικότητα, δεν είχε: οι παρτιζάνοι είχαν κηρύξει τη δημιουργία λαϊκών δικαστηρίων, κάτι που, φυσικά, σήμαινε θανατική ποινή για τον Μουσολίνι. Αν και ο καρδινάλιος Σούστερ φιλοξένησε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στην κατοικία του, δεν κατάφερε να σώσει τον Μουσολίνι: μόλις ο γερμανικός στρατός παραδόθηκε στη βόρεια Ιταλία η μοναδική επιλογή του φασίστα ηγέτη ήταν να φυγαδευτεί.

Στην ενέδρα των παρτιζάνων, εκτός από τον Μουσολίνι και την Πετάτσι, συνελήφθησαν καμιά πενηνταριά φασίστες, δεκαέξι από τους οποίους εκτελέστηκαν με πυροβολισμό στο Ντόνγκο την επόμενη μέρα και άλλοι δέκα τις δύο επόμενες νύχτες. Το βράδυ της σύλληψης του Μουσολίνι, ο Σάντρο Περτίνι, ο αρχηγός των σοσιαλιστών παρτιζάνων στη βόρεια Ιταλία, ανακοίνωσε στο Radio Milano: «Συνελήφθη ο επικεφαλής της ένωσης παραβατών, ο Μουσολίνι, κίτρινος από μνησικακία και φόβο, ενώ προσπαθούσε να διασχίσει τα ελβετικά σύνορα. Πρέπει να παραδοθεί σε δικαστήριο του λαού για να δικαστεί χωρίς καθυστέρηση. Το θέλουμε αυτό, παρόλο που πιστεύουμε ότι ένα εκτελεστικό απόσπασμα είναι πολύ μεγάλη τιμή για αυτόν τον άνθρωπο. Θα του άξιζε να ψοφήσει σαν ψωριασμένο σκυλί». Υπάρχουν διαφορετικές μαρτυρίες για το ποιος πήρε την απόφαση να εκτελεστεί με συνοπτικές διαδικασίες ο Μουσολίνι. Ο Παλμίρο Τολιάτι, ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος, ισχυρίστηκε ότι είχε διατάξει την εκτέλεση του Μουσολίνι πριν από τη σύλληψή του. Άλλα στελέχη του ΚΚ παρουσίασαν διαφορετικές εκδοχές. Διαφορετικές ήταν και οι θεωρίες για το πώς πέθαναν ο Μουσολίνι και η Πετάτσι οι οποίες διατυπώθηκαν μετά τον πόλεμο, αν και η αφήγηση του Βάλτερ Αούντισιο, ή τουλάχιστον τα βασικά στοιχεία της, παραμένει η πιο αξιόπιστη. Ο Αούντισιο παρουσίασε τον Μουσολίνι ως δειλό πριν από το θάνατό του, ενώ ο σύντροφος του Αούντισιο, ο Λαμπρέντι, τον παρουσίασε ως γενναίο: σύμφωνα με τον Λαμπρέντι ,τα τελευταία λόγια του ήταν «στόχευσε στην καρδιά μου». Επίσης, υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ των παρτιζάνων για το αν έπρεπε να εκτελεστεί η Πετάτσι —ο Αούντισιο είχε τη γνώμη ότι εφόσον συμβούλευε τον Μουσολίνι, είχε εμπνεύσει την πολιτική του και ήταν «εξίσου υπεύθυνη με εκείνον»— και για το ότι αν έπρεπε να γίνει δίκη σύμφωνα με τον νόμο για όλους τους αρχιφασίστες. Μερικοί παρτιζάνοι θεώρησαν την εκτέλεση και την έκθεση των πτωμάτων στη λαϊκή οργή εκδηλώσεις βαρβαρότητας. Πράγματι, στην πλατεία του Μιλάνου, μαζεύτηκε όχλος που έριχνε λαχανικά στα πτώματα, τα έφτυνε, τα κατουρούσε, τα πυροβολούσε και τα κλοτσούσε.

Το απόγευμα της 29ης Απριλίου, ο Αδόλφος Χίτλερ έμαθε για την εκτέλεση του Μουσολίνι. Νωρίτερα εκείνη την ημέρα, είχε καταγράψει στην «Τελευταία Διαθήκη» του ότι σκόπευε να επιλέξει τον θάνατο αντί να αιχμαλωτιστεί από τον εχθρό ή να πέσει στα χέρια «των μαζών» για να γίνει «θέαμα που διοργανώνουν οι Εβραίοι». Την επόμενη μέρα, ο Χίτλερ αυτοκτόνησε στο Βερολίνο, λίγο πριν μπει στην πόλη ο Κόκκινος Στρατός. Σύμφωνα με τις οδηγίες του, το σώμα του κάηκε αμέσως με βενζίνη, χωρίς ουσιαστικά να αφήσει υπολείμματα. Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι αυτό που συνέβη στον Μουσολίνι συνέβαλε στην απόφαση του Χίτλερ να αυτοκτονήσει και να διατάξει την καύση του σώματός του.

