ΗΠΑ, 18 μέρες πριν την κάλπη: Μπορεί να το γυρίσει ο Τραμπ;

Με μόλις δεκαοκτώ μέρες να απομένουν μέχρι τις 3/11, συνεχίζουμε να παρουσιάζουμε σε αυτή τη στήλη τις σημαντικότερες εξελίξεις της προεκλογικής διαδικασίας. 

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες δύο εβδομάδες, αυτή που τελειώνει σήμερα ήταν σχετικά ήσυχη, με τον Ντόναλντ Τραμπ να επιστρέφει δυναμικά στις ανοιχτές ομιλίες, τον Τζο Μπάιντεν να διατηρεί το προβάδισμα του, τη μάχη για το Ανώτατο Δικαστήριο να αποκτά διαστάσεις πολιτικού διχασμού και τις επιστολικές και πρόωρες ψήφους να μετατρέπονται σε κρίσιμες παραμέτρους των εκλογών.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις

Η δημοσκοπική εικόνα της Προεδρικής κούρσας παρέμεινε σταθερή και αυτή την εβδομάδα. Με τα δεδομένα της 15ης Οκτωβρίου, ο Μπάιντεν προηγείται με περίπου 9.5% σε εθνικό επίπεδο, αποδεικνύοντας πως είναι μάλλον αδύνατο να μην κερδίσει σε απόλυτο αριθμό ψήφων. Ουσιαστικά, οι δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να επιβεβαιώνουν πως ο Τραμπ μπορεί να εκλεγεί μόνο αν επαναλάβει το αποτέλεσμα του 2016 και κερδίσει στο Κολλέγιο των Εκλεκτόρων. Έτσι, θα πρέπει να εστιάζουμε στα νούμερα που δίνουν οι μεταβαλλόμενες πολιτείες που θα κρίνουν το αποτέλεσμα – και όπου οι δύο εκστρατείες θα εστιάσουν μέχρι και την ημέρα των εκλογών. Σε κάθε περίπτωση, με τα σημερινά δεδομένα ο Μπάιντεν έχει 87% πιθανότητα εκλογής σύμφωνα με το Five Thirty Eight και 91% σύμφωνα με τον Economist. 

Πάντως, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα η διαφορά ανάμεσα σε Μπάιντεν και Τραμπ έχει μειωθεί κάπως σε κρίσιμες swing states. Ενδεικτικά, Μπάιντεν και Τραμπ είναι ισόπαλοι σε Τζόρτζια και Αϊόβα, ενώ το προβάδισμα του πρώην Αντιπροέδρου έχει μειωθεί στα όρια του στατιστικού λάθους του 3% σε Φλόριντα, Αριζόνα, Βόρεια Καρολίνα και στο δεύτερο διαμέρισμα του Μέιν – ενώ πλέον υπολείπεται οριακά του Τραμπ στο Οχάιο. Παρόλα αυτά, ο Μπάιντεν διατηρεί ένα σχετικά ασφαλές προβάδισμα περίπου στο 5.5% στην Πενσυλβάνια, η οποία δίνει 20 εκλέκτορες και είναι απολύτως απαραίτητη στον Τραμπ καθώς χωρίς αυτή θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεπεράσει τις 270 εκλεκτορικές ψήφους. Ουσιαστικά, ακόμα και αν ο Μπάιντεν χάσει όλες τις πολιτείες στις οποίες προηγείται οριακά, θα είναι ο επόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ αν κρατήσει την Πενσυλβάνια. 

Μπορεί να ανατραπεί η εικόνα;

Το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου είναι αν μπορεί ο Τραμπ να το γυρίσει. Στην πραγματικότητα, αν αυτή ήταν μια φυσιολογική εκλογική διαδικασία, το αποτέλεσμα θα είχε σχεδόν κλειδώσει καθώς ποτέ κανείς υποψήφιος δεν κατάφερε να ανατρέψει τόσο μεγάλη διαφορά, τόσο κοντά στις εκλογές. Όμως, η εμπειρία του 2016 δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού· από τη μία, η συμπεριφορά του «ντροπαλού ψηφοφόρου του Τραμπ» είναι δύσκολο να προβλεφθεί σύμφωνα με τον κορυφαίο δημοσκόπο, Nate Silver, από την άλλη όμως τα δημοσκοπικά μοντέλα έχουν εστιάσει πολύ περισσότερο στη συμπεριφορά των ψηφοφόρων σε σχέση με το μορφωτικό τους επίπεδο συγκριτικά με τέσσερα χρόνια πριν. Άρα, οι φετινές προβλέψεις είναι – σε θεωρητικό επίπεδο τουλάχιστον – περισσότερο ασφαλείς. Στην ουσία, με τα σημερινά δημοσκοπικά στοιχεία, η νίκη περνάει από την Πενσυλβάνια, όπου το προβάδισμα του Μπάιντεν μοιάζει ασφαλές.

