Σαν σήμερα 27 Δεκεμβρίου 537 - Τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας και η σπουδαία ιστορία της
Σαν σήμερα 27 Δεκεμβρίου 537 έγιναν τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας. Σύμφωνα με τον θρύλο, ήταν η ημέρα που ο Ιουστινιανός φέρεται να αναφώνησε «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομόν!». Με αυτόν τον τρόπο ο Αυτοκράτορας θέλησε να εκφράσει το θαυμασμό του για το μνημείο, το οποίο ήταν πιο θαυμαστό από τον Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.
Τα θυρανοίξια του 537 τελέστηκαν στον ναό μετά από αρκετές περιπέτειες. Οι αρχιτέκτονες του ήταν οι Μικρασιάτες γεωμέτρες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και Ισίδωρος από τη Μίλητο. Λέγεται ότι τριακόσια και πλέον εκατομμύρια χρυσών δραχμών είχαν δαπανηθεί για την ανέγερση. Τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας ακολούθησαν διανομές χιλιάδων ελαφιών, βοών, προβάτων και ορνίθων και χιλιάδων μοδίων σίτου στους φτωχούς καθώς και πολυήμερη πανήγυρη. Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη, στην οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση «ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ» (νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν, δηλ. ξέπλυνε τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου). Η φράση αυτή, αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και το αυτό νόημα.
Πηγές αναφέρουν ότι την εποχή του Ιουστινιανού, η Αγία Σοφία είχε χίλιους κληρικούς. Είκοσι χρόνια μετά τα πρώτα εγκαίνια, εξαιτίας των σεισμών του 557, ο τολμηρότατος στη σύλληψη και κατασκευή, για την εποχή του, θόλος κατέπεσε και συνέτριψε την αψίδα παρά τον ιερό άμβωνα, τον ίδιο τον άμβωνα, το κιβώριο και την Αγία Τράπεζα. Ο ανιψιός του Ισιδώρου, ο Ισίδωρος ο νεότερος, ανέλαβε και έκτισε το νέο θόλο που υφίσταται μέχρι σήμερα. Μια περιγραφή του παραδίδεται από τον ιστορικό Αγαθία, από την οποία συμπεραίνεται πως ο αρχικός τρούλος ήταν μάλλον ευρύτερος και χαμηλότερος από το δεύτερο. Στις 23 Δεκεμβρίου του 562 υπό τον Πατριάρχη Ευτύχιο τελέστηκαν τα δεύτερα εγκαίνια παρουσία του Αυτοκράτορα και του λαού της Κωνσταντινούπολης. Ο ναός αποτέλεσε σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και υπήρξε ο σημαντικότερος ναός της Ορθόδοξης εκκλησίας.
Η ιστορία της Αγίας Σοφίας
Μετά τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ., η ανέγερση ενός ναού αφιερωμένου στη Σοφία του Θεού υπήρξε τμήμα ενός ευρύτερου προγράμματος οικοδόμησης γύρω από το Μέγα Παλάτι. Η πρώτη εκκλησία της Αγίας Σοφίας εγκαινιάστηκε το 360 επί της αυτοκρατορίας του Κωνσταντίου Β΄ και μαζί με το ναό της Αγίας Ειρήνης αποτελούσε τον κύριο καθεδρικό ναό της πρωτεύουσας και έδρα του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Εικάζεται ότι επρόκειτο για ξυλόστεγη βασιλική, τρίκλιτη ή πεντάκλιτη. Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 404 και χτίστηκε εξαρχής τα επόμενα χρόνια. Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε το 415 επί βασιλείας του Θεοδοσίου Β΄ και καταστράφηκε από τους οπαδούς του πατριάρχη επειδή ο Θεοδόσιος είχε μια διαμάχη με τον Πατριάρχη. Αν και λίγα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν ως προς την αρχιτεκτονική αξία του οικοδομήματος, οι ιστορικές πηγές μαρτυρούν πως στο εσωτερικό του φυλάσσονταν ιερά κειμήλια μεγάλης αξίας, από χρυσό ή ασήμι. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες προσπάθειες αναπαράστασης του ναού, υποθέτουμε πως είχε εύρος 52 μ. αποτελούμενος από ένα κεντρικό κλίτος και τέσσερις διακριτούς διαδρόμους. Υπέστη μεγάλη φθορά κατά τη Στάση του Νίκα το 532.
