Τα προβλήματα που δεν θέλουμε να δούμε σε οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και υγειονομικό επίπεδο - Τι αναφέρει ο Yannick Blanc (La Fonda, Futuribles)
«Μήπως κάπου εδώ τελειώνει η ευημερία;» γράφει το περιοδικό Atlantico και απευθύνεται στον Yannick Blanc, συνιδρυτή του οργανισμού La Fonda και του περιοδικού Futuribles, που ασχολείται με τα παγκόσμια διακυβεύματα. Μήπως έχουμε μπροστά μας ανυπέρβλητα προβλήματα; Κλιματική αλλαγή, οικονομική κατάρρευση και γεωπολιτική αναταραχή με τερατώδεις διαστάσεις και ανατροπές; Ο Yannick Blanc, που έχει υπηρετήσει σε διάφορες θέσεις στον γαλλικό κρατικό μηχανισμό, φαίνεται να πιστεύει ότι «κανένα σενάριο δεν είναι επιστημονική φαντασία». Αρχίζοντας από την υπερθέρμανση της γης, λέει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θα φτάσει τους 3 βαθμούς μέχρι το 2050 θέτοντας προβλήματα «κατοικησιμότητας» σε τεράστιες εκτάσεις και καθιστώντας κατοικήσιμο τον μακρινό βορρά όπως π.χ. τη Γροιλανδία. Στη Νότια Ασία, 300 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε αστικές περιοχές που κινδυνεύουν τόσο από την αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας όσο και από την τήξη των πάγων που θα προκαλέσει παράκτιες πλημμύρες.
Στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, αν δεν γίνει αναδιάρθρωση του διεθνούς συστήματος και αν παραλλήλως συνεχιστεί η αποδυνάμωση των θεσμών (ΟΗΕ, ΠΟΥ, ΠΟΕ) και ο σχηματισμός των περιφερειακών μπλοκ, η Κίνα και η Ρωσία θα βρεθούν κατά κάποιον τρόπο αντιμέτωπες ως προς την προσέλκυση συμμάχων και την ηγεμονία έναντι αυτών. Αν οι ΗΠΑ δεν προσανατολιστούν σταθερά στη συνεργασία τους με την υπόλοιπη Δύση και επικεντρωθούν στον ανταγωνισμό με την Κίνα, η Ατλαντική συμμαχία θα ατονήσει ακόμα περισσότερο. Κανείς δεν φαίνεται να προσπαθεί αρκετά ώστε να αναχαιτίσει την επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας στο Διαδίκτυο, να αποτρέψει ενδεχόμενη σύγκρουση Ινδίας-Πακιστάν, να εμποδίσει την ολίσθηση καθεστώτων σε δικτατορίες (Ρωσία, Μυανμάρ, ισλαμικά κράτη, Τουρκία): η διπλωματία συνεχίζεται λες και τίποτα δεν έχει αλλάξει. Γενικά, λέει ο Yannick Blanc, όλα συνεχίζονται σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα αλλά, αν θέλουμε να αποφύγουμε την καταστροφή του κλίματος, για παράδειγμα, πρέπει να πάρουμε μια σειρά αποφάσεις στο οικονομικό, καταναλωτικό και ενεργειακό πεδίο. Χρειάζονται μεγάλες βιομηχανικές μετατροπές· οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να αντικαταστήσουν τα ορυκτά. Με τον ρυθμό χελώνας που προχωρούμε δεν θα καταφέρουμε τίποτα.
Ζήσαμε 75 χρόνια ανάπτυξης και σταθερότητας παρά τους κλονισμούς και τις στιγμές της αβεβαιότητας.Αλλά το παιχνίδι έχει αλλάξει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου όταν όλες οι χώρες του κόσμου αναπτύσσονταν η καθεμιά με τον τρόπο που μπορούσε και όσο γοργά μπορούσε. Σήμερα δεν υπάρχουν πια δύο υπερδυνάμεις, υπάρχουν πολλές και ο γιγαντισμός της βιομηχανίας, που δεν είναι πια «εθνική», καθιστά πιο περίπλοκη την άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Ο πυρηνικός πόλεμος, που φοβόμασταν κάποτε, είναι απίθανος μολονότι πολλές χώρες έχουν πυρηνικά προγράμματα -μεταξύ των οποίων το Ιράν και το Πακιστάν- αλλά οι εξουσίες κονταροχτυπιούνται πια στον κυβερνοχώρο. Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί να δημιουργήσει εξεγέρσεις σε χρόνο μηδέν: διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις, παροξύνοντας τα πνεύματα και απελευθερώνοντας τα ένστικτα. Η χρονιά της πανδημίας έχει πλήξει την παιδεία, την οικονομία και την πληροφόρηση: το κοινό μοιάζει με ανεμοδείκτη· σήμερα πιστεύει το Α, αύριο πιστεύει το Β. Επιπροσθέτως, δεν είμαστε σίγουροι ότι η κρίση της Covid-19 θα τερματιστεί.
