Σχόλιο για αργή αλλά αποτελεσματική αντίδραση των δυτικών δημοκρατιών απέναντι στην ύβρι του αυταρχισμού
Η Iστορία συνήθως έχει πολύ περισσότερες αποχρώσεις από το άσπρο και το μαύρο, αλλά έχει και εξαιρέσεις. Κάποιες πιο σπάνιες και ιδιαιτέρως ακραίες περιόδους στις οποίες η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο καλό και το κακό είναι τόσο καθαρή που χωρούν «ναι μεν αλλά». Μπορεί φυσικά τα «ναι μεν αλλά» να ακουστούν από λίγους αλλά τα σαρώνει η ορμή του ολοφάνερου. Δεν υπήρχε τίποτα το γκρίζο στη χιτλερική εισβολή στην Πολωνία, την ιταλική εισβολή στην Ελλάδα και την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Το άσπρο και το μαύρο ήταν ξεκάθαρα ακόμα και γι' αυτούς που διάλεξαν να υπηρετήσουν το μαύρο. Όπως δεν υπάρχει τίποτα το γκρίζο στην εισβολή που διέταξε ο δικτάτορας Πούτιν στην Ουκρανία. Δεν υπάρχει τίποτα γκρίζο στις απειλές που εκτόξευσε εναντίον της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Δεν υπάρχει τίποτα γκρίζο στην πυρηνικές του απειλές. Ζούμε σε μια από εκείνες τις μικρές περιόδους της Ιστορίας που το καλό και το κακό ξεχωρίζουν όσο το άσπρο από το μαύρο.
Από τη μια, οι δημοκρατίες της Δύσης, οι δικές μας δημοκρατίες και οι ελευθερίες μας. Από την άλλη ένας μεγαλομανής δικτάτορας και το καθεστώς του. Από τη μια η εθνική ανεξαρτησία, η ελεύθερη βούληση, η εξουσία που εκλέγεται και λογοδοτεί, η ελευθερία της έκφρασης. Από την άλλη το διακρατικό νταβατζιλίκι, η σκληρή και απροκάλυπτη καταπίεση, η εξουσία που δε δίνει λογαριασμό ποτέ και σε κανέναν, η εξόντωση κάθε διαφορετικότητας. Φυσικά δεν είναι υποχρεωτικό (τουλάχιστον εδώ στη Δύση) να είμαστε όλοι με την ίδια πλευρά, αλλά όλοι βλέπουμε τις διαφορές. Και όλοι κατά βάθος ξέρουμε ποιοι στο τέλος θα επικρατήσουν.
Η πουτινική προπαγάνδα (όπως παλιότερα η χιτλερική) θέλει τη Δύση να αργοπορεί, να μην είναι ιδιαιτέρως αποφασιστική, να μην είναι ενωμένη, γενικά να μην είναι μια υπολογίσιμη αντίπαλος. Και για έναν επιπόλαιο και ανιστόρητο παρατηρητή κάπως έτσι μοιάζουν τα πράγματα. Κι αυτό επειδή οι χώρες της Δύσης είναι δημοκρατικές. Οι ηγέτες τους δεν έχουν την ευχέρεια να παρασύρουν τους λαούς τους σε όποια περιπέτεια κάνει κέφι το ψυχοπροβληματικό εγώ τους, αδιαφορώντας για το κόστος. Δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν και να διατάζουν και να φυλακίζουν τους ηγέτες της αντιπολίτευσης ή να δολοφονούν τους αντιφρονούντες. Οτιδήποτε κάνουν απαιτεί ένα μίνιμουμ συναίνεσης κι όσο πιο μεγάλο αυτό που θέλουν να κάνουν, τόσο μεγαλύτερη και η συναίνεση που απαιτείται. Αλλά και οι λαοί τους, έχοντας κατακτήσει ένα επίπεδο διαβίωσης και ελευθερίας που δεν υπάρχει αλλού στον πλανήτη, δεν είναι έτοιμοι να μπουν σε περιπέτειες από τη μια στιγμή στην άλλη. Οι δημοκρατίες αργούν γιατί και οι ηγέτες τους και οι λαοί τους έχουν πολλά να χάσουν και πρέπει να πειστούν. Αυτή όμως η αργοπορία είναι και η μεγάλη τους δύναμη.