Μετά τον θάνατό του και την επίδειξη του πτώματός του στο Μιλάνο, ο Μουσολίνι θάφτηκε στο νεκροταφείο του Μουσόκο, στα βόρεια της πόλης. Την Κυριακή του Πάσχα του 1946, τη σορό του ξέθαψαν τρεις νεαροί φασίστες και, τέσσερις μήνες αργότερα, τα λείψανα (με ένα πόδι να λείπει) εντοπίστηκαν στο μοναστήρι Certosa di Pavia. Η περιπέτεια δεν έληξε εκεί: οι ιταλικές αρχές κανόνισαν να κρυφτεί το σώμα σε ένα μοναστήρι Καπουτσίνων στη μικρή πόλη Τσέρρο Ματζόρε όπου παρέμεινε επί έντεκα χρόνια. Τον Μάιο του 1957, ο νεοδιορισθείς Πρωθυπουργός, Άντονε Τζόλι, συμφώνησε να ενταφιαστεί ο Μουσολίνι στον τόπο γέννησής του στο Πρεντάππιο, στην Εμίλια-Ρομάνα. Ο Τζόλι, που επίσης καταγόταν από το Πρεντάππιο και γνώριζε τη χήρα του Μουσολίνι, τη Ρακέλε, βασιζόταν στην ακροδεξιά για να τον στηρίξει στο Κοινοβούλιο.

Έκτοτε ο Μουσολίνι αναπαύεται σε μια μεγάλη πέτρινη σαρκοφάγο η οποία έχει γίνει νεοφασιστικός τόπος προσκυνήματος. Οι αριθμοί που υπογράφουν το μητρώο του τάφου κυμαίνονται από δεκάδες έως εκατοντάδες την ημέρα. Η επέτειος του θανάτου του Μουσολίνι στις 28 Απριλίου έγινε μία από τις τρεις ημερομηνίες που σημειώνουν οι υποστηρικτές του νεοφασισμού με μεγάλες συγκεντρώσεις και φασιστικά σύμβολα.

Δύο βιβλία που κυκλοφόρησαν στη δεκαετία του 1960 περιγράφουν την κλασική αφήγηση της ιστορίας: «Dongo, la fine di Mussolini» των Λαζάρο και Μπελίνι ντελε Στέλε και «Le ultime 95 ore di Mussolini» του Φράνκο Μπαντίνι. Αλλά έχουν ακουστεί αρκετοί ισχυρισμοί ότι η μονάδα μυστικών επιχειρήσεων εν καιρώ πολέμου της Βρετανίας, η Special Operations Executive (SOE), ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο του Μουσολίνι, και ότι ίσως είχε διαταχθεί ακόμη και από τον Βρετανό πρωθυπουργό, Ουίνστον Τσόρτσιλ. Σύμφωνα με αυτούς τους ισχυρισμούς, ήταν μέρος μιας «συγκάλυψης» για την ανάκτηση «μυστικών συμφωνιών» και συμβιβαστική αλληλογραφία μεταξύ των δύο ανδρών, την οποία μετέφερε ο Μουσολίνι όταν συνελήφθη από τους αντάρτες. Λέγεται ότι η αλληλογραφία περιελάμβανε προτάσεις του Τσόρτσιλ για ειρήνη και εδαφικές παραχωρήσεις με αντάλλαγμα ο Μουσολίνι να πείσει τον Χίτλερ να συμμετάσχει με τους δυτικούς Συμμάχους κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Μετά τον πόλεμο, η οικογένεια της Κλαρέτα Πετάτσι ξεκίνησε αστικές και ποινικές διαδικασία κατά του Βάλτερ Αούντισιο για τη δολοφονία της. Ένας ανακριτής έκλεισε τελικά την υπόθεση το 1967 και αθώωσε τον Αούντισιο για τον φόνο με το σκεπτικό ότι οι ενέργειές του συνέβησαν ως πράξη πολέμου εναντίον των Γερμανών και των φασιστών κατά τη διάρκεια μιας περιόδου εχθρικής κατοχής.