O Ray Dalio ιδρυτής της Bridgewater Associates, του μεγαλύτερου hedge fund προβλέπει μεγάλες αλλαγές στον πλανήτη.
O Ray Dalio είναι ο ιδρυτής της Bridgewater Associates, του μεγαλύτερου hedge fund του πλανήτη. Ο Dalio έκανε την περιουσία του ποντάροντας στο μέλλον ή ενάντια στο μέλλον. Στη δεκαετία του 2000, για παράδειγμα, προέβλεψε την κρίση των ακινήτων. Όταν η οικονομία πήρε την κατιούσα, η εταιρεία του Dalio καρπώθηκε τα κέρδη. Τώρα φαίνεται ότι ο Dalio στοιχηματίζει ότι η παγκόσμια ισχύς μετατοπίζεται, με την Κίνα σε άνοδο και την κυριαρχία των ΗΠΑ σε πτώση.
Ο Dalio ο οποίος τεκμηριώνει αυτή τη θεωρία στο τελευταίο του βιβλίο, «Η μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη», που επικεντρώνεται στο χρέος, την ανισότητα και την πόλωση στην Αμερική αναλύει τις σκέψεις του στην Kara Swisher των Νew York Times.
Αυτή τη περίοδο, αναφέρει ο Dalio, έχουμε τρεις συνθήκες που εμφανίστηκαν ταυτόχρονα και κάνουν την κατάσταση «μοναδική» και κρίσιμη.
Τα κράτη ξέμειναν από χρήματα και για να μπορέσουν να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, επέλεξαν τη λύση της «εκτύπωσης» νομισματικών μονάδων.
Υφίστανται εσωτερικές διαμάχες μέσα στα ίδια τα κράτη, εξαιτίας της αυξανόμενης ανισότητας μεταξύ φτωχών και πλούσιων, καθώς η μεσαία τάξη συρρικνώνεται. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, με τη δυσαρέσκεια να οδηγεί στην άνοδο του λαϊκισμού.
Αύξηση των εντάσεων μεταξύ χωρών. Όχι μόνο μεταξύ περιφερειακών κρατών, αλλά μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Από την μια έχουμε μια ανερχόμενη κυρίαρχη δύναμη, την Κίνα, και από την άλλη την ηγέτιδα δύναμη, τις ΗΠΑ, η οποία επιθυμεί να διατηρήσει την δεσπόζουσα θέση που κατέχει στον κόσμο για δεκαετίες.
Η άνοδος της Κίνας
Αναφερόμενος στην Κίνα για την σχέση με την οποία κατηγορείται από τους Ρεπουμπλικάνους ως «πράκτορας του Πεκίνου», ο Dalio λέει «Ξέρετε, βάζω στοιχήματα και η απόδοσή μου μπορεί να μετρηθεί με τρία δεκαδικά ψηφία ή κάτι τέτοιο. Πηγαίνω στην Κίνα από το 1984. Οι εμπειρίες μου ήταν να τους βοηθήσω να οικοδομήσουν το χρηματοπιστωτικό τους σύστημα και να έχω αλληλεπιδράσεις που δεν είχαν καμία σχέση με την πολιτική. Ήταν απλά μια γνωριμία μεταξύ μας. Και αυτό με έφερε σε θέση να γνωρίσω πολλούς ανθρώπους, από πολύ απλούς φτωχούς ανθρώπους μέχρι ανθρώπους που βρίσκονται στις υψηλότερες θέσεις εξουσίας. Αυτό μου έδωσε κάποια κατανόηση για το από πού προέρχονται.
Από τότε που πήγα εκεί το 1984, το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει αυξηθεί. Το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά 10 χρόνια. Το ποσοστό φτώχειας, μετρούμενο με βάση την πείνα, έχει μειωθεί από 88% σε λιγότερο από 1%. Και έτσι, νομίζω ότι σχεδόν οποιοσδήποτε το βλέπει αυτό θα έλεγε, ουάου, εδώ είναι, 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι να κάνουν μια μεταμόρφωση, αυτό είναι το κάτι άλλο. Και υπάρχει μια δύναμη πίσω από αυτό που υπάρχει. Θα ήταν, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, δεν ξέρω, ανόητο ή αφελές να πούμε, εντάξει, η Κίνα δεν είναι αντίπαλος, δεν πρέπει να ανησυχούμε για αυτή την αντιπαλότητα, ή κάτι τέτοιο».
