Η επεισοδιακή συνάντηση Ζελένσκι και Τραμπ και οι ομοιότητες με περιστάσεις του παρελθόντος
Οι δημόσιες αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε επισκέπτες ηγέτες και τους ομολόγους οικοδεσπότες τους είναι φαινόμενο εξαιρετικά ασυνήθιστο. Ένα σπάνιο προηγούμενο αποτελεί ο ζωηρός διάλογος που διεξήχθη με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ και του Αμερικανού αντιπροέδρου Ρίτσαρντ Νίξον τον Ιούλιο του 1959. Τότε, ενώ ο δεύτερος επισκεπτόταν τη Μόσχα για τα εγκαίνια έκθεσης με αμερικανικά προϊόντα και τεχνολογικές καινοτομίες ο Σοβιετικός ηγέτης εξέφρασε την ενόχλησή του για ψήφισμα του αμερικανικού Κογκρέσου που καταδίκαζε την καταδυνάστευση των λαών της Ανατολικής Ευρώπης από τη Μόσχα. Στη συνέχεια, επιχείρησε να υποβαθμίσει τα επιτεύγματα του αμερικανικού καπιταλισμού, λέγοντας ότι το κατά πολύ νεότερο σοβιετικό κράτος σε λίγα χρόνια θα έφτανε στο ίδιο επίπεδο με τις ΗΠΑ, για να τις ξεπεράσει στη συνέχεια λέγοντας «μπάι». Η στιχομυθία μεταξύ των δύο ανδρών, που βιντεοσκοπήθηκε και προβλήθηκε από τα τηλεοπτικά δίκτυα των χωρών τους, συμπύκνωνε με τρόπο ελαφρώς κωμικό την ιδεολογική αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέμου.
Η συνάντηση Τραμπ - Ζελένσκι και οι συνέπειές της
Σε σύγκριση όμως με αυτό που συνέβη το απόγευμα της 28ης Φεβρουαρίου 2025 στο Οβάλ Γραφείο, η λεγόμενη «αντιπαράθεση της κουζίνας» μεταξύ Χρουστσόφ και Νίξον μοιάζει με αντιστροφή του μαρξιστικού αποφθέγματος ότι το δράμα στην Ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Οι συνέπειες για την Ουκρανία, για την ασφάλεια της Ευρώπης και για την πορεία αυτού που ονομάζουμε δυτικό κόσμο προμηνύονται δραματικές.
Αν αποδειχτεί ότι οι φραστικές επιθέσεις των Τζέι Ντι Βανς και Ντόναλντ Τραμπ στον Βολοντιμίρ Ζελένσκι, και η συνακόλουθη εκδίωξή του από τον Λευκό Οίκο ήταν προσχεδιασμένες, έστω και ως Plan B για την περίπτωση που ο Ουκρανός Πρόεδρος δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες, τότε το επεισόδιο αυτό θα είναι συγκρίσιμο μόνο με πολύ σκοτεινές στιγμές της νεότερης Ιστορίας. Δύο προηγούμενα, που όμως εκτυλίχτηκαν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, παρέχουν κάποιες αναλογίες.
Βερολίνο, Μάρτιος 1939: Ο Αδόλφος Χίτλερ προσκαλεί τον πρόεδρο της πρόσφατα ακρωτηριασμένης (με την επαίσχυντη Συμφωνία του Μονάχου) Τσεχοσλοβακίας, και του ανακοινώνει ότι είναι αποφασισμένος να προσαρτήσει τη μισή χώρα του στο Ράιχ. Στον ατυχή Τσέχο πρόεδρο Εμίλ Χάχα παρουσιάζει δύο επιλογές: μια σκληρή, σε περίπτωση που δεν δεχτεί παραχωρήσεις, με κατάληξη «να συντριβεί η Τσεχοσλοβακία με αιματοχυσία»· και μια (υποτίθεται) ήπια, που θα επέτρεπε στους Τσέχους να απολαύσουν «ένα ορισμένο ποσοστό εθνικής ελευθερίας» μέσα στο ναζιστικό Ράιχ, το οποίο υποσχόταν να «αναζωογονήσει τρομερά» την τσεχική οικονομία.
