Κοσμος

Ιράν: Ο Χομεϊνί στο Παρίσι

Οι ξεχασμένες λεπτομέρειες της ανατροπής του Σάχη και της εγκαθίδρυσης του θεοκρατικού καθεστώτος το 1979

Τριαντάφυλλος Δελησταμάτης
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Η παραμονή του Χομεϊνί στη Γαλλία, η προετοιμασία της ισλαμικής επανάστασης και το αφήγημα του αντι-ιμπεριαλισμού.

Κάθε χρόνο, την πρώτη Κυριακή του Φεβρουαρίου, η ιρανική πρεσβεία στη Γαλλία οργανώνει τελετή στο παρισινό προάστιο όπου ζούσε ο αχιατολάχ Χομεϊνί όταν προετοίμαζε την ισλαμική επανάσταση. Τα πρόσφατα γεγονότα στο Ιράν έφεραν στην επιφάνεια πολλές από τις ξεχασμένες λεπτομέρειες της ανατροπής του Σάχη και της εγκαθίδρυσης του θεοκρατικού καθεστώτος το 1979: η γιορτή αυτή που θα γίνει και φέτος, παρά την αιματοχυσία στο Ιράν, είναι μία από αυτές τις λεπτομέρειες.

Οι Γάλλοι στήριξαν τον Χομεϊνί με τη λογική της προστασίας όλων των κατατρεγμένων. Ο θρησκευτικός ηγέτης πέρασε από την Τουρκία και το Ιράκ και κατέληξε στην περιοχή του Παρισιού όπου έζησε τον τελευταίο κρίσιμο χρόνο πριν από τη θριαμβευτική επιστροφή του στο Ιράν: κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γαλλία ήταν μεγάλος σταρ των ΜΜΕ· έδινε συχνά συνεντεύξεις και φωτογραφιζόταν σε συμβολικές πόζες. Μια από αυτές ήταν η εικόνα του κάτω από τη μηλιά του κήπου του, έργο του Γάλλου φωτογράφου Michel Setboun, ο οποίος παρομοίαζε τον αγιατολάχ με τον άγιο Λουδοβίκο. Ο Χομεϊνί δεχόταν τους δημοσιογράφους στον κήπο του σπιτιού του στη μικρή πόλη Neauphle όπου έρχονταν οπαδοί του από ολόκληρη την Ευρώπη και μαγνητοφωνούσαν τα λόγια του. Στη συνέχεια, έστελναν τις κασέτες -τέτοια ήταν τότε η τεχνολογία- στο Ιράν μαζί με φωτογραφίες του εν μέσω «προσκυνητών» του.

Ο Χομεϊνί έζησε εξόριστος επί 14 χρόνια. Το 1964 πήγε στην Προύσα (Τουρκία) με την προστασία των τουρκικών υπηρεσιών ασφαλείας. Εκεί παραπονιόταν διότι, αν και ισλαμική χώρα, η Τουρκία δεν επέβαλλε την ισλαμική ένδυση στις γυναίκες. Ένα χρόνο αργότερα εγκαταστάθηκε στη Νασάφ (Ιράκ) όπου έμεινε μέχρι το 1978: από το Ιράκ τον έδιωξε ο Σαντάμ Χουσεΐν· τότε τον δέχτηκε η Γαλλία με παράκληση του ίδιου του Σάχη. Ήταν εκείνη τη χρονιά που οργάνωσε την ισλαμική επανάσταση εντείνοντας την προπαγάνδα κατά του λαομίσητου Σάχη τον οποίον κατηγορούσε για «πράκτορα των Εβραίων, αμερικανικό φίδι το κεφάλι του οποίου πρέπει να συντριβεί με λιθοβολισμό». Παραλλήλως, διέδιδε φήμες ότι «το πρόσωπο του Χομεϊνί θα φανεί την πανσέληνο» κι ότι «θα οδηγήσει τον λαό στο ορθό μονοπάτι». Για εκατομμύρια Ιρανούς, ο Χομεϊνί έγινε μεσσιανική προσωπικότητα από την οποία εξαρτιόταν η ατομική και συλλογική τους μοίρα. Στην ανάδειξή του πρωταρχικό ρόλο έπαιξαν τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ και οι Ευρωπαίοι διανοούμενοι που σχολίαζαν τη σοφία του και τον επισκέπτονταν στο σπίτι του στην περιοχή του Παρισιού. Με τη βοήθειά τους, ο αγιατολάχ σκάρωσε ένα λαϊκιστικό θεοκρατικό αφήγημα και κατάφερε να σαγηνεύσει ακόμα και τον Αμερικανό πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ τον οποίον διαβεβαίωνε ότι η μέλλουσα ισλαμική κυβέρνηση θα διατηρούσε τις εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα τις πωλήσεις πετρελαίου. Ο Χομεϊνί κορόιδεψε τους Δυτικούς με τυπικά ανατολίτικο τρόπο μηνύοντας στους Αμερικανούς ότι «δεν είναι αντίθετος στα αμερικανικά συμφέροντα στο Ιράν», κι ότι αντιθέτως θεωρούσε τις ΗΠΑ «αντίβαρο στην ΕΣΣΔ και στη Βρετανία». Σε όλη τη διάρκεια της εξορίας του πλησίαζε τους Δημοκρατικούς στις ΗΠΑ -ξεκινώντας από τον Κένεντι- και την αριστερά στην Ευρώπη πουλώντας αντι-ιμπεριαλιστικό παραμύθι και μαζί όραμα ισλαμικού νόμου «που υπερβαίνει οποιοδήποτε άλλο ανθρώπινο νόμο». Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί έχαψαν τον αντι-ιμπεριαλισμό και δεν έδωσαν σημασία στη Σαρία.