Τα θυρανοίξια - όπως αναφέραμε και παραπάνω - έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 527. Κατά την περίοδο των Σταυροφοριών και συγκεκριμένα την περίοδο 1204-1261, ο ναός έγινε Ρωμαιοκαθολικός και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος. Αυτές τις περιόδους η Αγία Σοφία υπέστη τεράστιες ζημιές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άλωσης από τους Φράγκους. Επιπλέον, κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πραγματοποιήθηκαν στο ναό σημαντικές καταστροφές, καθώς ασβεστώθηκαν οι τοιχογραφίες εξαιτίας της ισλαμικής θεώρησης της απεικόνισης του ανθρώπινου σώματος ως βλασφημίας. Ο ναός με την σπουδαία αρχιτεκτονική του αποτέλεσε πρότυπο για την κατασκευή διαφόρων τεμενών, ανάμεσα στα οποία βρισκόταν και το Μπλε Τζαμί.
To 1934, ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας μετέτρεψε το ισλαμικό τέμενος σε μουσείο. Μέχρι τον Ιούλιο του 2020 συνέχισε να λειτουργεί ως μουσείο, ενώ λάμβαναν χώρα και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Μάλιστα, πραγματοποιούνταν και εκδηλώσεις για τις οποίες θεωρήθηκε από ορισμένους ότι δεν αρμόζουν στον συγκεκριμένο χώρο, όπως επιδείξεις μόδας. Οι προσπάθειες της UNESCO για τη διάσωση των ψηφιδωτών του ναού, συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.
Στις 10 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας αποφάσισε υπέρ της δυνατότητας μετατροπής σε τέμενος. Αμέσως μετά ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε τη σχετική απόφαση. Σε διάγγελμά του ο Τούρκος πρόεδρος προανήγγειλε ότι η πρώτη μουσουλμανική προσευχή θα πραγματοποιηθεί στις 24 Ιουλίου.
Κατά της μετατροπής είχαν ταχθεί πολιτικές αρχές στις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία καθώς και οι θρησκευτικές αρχές σε πλήθος χριστιανικών χωρών σε Κεντρική Αμερική, Υποσαχάρια Αφρική, Καραϊβική και Νότια Αμερική, αλλά και η UNESCO, η οποία συγκαταλέγει το μνημείο από το 1985 στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Μάλιστα, η τελευταία ανακοίνωσε ότι στην επόμενη συνεδρίασή της θα επανεξεταστεί ο χαρακτήρας του μνημείου. Την έντονη αντίθεση και ανησυχία τους για τη μετατροπή, τόσο πριν όσο και μετά την ανακοίνωσή της, εξέφρασαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος.
Στις 24 Ιουλίου 2020, έγινε η πρώτη προσευχή των μουσουλμάνων παρουσία του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν.
Ο ναός είναι κτισμένος σε αρχιτεκτονικό ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Ο κυρίως χώρος του κτίσματος έχει σχήμα περίπου κύβου. Τέσσερις τεράστιοι πεσσοί, (κτιστοί τετράγωνοι στύλοι), που απέχουν μεταξύ τους ο ένας από τον άλλο 30 μ., στηρίζουν τα τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα οποία εδράζεται ο τρούλος, με διάμετρο 31 μέτρων. Ο τρούλος δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται εξαιτίας των παραθύρων που βρίσκονται γύρω στη βάση του.
