Ο Δημήτρης Ελέας εξηγεί τι είναι και πώς λειτουργεί το Κολέγιο των Εκλεκτόρων στις ΗΠΑ
Ο ιδανικότερος τίτλος θα έπρεπε να είναι: «Πώς προέκυψε και πώς λειτουργεί το Κολέγιο των Εκλεκτόρων στις ΗΠΑ, που και οι απλοί Αμερικανοί αδυνατούν πλήρως να κατανοήσουν».
Θα ανατρέξουμε εμμέσως σε τρία κείμενα, το «Σύνταγμα των ΗΠΑ» (1787), το βιβλίο του Χάουαρντ Ζιν, «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών» (1980), αλλά και το βιβλίο του Paul Johnson, «A History of the American People» (1997 — για να το γράψει χρειάστηκαν 32 χρόνια!). Kαι νά τι καίριες ιδέες διαπιστώνουμε:
Το Κολέγιο των Εκλεκτόρων θα μπορούσε να είναι κληροδότημα της Άγριας Δύσης, δεν είναι όμως. Είναι ένα «βαρύ κληροδότημα» της εποχής της δουλείας, και όχι μόνο. Καθώς οι διάφορες Πολιτείες στέκονταν στα πόδια τους, υπήρχαν και θεμελιώδεις διαφορές. Οι πανάξιοι Founding Fathersείχαν μελετήσει την εμπειρία της αρχαίας Ελλάδας, όπου ο κάθε πολίτης είχε μία ψήφο. Άρα, όταν σκέφτονταν πώς θα συντάξουν τα ιδρυτικά κείμενα της Αμερικής, το γεγονός της ψήφου έπρεπε ουσιαστικά να είναι το εξής: ένας πολίτης ίσον μία ψήφος, καθώς αυτός είναι και ο κανόνας της δημοκρατίας.
Στον αμερικανικό Νότο, οι δούλοι δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Οι πολιτειακοί άρχοντες και «οι στοχαστές του Νότου της εποχής» (αν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο) ήθελαν μεν οι δούλοι να μετρούνται και να λαμβάνονται υπόψη ως μέρος του γενικού πληθυσμού για να αυξάνει και η δύναμη της κάθε Πολιτείας, μα όχι και να ψηφίζουν. Επιπροσθέτως, οι Founding Fathers ήθελαν επίσης να βρεθεί και ένας συμβιβασμός μεταξύ της εκλογής του Προέδρου από το Κογκρέσο —ήταν μία ιδέα— και της εκλογής του από τη λαϊκή ψήφο. Έπαιξε επίσης ρόλο ότι, τον 17ο αιώνα που όλα αυτά σχεδιάστηκαν, ο πιο γρήγορος τρόπος μεταφοράς μιας πληροφορίας ήταν το άλογο.
Σε κάθε Πολιτεία οι εκλέκτορες είναι ένας αριθμός ανάλογος του πληθυσμού, καθώς συγκροτείται από τον αριθμό των βουλευτών της (representatives) και τον αριθμό των γερουσιαστών της (senators, δύο σε κάθε Πολιτεία). Oι βουλευτές και οι γερουσιαστές κάθε Πολιτείας δεν μπορούν να είναι οι ίδιοι εκλέκτορες. Καθεμία από τις Πολιτείες ξεκινά με τρεις εκλέκτορες. (Μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1961, και η District of Columbia, όπου βρίσκεται η Ουάσιγκτον, απέκτησε επίσης τρεις εκλέκτορες). Οι δύο γερουσιαστές και «η αφετηρία των τριών εκλεκτόρων» εγγυόνται την ισοτιμία των Πολιτειών. Το σύνολο δε των εκλεκτόρων είναι 538, και από αυτούς οι 438 είναι οι βουλευτές και οι 100 είναι οι γερουσιαστές. (Σαν παράδειγμα, η Καλιφόρνια έχει 54 εκλέκτορες, η Αριζόνα 11, η Αλάσκα 3).
Η District of Columbia και όλες οι Πολιτείες, εκτός από δύο, έχουν επιλέξει το πλειοψηφικό σύστημα στο πώς θα κατανέμονται οι εκλέκτορες. Δηλαδή, το κόμμα που κερδίζει στην Πολιτεία —με το κλασικό 50+1 των ψήφων— παίρνει και όλους τους εκλέκτορες. Οι δύο Πολιτείες που «πάνε αντίθετα στο ρεύμα» είναι η Νεμπράσκα και το Μέιν. Εδώ, η κατανομή των εκλεκτόρων γίνεται αναλογικά, δηλαδή ανάλογα με το ποσοστό του κάθε κόμματος. Συνήθως όμως, οι εκλέκτορές τους μοιράζονται κάπου στη μέση.
To Κολέγιο των Εκλεκτόρων «έχει πάει αντίθετα» στη λαϊκή ψήφο μόνο 5 φορές (έχουν διεξαχθεί 59 προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ). «Αντίθετα» σημαίνει να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ του τι θέλει/ψηφίζει ο λαός και στις 50 Πολιτείες και τι τελικά δίνει η καταμέτρηση του Κολεγίου των Εκλεκτόρων που αποφασίζει ποιος θα είναι ο Πρόεδρος. Το 2016 είχαμε μία τέτοια αναντιστοιχία, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εκλέχτηκε Πρόεδρος, ενώ η Χίλαρι Κλίντον κέρδισε τη λαϊκή ψήφο.
Ας προστεθεί και μία άλλη διαπίστωση εδώ: οι Αμερικανοί ψηφοφόροι —που δεν πολυκατανοούν και οι ίδιοι πώς λειτουργεί το Κολέγιο των Εκλεκτόρων— δεν ψηφίζουν στις 5 Νοεμβρίου απευθείας για πρόεδρο, αλλά «λένε στην Πολιτεία τους» πως να ψηφίσει εκείνη για πρόεδρο. Oι εκλέκτορες «δεν υποχρεούνται» να ακολουθήσουν αυτό που τους είπαν οι πολίτες: εάν το επιθυμούν, ο νόμος τούς επιτρέπει να αλλάξουν γνώμη. Οι 538 εκλέκτορες θα συνεδριάσουν εντός του Δεκεμβρίου για να «εκλέξουν» τον Πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο.
Στις εκλογές υπάρχουν Πολιτείες που παραδοσιακά ψηφίζουν τους Ρεπουμπλικανούς και άλλες τους Δημοκρατικούς. Οι αμφίρροπες Πολιτείες είναι συνολικά εφτά και είναι οι δικοί τους εκλέκτορες που κάνουν τη διαφορά. Σαν παράδειγμα, αμφίρροπες είναι η Πενσιλβάνια με 19 εκλέκτορες, το Μίσιγκαν με 15, το Ουισκόνσιν με 10… Και φτάνεις στο ισχυρότερο γραφείο του κόσμου όταν συγκεντρωθούν 270 εκλέκτορες. Θρίλερ. Μα, τελευταία, υπάρχει η ελπίδα πως θα κόψει το νήμα για πρώτη φορά μία γυναίκα...
*O Δημήτρης Ελέας είναι πολιτικός επιστήμονας, συγγραφέας και ερευνητής που ζει στη Νέα Υόρκη.
11°