Οι δημοκρατίες αργούν γιατί στις δημοκρατίες οι άνθρωποι συζητούν, ζυγίζουν και προσπαθούν να συνεννοηθούν. Και αντίθετα με τα καθεστώτα σαν του Πούτιν, συζητούν ελεύθερα*, χωρίς να φοβούνται για την ελευθερία ή τη ζωή τους. Αυτό μπορεί να παίρνει χρόνο, αλλά όταν ο χρόνος περνά αυτοί που έχουν συζητήσει, ζυγίσει και τελικά συνεννοηθεί είναι πολλοί. Και αυτοί οι πολλοί, ακριβώς επειδή έχουν συζητήσει, ζυγίσει και τελικά συνεννοηθεί, είναι ενωμένοι. Κι αυτή η ενότητα (μαζί με τον χρόνο που περνάει εμποδίζοντας τις εν θερμώ και συνήθως λανθασμένες αντιδράσεις) είναι που δίνει στις δημοκρατίες δύναμη που δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί.
Εν προκειμένω, από τη μια έχουμε ένα καθεστώς νταβατζή που τραμπουκίζει όποια όμορη χώρα δεν του κάνει τα κέφια (και όπου τον παίρνει, γιατί στην Κίνα είναι κυρία) και από την άλλη δημοκρατικές χώρες που, όταν πια απειλούνται, προσπαθούν να βρουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί ο τραμπούκος. Εννοείται πως η αντίδρασή τους δεν θα είναι αστραπιαία, αλλά ακριβώς επειδή δεν θα είναι αστραπιαία, ο τρόπος που θα βρουν (μετά από συζήτηση , ζύγισμα και συνεννόηση) έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να είναι αποτελεσματικός.
Μπορεί τα αποτελέσματα να μην είναι αμέσως ορατά. Μπορεί να απαιτηθούν θυσίες. Μπορεί πρώτα τα πράγματα να γίνουν χειρότερα. Αλλά αργά ή γρήγορα αυτοί που έχουν συζητήσει (ελεύθερα και χωρίς φόβο ελευθερίας ή θανάτου), ζυγίσει και τελικά συνεννοηθεί, αυτοί που είναι ενωμένοι, αυτοί που έχουν ηγέτες και πολίτες που έχουν πειστεί, θα επικρατήσουν. Αργά ή γρήγορα θα νικήσουν αυτόν που η μόνη συζήτηση και συνεννόηση που έχει κάνει είναι με τη μεγαλομανία του.
Είναι κλισέ και ο λόγος που είναι κλισέ είναι ότι επαναλαμβάνεται διαρκώς: άλλες φορές αμέσως, άλλες φορές πιο αργά, η Νέμεσις ακολουθεί την ύβριν. Πριν από περίπου 80 χρόνια ένας μεγαλομανής δικτάτορας το κατάλαβε αποκλεισμένος στο μπούνκερ του. Μάλλον ήρθε η ώρα να το καταλάβει ένας ακόμα. Και μπράβο του κι ας πρόσεχε κι ας ελπίσουμε το κακό που θα προλάβει να κάνει να είναι μικρότερο από αυτό που φαντασιώνεται.
*στις δικτατορίες ο πρώτος στόχος ακόμα και αυτών που είναι κοντά στον δικτάτορα δεν είναι να τον ενημερώσουν, να τον διαφωτίσουν, να κάνουν εποικοδομητική κριτική προκειμένου κάθε φορά να λαμβάνεται η καλύτερη δυνατή απόφαση, αλλά να τον ευχαριστήσουν προκειμένου να μην κινδυνεύσει η ελευθερία ή ακόμα και η ζωή τους. Το αποτέλεσμα είναι οι αποφάσεις των δικτατόρων να λαμβάνονται χωρίς ορθή αντίληψη της πραγματικότητας. Όσοι είδατε το καψόνι του Πούτιν στον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών καταλαβαίνετε και την ψυχική διαταραχή του Βλαδίμηρου και το πόσο πιθανόν είναι να είναι οι υφιστάμενοι ειλικρινείς μαζί του.
16°