Γενικά ο ναός είναι ορθογώνιο οικοδόμημα μήκους 78,16 μ. και πλάτους 71,82 μ. κτισμένο στη ΝΔ. πλευρά του πρώτου λόφου της Πόλης με κατεύθυνση ΝΑ. Περιβάλλεται από δύο αυλές την βόρεια και την δυτική καλούμενη και αίθριο. Συνορεύει με τα Πατριαρχικά κτίρια τα οποία συνδέονταν με το Αυγουσταίο, τη μεγάλη δηλαδή πλατεία που βρισκόταν το λαμπρό από πορφυρό μάρμαρο άγαλμα της Αυγούστας Ελένης.Στο κτίσιμο της Αγιά Σόφιας εργάστηκαν περίπου 600 άτομα
Πέντε πύλες από το αίθριο οδηγούν στον έξω νάρθηκα και από αυτόν άλλες πέντε πύλες οδηγούν στον εσωτερικό νάρθηκα, από τις οποίες η μεσαία πύλη λέγεται και Μεγάλη ή Ωραία Πύλη. Από τον έσω νάρθηκα εννέα πύλες, τρεις ανά κλίτος οδηγούν στον κυρίως Ναό. Οι τρεις μεσαίες εξ αυτών καλούνται Βασιλικές πύλες επειδή εξ αυτών εισήρχετο ο Αυτοκράτορας στις επίσημες τελετές. Και οι δύο νάρθηκες καταλαμβάνουν περίπου το ίδιο πλάτος του Ναού με μικρό μήκος εισόδου ο καθένας. Εκατέρωθεν του νάρθηκα διασώζονται προσαρτήματα μεγάλης ιστορικής σημασίας. Το προς Ν. εκαλείτο Προπύλαιο του Νάρθηκα ή Ωραία Πύλη που από τον 10ο αιώνα ήταν η κύρια είσοδος στον Ναό. Δεξιά αυτού του προπυλαίου ήταν το αποδυτήριον (μητατώριον) όπου ο Αυτοκράτορας κατά την είσοδό του άλλαζε το τζιτζάκιο και φορούσε το σαγίο. Πάνω από τον έσω νάρθηκα είναι ο γυναικωνίτης, εξ ου και το όνομα "νάρθηξ γυναικωνίτιδος" η είσοδος στον οποίο οδηγούσε άλλο προαύλιο της Β. πλευράς (στο σχέδιο κάτω πλευράς).
Η είσοδος στον κυρίως Ναό, όπως προαναφέρθηκε, ήταν οι τρεις Βασιλικές πύλες και οι έξι, ανά τρεις εκατέρωθεν, του έσω νάρθηκα. Ο κυρίως Ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη (στοές θα λέγαμε σήμερα), των οποίων το μεσαίο είναι διπλάσιου πλάτους των εκατέρωθεν. Το εσωτερικό σχέδιο είναι απλό. Τέσσερις πεσσοί, κτιστοί στύλοι, συνδέονται μεταξύ τους με υπερώα τόξα στα οποία και φέρονται επιθόλια τόξα συναποτελώντας έτσι μια περιμετρική βάση επί της οποίας και εδράζει ο τεράστιος θόλος. Η περιμετρική βάση φέρει πλήθος στυλιδίων υπό μορφή παραθύρων από τα οποία και ολόκληρος ο Ναός κατακλύζεται από το φως. Η όλη κατασκευή παρουσιάζει πράγματι την εντύπωση μια αρμονίας φωτός και αρχιτεκτονικής. Τα 100 αυτά παράθυρα, 40 επί της στεφάνης του θόλου και τα υπόλοιπα στα ημιθόλια,τις κόγχες και τους τοίχους προσδίδουν την εικόνα της ανακρέμασης του θόλου από τον ουρανό, οι δε ακτίνες του Ήλιου που εισέρχονται στο χώρο δίνουν την εντύπωση να άγονται από τους ουρανούς. Γενικά τα τόξα, τα ημιθόλια και ο εκπληκτικός θόλος στηρίζονται στους τέσσερις πεσσούς οι λίθοι των οποίων φέρονται στερεομένοι με χυτό μόλυβδο και σιδερένιους μοχλούς. Στη δε κατασκευή του θόλου έχουν χρησιμοποιηθεί ελαφρόπετρες από τη Ρόδο που φέρουν την επιγραφή "Μεγάλης Εκκλησίας του Κωνσταντίνου". Εξωτερικά και επί της κορυφής του θόλου φερόταν ο μέγας "ερυσίπτολις σταυρός" (=έρεισμα της πόλης), που έχει αντικατασταθεί με την ημισέληνο. Μετά τη μετατροπή του ναού σε μουσουλμανικό τέμενος προστέθηκαν τέσσερις μιναρέδες.