Στο ζήτημα που «καίει» αυτή τη στιγμή την Αμερική αλλά και τον πλανήτη, την άνοδο των τιμών και την απάντηση των Κεντρικών Τραπεζών, ο Dalio λέει «η Ομοσπονδιακή Τράπεζα είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά. Επειδή, όπως είπα, το χρέος είναι το διεγερτικό. Δίνεις πολλά χρήματα και δίνεις μεγάλη αγοραστική δύναμη στους ανθρώπους και δημιουργείς μια ανάκαμψη. Και αυτό κάναμε. Το κράτησαν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και τόνωσαν μαζικά. Και τώρα θα πρέπει να βάλουν φρένο. Θα αυξήσουν τα επιτόκια σε αρκετά υψηλό επίπεδο για να αντισταθμίσουν τον πληθωρισμό; Και όταν οι κεντρικές τράπεζες σφίγγουν, δημιουργούν την τσιμπίδα. Και νομίζω ότι όλοι γνωρίζουν - μπορείτε να δείτε τι συμβαίνει στις μετοχές τεχνολογίας. Μπορείτε να δείτε τι συμβαίνει σε άλλα πράγματα».
Η αρχή του οικονομικού κύκλου
Τόσο στα βίντεο του όσο και το βιβλίο του ο Dalio χρησιμοποιεί το παράδειγμα των Ολλανδών όταν η χώρα τους ήταν ηγέτιδα δύναμη, δημιούργησαν την πρώτη εταιρία περιορισμένης ευθύνης και αργότερα μια χρηματιστηριακή αγορά όπου συγκέντρωναν κεφάλαια από όλο τον κόσμο. Το Άμστερνταμ έγινε το χρηματοοικονομικό κέντρο του πλανήτη. Όταν την θέση των Ολλανδών κατέλαβαν οι Βρετανοί, το νέο κέντρο έγινε το Λονδίνο, για να ακολουθήσει αργότερα η Νέα Υόρκη. Οι Κινέζοι ως ανερχόμενη ηγέτιδα δύναμη έχουν οικοδομήσει το δικό τους χρηματιστηριακό κέντρο.
Ιδιαίτερα σημαντικό για την πρόοδο κάθε αυτοκρατορίας, είναι πως κυβέρνηση, ιδιωτικές επιχειρήσεις και στρατός, συνεργάζονται αρμονικά. Μόνο έτσι μπορεί να εξαπλωθεί εμπορικά και να επιβάλλει το νόμισμα της ως το κυρίαρχο μέσο πληρωμής σε παγκόσμιο επίπεδο. Μόλις επιτύχει την ευρεία αποδοχή του νομίσματος, όλοι θα θέλουν να μετατρέψουν τις οικονομίες τους σε αυτό το νόμισμα. Τότε είναι που θα επιτύχει να γίνει το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μπορεί να δανείζεται περισσότερο και πιο εύκολα από τα υπόλοιπα κράτη. Πρόκειται για ένα τεράστιο προνόμιο γιατί από όλο τον κόσμο θα εμφανίζονται πρόθυμοι να τους χρηματοδοτήσουν. Όλες οι αυτοκρατορίες τα τελευταία 500 χρόνια, αυτή την πορεία ακολούθησαν. Ολλανδοί, Βρετανοί, Αμερικάνοι.
Ωστόσο η επιτυχία εμπεριέχει τον σπόρο της ανατροπής. Η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν διατηρεί τον ρυθμό της σκληρής δουλειάς, όταν έχει κερδίσει την δυνατότητα μιας πιο άνετης ζωής. Η προσπάθεια χαλαρώνει, περισσότερα εισοδήματα δαπανώνται σε πολυτέλειες και λιγότερα σε παραγωγικές δραστηριότητες.
Αποτέλεσμα; Όσο αυξάνονται τα εισοδήματα των κατοίκων, τόσο λιγότερο ανταγωνιστικοί γίνονται, σε σχέση με άλλα κράτη με χαμηλότερο επίπεδο διαβίωσης. Που όχι μόνο είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν με μικρότερους μισθούς και περισσότερο, αλλά και αντιγράφουν τις καινοτομίες των προηγμένων χωρών.
