TikTok - Explainer: Τι ακριβώς συμβαίνει με την πλατφόρμα στις ΗΠΑ

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η –πολυαναμενόμενη– επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο μονοπωλεί το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας, ακριβώς καθώς αυτή θα πραγματοποιηθεί στην καρδιά ενός εξαιρετικά αβέβαιου πολιτικού χρόνου σε κάθε επίπεδο. Ωστόσο, το ενδεχόμενο της απαγόρευσης του TikTok στις ΗΠΑ έχει τη δική του ξεχωριστή σημασία, ειδικά μετά και την απόφαση του αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου υπέρ της συνταγματικότητας του νομού σχετικά με την προστασία των Αμερικανών έναντι ψηφιακών εφαρμογών οι οποίες είναι άρρηκτα συνυφασμένες με τη δραστηριότητα και τα ευρύτερα συμφέροντα των γεωπολιτικών αντιπάλων των ΗΠΑ (Protecting Americans from Foreign Adversary Controlled Applications Act, ή αλλιώς PAFACA) η οποία ουσιαστικά καθιστά την απαγόρευση του TikTok τελεσίδικη.

Συγκριτικά με όλες της πλατφόρμας κοινωνικών δικτύων οι οποίες έχουν παγκόσμια απήχηση, το TikTok αποτελεί μακράν την πιο αμφιλεγόμενη, καθώς το γεγονός πως ανήκει στον κινεζικό τεχνολογικό κολοσσό ByteDance αποτελεί μια ιδιάζουσα συνθήκη από μόνη  της. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, αρκετές κυβερνήσεις έχουν επιβάλει περιορισμούς -είτε σε μερικό, είτε σε απόλυτο βαθμό- σε ό,τι αφορά τη χρήση, αλλά και την πρόσβαση στη συγκεκριμένη πλατφόρμα, ενώ τη δεδομένη χρονική στιγμή 34 από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ έχουν επιβάλλει μια σειρά μέτρων προστασίας τόσο των τοπικών πολιτειακών τους θεσμών, όσο και τον πολιτών τους. Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πρωτοφανής απόφαση της απερχόμενης αμερικανικής κυβέρνησης ώστε να απαγορεύσει τη χρήση του TikTok εντός αμερικανικής επικράτειας αποτελεί ένα κρίσιμο σταυροδρόμι τόσο φυσικά για το συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο, όσο και σε ότι αφορά τις οποίες μελλοντικές διαμάχες μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των τεχνολογικών κολοσσών, ακόμα και αν αυτές δεν εδρεύουν σε τρίτες χώρες.

Για ποιον λόγο αποφάσισε η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν να απαγορεύσει το TikTok στις ΗΠΑ;

Το ερώτημα της απαγόρευσης της συγκεκριμένης πλατφόρμας σταδιακά απέκτησε σχεδόν υπαρξιακή σημασία για την Ουάσιγκτον, καθώς ήδη από το 2020 η -τότε πρώτη κυβέρνηση του Τραμπ- απαγόρευσε τη χρήση του TikTok σε κυβερνητικές τηλεφωνικές συσκευές, για λόγους προστασίας της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, παρότι δεν υφίσταντο ισχυρές ενδείξεις πως το κινεζικό καθεστώς εκμεταλλευόταν με κάποιον τρόπο το γεγονός πως πλατφόρμα ανήκε στην κινέζικη ByteDance.

Στην πραγματικότητα, η διαδικασία της πλήρους απαγόρευσης του TikTok ξεκίνησε στο τέλος της θητείας του Τραμπ, καθώς εκείνος ήτανε ο πρώτος που είχε επιβάλλει στη ByteDance να πουλήσει την πλατφόρμα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα προχωρούσε στον συνταγματικό της αποκλεισμό. Η σχετική πρωτοβουλία ανακόπηκε από τον Μπάιντεν το 2021, όμως μετά από ενδελεχή έρευνα των αμερικανικών υπηρεσιών ασφαλείας, κι των εμπλεκόμενων θεσμών, η τρέχουσα απερχόμενη κυβέρνηση ουσιαστικά επέστρεψε στην αρχική θέση του Τραμπ, καθώς το πόρισμα των σχετικών ερευνών κατέληγε ότι η στενή σχέση της ByteDance με την κινεζική κυβέρνηση έθετε σε κίνδυνο τα προσωπικά δεδομένα των περίπου 170 εκατομμυρίων Αμερικανών χρηστών του TikTok, ο αυτόματος καθιστά την πρόσβαση σε αυτό απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Πώς αντέδρασε η ByteDance;

Προφανώς, ακόμα και αν υποθέσουμε πως η ByteDance λειτουργεί πλήρως ανεξάρτητα από την κινεζική κυβέρνηση, η απαγόρευση του TikTok στις ΗΠΑ αυτομάτως αποτελεί ένα κολοσσιαίο πλήγμα για τον κινεζικό τεχνολογικό κολοσσό, λόγω τόσο του μεγέθους όσο και της επιρροής της αμερικανικής αγοράς, σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι νομικοί εκπρόσωποί της ByteDance υποστήριξαν πως ο νόμος PAFACA είναι αντισυνταγματικός, καθώς αντιβαίνει στο πνεύμα της πρώτης τροπολογίας του Αμερικανικού Συντάγματος, η οποία εξασφαλίζει την ελευθερία του λόγου και του τύπου στις ΗΠΑ, ενώ προβλέπει τον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης σε οτιδήποτε αφορά την ελεύθερη έκφραση.

Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση του αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου είναι σημειολογική, καθώς το σώμα επί της ουσίας έκρινε πώς η προστασία της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ αποτελεί την απαρέγκλιτη προτεραιότητα της αμερικανικής εκτελεστικής, νομοθετικής, και δικαστικής εξουσίας, ακόμα και αν τη συγκεκριμένη πλατφόρμα αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο μέσο έκφρασης και κοινωνικοποίησης, όπως το θέτει το σκεπτικό της απόφασης. Αξίζει να σημειωθεί πώς σε αντίθεση με άλλες κοινωνικά φορτισμένες περιπτώσεις οι οποίες έχουν φτάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο, και οι οποίες έχουν διχάσει τα μέλη του, η σχετική απόφαση ήταν ομόφωνη, γεγονός που φυσικά υποδεικνύει και τη βαρύτητα την οποία απέδωσε το σώμα στην προστασία της αμερικανικής εθνικής ασφάλειας.

Άρα, τέλος το TikTok την Κυριακή;

Με βάση τα σημερινά δεδομένα, μια απαγόρευση του TikTok αναμένεται να εφαρμοστεί την Κυριακή 19 Ιανουαρίου, καθώς κατόπιν της ανακοίνωσης της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η ByteDance δήλωσε πως θα αποσύρει την εφαρμογή τόσο από το App Store, όσο και από το Google Drive, γεγονός που πρακτικά σημαίνει πως οι Αμερικανοί χρήστες δεν θα έχουν πλέον πρόσβαση στο λογαριασμό τους. Το συγκεκριμένο ενδεχόμενο φαίνεται πλέον αδύνατο να αποτραπεί, κάτι που σημαίνει πως οι ΗΠΑ θα αποτελέσουν την τρίτη κατά σειρά οικονομική υπερδύναμη -μετά την Ινδία και τη Σαουδική Αραβία- όπου το TikTok δε θα είναι πλέον διαθέσιμο.

Μπορεί κάπως να ανατραπεί η τρέχουσα συνθήκη;

Παραδόξως, ο μόνος άνθρωπος ο οποίος μπορεί να αλλάξει τις τύχες του TikTok στις ΗΠΑ είναι και εκείνος ο οποίος προσπάθησε πρώτος να το απαγορεύσει σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Στην πράξη, μόνο ο Τραμπ μπορεί να λάβει κάποια σχετική πρωτοβουλία η οποία να επιτρέψει την εκ νέου ενεργοποίηση της εφαρμογής στις ΗΠΑ· σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, ο απερχόμενος Πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, έχει αφήσει τη διαχείριση του θέματος εξ ολοκλήρου στον διάδοχό του. Από την πλευρά του, ο Τραμπ έχει αλλάξει στάση σε ό,τι αφορά την απαγόρευση του TikTok σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ωστόσο ούτε εκείνος, ούτε και η ομάδα η οποία διαχειρίζεται την επιστροφή του στην αμερικανική προεδρία, έχει δώσει σαφείς πληροφορίες σχετικά με τις κινήσεις τις οποίες αναμένεται να κάνει έτσι ώστε οι Αμερικανοί πολίτες να εξακολουθήσουν να έχουν πρόσβαση στην πλατφόρμα.

Σε αυτό το πλαίσιο, και αν υποθέσουμε πως η ByteDance όντως αποσύρει το TikTok από την αμερικανική αγορά την Κυριακή, όταν και λήγει η σχετική διορία η οποία της έχει τεθεί, τότε το πιθανότερο σενάριο είναι να απελευθερωθεί ξανά η πρόσβαση στην εφαρμογή κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον, καθώς το ζήτημα φαίνεται να απασχολεί σημαντικά τον επόμενο Αμερικανό Πρόεδρο. Με άλλα λόγια, ακόμα και αν το TikTok πλέον να λειτουργεί στις ΗΠΑ, η απαγόρευση του πιθανότατα θα είναι προσωρινή, και όχι μόνιμη όπως τουλάχιστον συμβαίνει στις περιπτώσεις της Ινδίας και της Σαουδικής Αραβίας.

Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, και με δεδομένη την πρόθεση του Πεκίνου έτσι ώστε η ByteDance να μην απωλέσει την πρόσβασή της στην αμερικανική αγορά, ο Τραμπ ενδεχομένως να αξιοποιήσει την απαγόρευση του TikTok -την οποία, στην πράξη, κληρονομεί, καθώς δεν την έχει επιβάλει εκείνος- ως μοχλό πίεσης απέναντι στην κινεζική κυβέρνηση, σε ό,τι αφορά τη στάση της απέναντι σε μια σειρά κρίσιμων γεωπολιτικών και εμπορικών ζητημάτων. Με δεδομένο τον συναλλακτικό τρόπο με τον οποίο ο Τραμπ προσεγγίζει την αμερικανική εξωτερική πολιτική, η απαγόρευση του TikTok, και η υπόσχεση της επανενεργοποίησης του, προσδίδει αδιαμφισβήτητη υπεραξία στο διπλωματικό κεφάλαιο της επόμενης αμερικανικής κυβέρνησης, ειδικά από τη στιγμή που ο 47ος Αμερικανός Πρόεδρος έχει αναπτύξει ένα πρωτοφανές μομέντουμ σε ότι αφορά την προσωπική του διεθνή επιρροή, προτού καν αναλάβει τα καθήκοντά του.

Ποιο θα είναι το κοινωνικό αποτύπωμα της απαγόρευσης;

Καθώς η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά ρευστή, θα πρέπει να εξετάσει κανείς και τις συνέπειες της απαγόρευσης του TikTok στις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά το εσωτερικό της χώρας. Στο απλούστερο επίπεδο, η απαγόρευση θα αποτελέσει ένα τεράστιο πλήγμα για τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο των Αμερικανών influencers, με αρκετούς εξ αυτών -και των πιστών ακολούθων τους- να έχουν ήδη μετακινηθεί προς την πλατφόρμα RedNote, η οποία ωστόσο ανήκει και εκείνη στην ByteDance, άρα θεωρητικά μπορεί να κριθεί εξίσου επικίνδυνη για την αμερικανική εθνική ασφάλεια με βάση τον νόμο PAFACA.

Ωστόσο, πλέον δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει το γεγονός πως η συντριπτική δημοφιλία του TikTok στις νεαρότερες ηλικίες έχει επί της ουσίας αναγάγει την πλατφόρμα σε ένα εκ των σημαντικότερων μέσων μαζικής ενημέρωσης στις ΗΠΑ, καθώς υπολογίζεται πως περίπου το 45% των Αμερικανών πολιτών μεταξύ των ηλικιών 18 και 29 το χρησιμοποιούν ως τη βασική τους πηγή ενημέρωσης. Έτσι, η απαγόρευση του TikTok θα δημιουργήσει ένα αναπόφευκτο κενό επιρροής στον ευρύτερο τομέα της ενημέρωσης στις ΗΠΑ, καθώς η πλειοψηφία των νεαρότερων Αμερικανών απορρίπτει πλέον συστηματικά τα παραδοσιακά μέσα στα οποία στρέφονται οι μεγαλύτεροι ηλικιακά πολίτες.

Ποια είναι η πολιτική κληρονομιά της σχετικής απόφασης;

Τέλος, ανεξάρτητα με την κατάληξη των εξελίξεων σε ό,τι αφορά την απαγόρευση του TikTok, τόσο η πολιτική όσο και η νομική διαδικασία η οποία οδηγεί σε στο συγκεκριμένο -έστω και προσωρινό- αποτέλεσμα αποδεικνύει την πρόθεση των αμερικανικών θεσμών έτσι ώστε να προχωρήσουν σε μεταρρυθμιστικές τομές, οι οποίες θεωρητικά αντιβαίνουν στην αμερικανική πολιτική κουλτούρα η οποία αποθαρρύνει την κρατική παρέμβαση στην ελεύθερη αγορά. Παρότι το επιχείρημα πως συντρέχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας οι οποίοι επιτάσσουν την απαγόρευση του TikTok έχει μια εγγενή μοναδικότητα, εντούτοις ο τρόπος με τον οποίο έδρασαν και οι τρεις αμερικάνικες εξουσίες υποδεικνύουν πώς η Ουάσιγκτον δυνητικά έχει τόσο την πρόθεση, όσο και τα μέσα, έτσι ώστε να ρυθμίσει την αμερικανική ψηφιακή αγορά. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η αμερικανική τεχνολογικοί κολοσσοί του Big Tech παρακολουθούν στενά τις σχετικές εξελίξεις, ενώ μένει να φανεί αν θα αντιμετωπίσουν επιπλέον κυρώσεις και πάσης φύσεως παρεμβάσεις στον κύκλο εργασιών τους τόσο στο άμεσο μέλλον, όσο και μακροπρόθεσμα· η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με απόλυτη προσοχή.