Σαν σήμερα 27 Δεκεμβρίου - Γεγονότα
537 - Τελούνται τα εγκαίνια του ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.
1512 - Το Ισπανικό Στέμμα εκδίδει τους νόμους του Μπούργος, που διέπουν τη συμπεριφορά των εποίκων σε σχέση με τους ιθαγενείς Ινδιάνους στο Νέο Κόσμο.
1831 - Ο Κάρολος Δαρβίνος μπαρκάρει με το πλοίο Beagle και ξεκινά το ταξίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου θα διατυπώσει τη θεωρία της εξέλιξης.
1836 - Η χειρότερη χιονοστιβάδα όλων των εποχών στην Αγγλία σκοτώνει οκτώ άτομα στο Λούες του Σάσσεξ.
1911 - Ο εθνικός ύμνος της Ινδίας «Τζάνα Γκάνα Μάνα» ψάλλεται για πρώτη φορά στη συνεδρίαση του Εθνικού Κογκρέσου της Ινδίας στην Καλκούτα.
1929 - Ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης Ιωσήφ Στάλιν διατάζει την εξάλειψη των κουλάκων.
1939 - Σεισμός μεγέθους 7,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ κλονίζει την ανατολική Τουρκία με απολογισμό 32.962 νεκρούς.
1945 - Ιδρύεται το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με την υπογραφή συμφωνίας από 29 χώρες.
1949 - Ινδονησιακή Επανάσταση: Η Ολλανδία αναγνωρίζει επίσημα την ανεξαρτησία της Ινδονησίας.
1968 - Πρόγραμμα Απόλλων: Η αποστολή Απόλλων 8 προσθαλασσώνεται στον Ειρηνικό Ωκεανό, ολοκληρώνοντας την πρώτη τροχιακή επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη.
1978 - Ισπανική Μεταπολίτευση: Η Ισπανία γίνεται δημοκρατία μετά από 40 χρόνια φασιστικής δικτατορίας.
1979 – Η Σοβιετική Ένωση εισβάλει στη Λαϊκή Δημοκρατία του Αφγανιστάν.
1983 - Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ επισκέπτεται τον Μεχμέτ Αλί Αγκτσά στη φυλακή και τον συγχωρεί προσωπικά για την επίθεση εναντίον του στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου το 1981.
1985 - Παλαιστίνιοι αντάρτες σκοτώνουν 18 άτομα στα αεροδρόμια της Ρώμης, στην Ιταλία, και της Βιέννης, στην Αυστρία.
2002 - Δύο φορτηγά παγιδευμένα με εκρηκτικά σκοτώνουν 71 άτομα και τραυματίζουν 640 στην έδρα της φιλορωσικής τσετσενικής κυβέρνησης στο Γκρόζνυ.
2007 - Δολοφονείται η πρώην πρωθυπουργός του Πακιστάν Μπεναζίρ Μπούτο.
Σαν σήμερα 27 Δεκεμβρίου - Γεννήσεις
1350 - Ιωάννης Α΄, βασιλιάς της Αραγωνίας
1390 - Άννα Μόρτιμερ, κόμισσα του Κέιμπριτζ
1459 - Ιωάννης Α΄ Αλβέρτος, βασιλιάς της Πολωνίας
1571 - Γιοχάνες Κέπλερ, Γερμανός αστρονόμος
1773 - Τζορτζ Κέιλι, Βρετανός εφευρέτης και αεροναυτικός μηχανικός
1809 - Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Έλληνας λόγιος
1822 - Λουί Παστέρ, Γάλλος χημικός και μικροβιολόγος
10°