Η νέα γενιά των κατοίκων, ειδικά των πιο εύπορων πολιτών, επειδή δεν έχουν συναντήσει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες κατά τη διάρκεια της ζωής τους, πιστεύουν πως η ευημερία θα συνεχίσει για πάντα. Η αισιοδοξία τους κάνει να δανείζονται με ευκολία, αυξάνοντας τα χρέη τους προς άλλα κράτη. Ένας άλλος λόγος είναι τα δάνεια που συνάπτει η κυρίαρχη δύναμη για να ανταπεξέρθει στο κόστος των εξοπλισμών που απαιτείται προκειμένου να διατηρήσει την ηγετική της θέση.
Οι οικονομικές διαφορές δεν διευρύνονται μόνο μεταξύ κρατών, αλλά και μεταξύ των κατοίκων της ηγέτιδας δύναμης. Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, ενώ τα εισοδήματα των πιο αδύναμων δεν ακολουθούν την ίδια ανοδική πορεία. Αυτό συμβαίνει επειδή για παράδειγμα επηρεάζουν το πολιτικό σύστημα να νομοθετήσει υπέρ των συμφερόντων τους ή διότι τα παιδιά των πιο πλούσιων λαμβάνουν καλύτερη εκπαίδευση. Συνεπώς οι ευκαιρίες να αυξήσουν το εισόδημα τους είναι πολύ μεγαλύτερες από τους υπόλοιπους.
Μαζί με την ανισότητα, αυξάνεται και η δυσαρέσκεια. Ωστόσο δεν σημειώνονται γενικευμένες εξεγέρσεις επειδή το βιοτικό επίπεδο των πιο φτωχών αυξάνεται, έστω και αν αυτή η αύξηση πραγματοποιείται με μικρότερο ρυθμό. Όταν όμως η ανάπτυξη χάσει τη δυναμική της και οι πόροι που διανέμονται αρχίζουν να μειώνονται, αρχίζει η εσωτερική διαμάχη. Η υποχώρηση στην αρχή είναι σταδιακή, μέχρι που γίνεται απότομη.
Η αδυναμία να διατηρήσουν ένα υψηλό επίπεδο διαβίωσης επειδή μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος κατευθύνεται στην εξυπηρέτηση δανειακών υποχρεώσεων, τους κάνει να αρχίσουν να «τυπώνουν» χρήματα. Η εύκολη λύση, σε σχέση με την επιβολή φορολογίας ή περικοπή δαπανών.
Αυτό δεν έχει επιπτώσεις σε πρώτο στάδιο, ίσως και για δεκαετίες. Μέχρι να έρθει η στιγμή που θα σκάσει η φούσκα επειδή θα έχουν προβεί σε κατάχρηση του εκδοτικού προνομίου. Είναι η στιγμή που όσοι μέχρι χθες μετατρέπανε τις αποταμιεύσεις τους στο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, αρχίζουν να κάνουν δεύτερες σκέψεις κατά πόσο αυτό αποτελεί καλή ιδέα.
Η αδυναμία να βρουν πρόθυμους δανειστές οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερο «τύπωμα», προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το δημοσιονομικό κενό. Αυτό τελικά καταλήγει σε υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος πλήττει κυρίως τους πιο αδύναμους.
Τότε είναι που κορυφώνεται η δυσαρέσκεια στο εσωτερικό. Το κλίμα πολώνεται επειδή ορισμένοι θεωρούν πως πρέπει να υπάρξει πιο δίκαια αναδιανομή του πλούτου, ενώ οι υπόλοιποι επιδιώκουν να διατηρηθεί το status quo.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να συμβιβάσει τις διαφορές επιδιώκοντας να φορολογήσει τους πιο εύπορους, αλλά εκείνοι προκειμένου να το αποφύγουν, επιλέγουν να τοποθετήσουν τον πλούτο τους σε φορολογικούς παραδείσους ή σε περιουσιακά στοιχεία του εξωτερικού ή στον χρυσό. Αυτό οδηγεί σε περιορισμό των δημοσιονομικών εσόδων και σε μια αυτοτροφοδοτούμενη παρακμή.