Ο Yannick Blanc δείχνει απαισιόδοξος στα λεγόμενά του στο Atlantico: Η πρώτη του ανησυχία σχετικά με την πανδημία είναι η ικανότητα του κορωνοϊού να μεταλλάσσεται και η δεύτερη είναι η εμφάνιση μολυσματικών συνδρόμων στο εγγύς μέλλον, παρόμοιων με εκείνη της Covid. Γενικώς βλέπει να ξεθωριάζει το όραμα του δυτικού κόσμου που επικρατεί από το 1945 και που το 1990 γιόρταζε ο Φουκουγιάμα με το «τέλος της ιστορίας». Πράγματι, το 1990 πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι ο φιλελευθερισμός είχε κατατροπώσει τον μαρξισμό κι ότι η δημοκρατία θα επεκτεινόταν σε ολόκληρο τον κόσμο: αλλά τα αριστερά κινήματα είναι πιο ακραία από ποτέ και η πολιτική ιστορία δεν έχει τελειώσει. Η αυταπάτη του «τέλους της ιστορίας» μοιάζει με εκείνη του Αλεξίς ντε Τοκβίλ που έβλεπε ένα «οριστικό ιστορικό τέλος» στην κατάρρευση του Παλαιού Καθεστώτος. Το 1908 ο Γάλλος φιλόσοφος Ανρί Μπεργκσόν είχε αναλύσει αυτό το είδος της εσφαλμένης σκέψης σε ένα δοκίμιό του με τίτλο «Η ανάμνηση του παρόντος και η ψευδής αναγνώριση».
Να λοιπόν ποια είναι τα προβλήματα και τα ενδεχόμενα που δεν θέλουμε να δούμε: οι υγειονομικές κρίσεις, η οικονομική αστάθεια και ασυμμετρία, η περιβαλλοντική καταστροφή, η ισλαμική τρομοκρατία, ένας πόλεμος μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Yannick πιστεύει ότι ο δυτικός κόσμος είναι υπερβολικά ανέμελος και ότι δεν βλέπει πέρα από τη μύτη του: στα τελευταία 75 χρόνια δεν είχαμε ευρωπαϊκό πόλεμο, όμως σε άλλα μέρη του κόσμου εκτυλίσσονταν τραγωδίες - στην Ινδοκίνα, στην Αλγερία, στο Ισραήλ· τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Πράγα και στη συνέχεια στο Αφγανιστάν, έγιναν σφαγές στη Ρουάντα και τα λοιπά και τα λοιπά. Αλλά όλα αυτά συνέβαιναν μακριά από μας. Το πρόβλημα είναι ότι στη μετά-Covid εποχή, ο κόσμος θα είναι πολύ πιο ενωμένος -και πολύ πιο τρομαγμένος. Ο Yannick Blanc πιστεύει ότι είναι προτιμότερο να τρομάξουμε από να χώνουμε το κεφάλι μας στην άμμο: να αντιμετωπίσουμε δηλαδή, χωρίς αναβολή, την υπερθέρμανση του πλανήτη, τον υπερπληθυσμό, το Ισλάμ, τη μαζική μετανάστευση, τους εμφυλίους πολέμους, τη συνωμοσιολογία, τον λαϊκισμό, την παραπληροφόρηση και τους ψηφιακούς κολοσσούς που διαφεντεύουν τη ζωή μας. Σχετικά με την ισλαμιστική τρομοκρατία, ο Νικολά Σαρκοζί είπε μια μέρα: «Το ερώτημα για μένα δεν είναι αν θα συμβεί ισλαμιστική βομβιστική επίθεση, αλλά το πότε θα συμβεί». Ό,τι ισχύει για την ισλαμική επίθεση ισχύει και για την οικονομική, πολιτική, κοινωνική και υγειονομική κρίση - όχι το αν θα συμβούν αλλά το πότε.
13°