Μόσχα, Αύγουστος 1968: Μετά την εισβολή στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας, προκειμένου να ματαιωθεί η «Άνοιξη της Πράγας», οι Σοβιετικοί συλλαμβάνουν και μεταφέρουν στη Μόσχα την ηγεσία της Τσεχοσλοβακίας. Εκεί, με τις μεθόδους της Κα Γκε Μπε, θέτουν στον Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ και τους λοιπούς «φιλοξενούμενους» δύο επιλογές: μία σκληρή, αν απορρίψουν τις υποδείξεις, που θα είχε ως κατάληξη την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας με τις κάννες των σοβιετικών αρμάτων· και μια (υποτίθεται) ήπια, δηλαδή την οικειοθελή ανάκληση των μεταρρυθμίσεων που υπόσχονταν «σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο». Ζητούμενο, η επαναφορά της χώρας στη λενινιστική ορθοδοξία και η τυφλή προσήλωσή της στα κελεύσματα της Μόσχας.
Χθες, στην Ουάσιγκτον, οι Βανς και Τραμπ δεν υποδέχτηκαν τον Ζελένσκι ως ηγέτη μιας συμμαχικής ή έστω φιλικής χώρας. Τον αντιμετώπισαν ως «τελειωμένο», από τον οποίον οι ίδιοι επιχειρούσαν να αποσπάσουν όσα τιμαλφή δεν έχει προλάβει να αρπάξει ο, έως πρότινος, κοινός αντίπαλος. Υπέβαλαν τον εκπρόσωπο μιας χώρας που μάχεται για την υπόστασή της σε εκβιαστική μεταχείριση αντάξια νονών της εποχής της Ποτοαπαγόρευσης. Ο Τζέι Ντι έπαιξε τον ρόλο του με ψυχρότητα αντάξια ναζιστικής καρικατούρας. Ο δε Τραμπ θα μπορούσε την ίδια στιγμή να φαντασιώνεται ένα αυτοκρατορικό ‘thumbs down’ σε ρωμαϊκή αρένα. Αν τυχόν εμφανιζόταν και ο ΄Ήλον Μασκ με τον «ιδιοσυγκρασιακό» χαιρετισμό του, η εικόνα θα παρέπεμπε σε σκηνή από τον «Μεγάλο δικτάτορα» του Τσάρλι Τσάπλιν.
Το αν ο Ζελένσκι αποδείχτηκε ανέτοιμος ή ανεπαρκής για να αντιμετωπίσει τις εκφοβιστικές μεθόδους (bullying) της τραμπικής ηγεσίας δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Για τους οικοδεσπότες του είχε δύο επιλογές: μια σκληρή, να απορρίψει τις παραχωρήσεις σε εχθρούς και «φίλους» και να υποστεί την παράταση της αιματοχυσίας· και μια (υποτίθεται) ήπια, να αναγνωρίσει δηλαδή τον ακρωτηριασμό της χώρας του από τον Πούτιν και να παραχωρήσει εθνικές γαίες, σπάνιες και μη, στον Τραμπ. Η συνέχεια αναμένεται δραματική.
Η προεδρία Τραμπ-Βανς ξεκίνησε αντιστρέφοντας διακρίσεις μεταξύ συμμάχων και αντιπάλων που ίσχυαν επί οκτώ δεκαετίες. Το πράττει στο όνομα του εθνικού συμφέροντος («Πρώτα η Αμερική») και του τερματισμού πολεμικών συγκρούσεων (Τραμπ, ο ειρηνοποιός). Ο Τραμπ πιθανότατα δεν διάβαζε Ιστορία. Ο Βανς διάβαζε, αλλά τη θεωρεί ανούσια (irrelevant). Χέρι-χέρι ακυρώνουν συμμαχίες με δημοκρατικές χώρες, που ιστορικά έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικό μέσο αποτροπής. Προτιμούν, όπως φαίνεται, λυκοφιλίες με αυταρχικά καθεστώτα στη βάση σφαιρών επιρροής. Η αποτυχία τους μπορεί να προεξοφληθεί. Το κόστος, όμως, της πολιτικής τους θα πέσει και στην Ευρώπη που μόλις τώρα δείχνει να αφυπνίζεται. Η αφύπνιση θα είναι το κέρδος.