Τα προβλήματα καθιστούν την αυτοκρατορία ευάλωτη και ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό από ανερχόμενες δυνάμεις. Είναι η πιο κρίσιμη περίοδος επειδή ο κίνδυνος για μια πολεμική σύρραξη αυξάνεται εκθετικά, ειδικά αν η ανερχόμενη δύναμη διαθέτει ισχυρό στράτευμα. Για να αντιμετωπίσει την πρόκληση η ηγέτιδα δύναμη αναγκάζεται να μετατοπίσει πόρους προς την άμυνα, κάτι που επιδεινώνει την δυσαρέσκεια στο εσωτερικό.
Όταν οι προκλήσεις φτάσουν σε ένα κρίσιμο σημείο, η ηγέτιδα δύναμη θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στην ένοπλη διαμάχη και την υποχώρηση. Το χειρότερο αποτέλεσμα είναι να χάσει μετά από μάχη. Κακό αποτέλεσμα όμως αποδεικνύεται και η υποχώρηση. Πολλές από τις χώρες που είχαν συμφέρον να συμμαχήσουν μαζί της, επιλέγοντας να βρίσκονται στο πλευρό του ισχυρού, ίσως αλλάξουν στρατόπεδο.
Επίσης η κατήφεια της ήττας δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ακόμα πιο οξεία διαμάχη στο εσωτερικό. Η πληγωμένη αξιοπρέπεια και η ανάγκη για εσωτερική ενότητα είναι από τους βασικότερους παράγοντες που οδηγούν στον πόλεμο.
Το τέλος του πολέμου οδηγεί στην οικοδόμηση ενός νέου κόσμου. Στην αναδιανομή της εξουσίας που αποτελεί την αρχή του νέου μεγάλου κύκλου της ιστορίας, υπό την ηγεσία μια άλλης χώρας. Η προηγούμενη ηγετική δύναμη καταρρέει υπό το βάρος των χρεών. Η αδυναμία να εξοφλήσουν τους δανειστές τους, μια που εκείνοι δεν επιθυμούσαν να ανανεώσουν τα δάνεια τους, τους οδηγεί σε ατελείωτα ποσά εκτύπωση χρήματος που τελικά απαξιώνει το άλλοτε πανίσχυρο νόμισμα τους.
Αυτή ήταν η μοίρα των Ολλανδών όταν ηττήθηκαν από τους Άγγλους και δεν μπορούσαν να εξοφλήσουν τις τεράστιες υποχρεώσεις που είχαν συσσωρευτεί. Παρόμοια κατάσταση βίωσε και η Βρετανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρά τη νίκη της, λύγισε υπό το βάρος των χρεών.
Οι ΗΠΑ που διαδέχτηκαν τους Βρετανούς, δεν έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο. Τουλάχιστον όχι ακόμα παρά το γεγονός ότι έχουν θηριώδη χρέη, εξακολουθούν να ξοδεύουν περισσότερα από όσα κερδίζουν και να χρηματοδοτούν το κενό με περισσότερα δανεικά, ενώ ταυτόχρονα τυπώνουν τεράστιες ποσότητες χρήματος. Το δολάριο ακόμα εξακολουθεί να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη, ίσως επειδή δεν έχει εμφανιστεί ακόμα κάποιος περισσότερο αξιόπιστος αντικαταστάτης του.
Κοιτάζοντας πίσω την ιστορία, παρατηρούμε πάνω κάτω να συμβαίνουν τα ίδια. Οι ηγέτιδες δυνάμεις περνάνε από την άνοδο στην καθιέρωση και κατόπιν στην παρακμή. Αυτό που βασικά αλλάζει είναι οι εθνικότητες και τα τεχνολογικά μέσα που χρησιμοποιούνται.
Η επανάκαμψη από την περίοδο της παρακμής προς τα πάνω και πάλι αποδεικνύεται εξαιρετικά δυσχερής υπόθεση. Για να οδηγηθεί σε αυτό το δυσάρεστο σημείο μια χώρα, σημαίνει πως έχουν υπάρξει πολλά λάθη τα οποία είναι δύσκολο να επουλωθούν. Δύσκολο αλλά όχι αδύνατο. Ίσως αναγνωρίσουν τις ενδείξεις, παραμερίσουν τις διαφορές τους και επιχειρήσουν να αναστρέψουν την κατάσταση.
8°