Από την πλευρά του, ο Τραμπ επέλεξε να επενδύσει μέχρι το τέλος στο μήνυμα του ισχυρού ηγέτη αντί σε μια περισσότερο μετριοπαθή προσέγγιση. Με αυτόν τον τρόπο σίγουρα θα καταφέρει να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους του, είναι όμως αμφίβολο αν θα μπορέσει να συγκινήσει ένα σημαντικό κομμάτι των αναποφάσιστων που αναμένονται να κρίνουν τις μεταβαλλόμενες πολιτείες. Κυρίως όμως, αυτή η στρατηγική δε δείχνει να λειτουργεί με τους συνταξιούχους, τους οποίους έχει απόλυτη ανάγκη καθώς του έδωσαν τη νίκη το 2016. Παρότι προσπάθησε να τους προσεγγίσει είτε στις ομιλίες του, είτε μέσω στοχευμένων διαφημίσεων, η υποβάθμιση της σοβαρότητας της πανδημίας έχει στρέψει τους συνταξιούχους πιο κοντά στον Μπάιντεν με διαφορά περίπου 6%, με αυτή τη συνθήκη να είναι ίσως και εκείνη που θα κρίνει το αποτέλεσμα, με δεδομένο πως το γηραιότερο κομμάτι του εκλογικού σώματος ψηφίζει παραδοσιακά Ρεπουμπλικάνους – ενώ υπερεκπροσωπείται στη Φλόριντα. Σίγουρα πάντως η αισχρή εικόνα που δημοσίευσε η καμπάνια του Τραμπ και η οποία εμφανίζει τον Μπάιντεν φωτοσοπαρισμένο ανάμεσα σε συνταξιούχους με κινητικά προβλήματα αποτελεί ένα τεράστιο αυτογκόλ που σε κάνει να απορείς πώς είναι δυνατόν να μη βρέθηκε κανείς να αποτρέψει τη δημοσίευση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Τραμπ είναι σε πολύ δύσκολη θέση. Αυτή τη στιγμή, είναι εξαιρετικά πιθανότερο να έχουμε μια ολοκληρωτική νίκη του Μπάιντεν παρά μια εντυπωσιακή έκπληξη από τον Αμερικάνο Πρόεδρο. Σαφώς, οι υποστηρικτές του καταγγέλλουν τα ”fake polls” των “fake news” σε κάθε ευκαιρία, ελπίζοντας πως το σενάριο του 2016 θα επαναληφθεί. Ενδεικτικά, τη νύχτα των εκλογών πριν τέσσερα χρόνια, οι New York Times έδιναν 80% πιθανότητα νίκης στην Κλίντον λίγο πριν τα πρώτα exit polls, με το ποσοστό όμως να μειώνεται σχεδόν με πορεία ελεύθερης πτώσης. Η τεράστια διαφορά με φέτος όμως είναι πως πρώτον, η μεθοδολογία των δημοσκοπήσεων δείχνει να έχει προσαρμοστεί στις προηγούμενες αστοχίες, δεύτερον, πως η προηγούμενη ανατροπή του Τραμπ ήταν σημαντικά μικρότερη από εκείνη που πρέπει να πραγματοποιήσει τώρα, και τρίτον, πως θα χρειαστεί μια εντελώς απρόβλεπτη wild card απέναντι στον Μπάιντεν όπως το 2016 όταν το FBI θα άνοιγε ξανά την έρευνα για τα «χαμένα» email της Κλίντον ως Υπουργού Εξωτερικών, μόλις μια εβδομάδα πριν τις εκλογές. Έτσι, ακόμα και αν η επανεκλογή του Τραμπ είναι θεωρητικά πιθανή, στην πράξη μοιάζει – τουλάχιστον σήμερα – εξαιρετικά απίθανη.

Η επιστολική ψήφος και το σενάριο τρόμου

Φέτος, η επιστολική ψήφος αλλάζει σημαντικά – αν όχι ραγδαία – τα δεδομένα. Λόγω της πανδημίας, ένας δυσανάλογος αριθμός ψηφοφόρων αναμένεται να επιλέξει αυτή τη μέθοδο, σε επίπεδο που δεν έχει προηγούμενο στις Αμερικανικές εκλογές. Το ίδιο ισχύει και για τις πρόωρες ψήφους, για τις οποίες η κατάθεση έχει γίνει με φυσική παρουσία αλλά πριν την ημέρα των εκλογών. Ενδεικτικά, πάνω από 17 εκατομμύρια ψήφοι-επιστολικές ή με φυσική παρουσία-έχουν ήδη κατατεθεί με 18 μέρες να απομένουν μέχρι τις εκλογές, τη στιγμή που το 2016 το σύνολο της πρόωρης ψήφου ήταν 49 εκατομμύρια.

Η πιο σημαντική παράμετρος είναι πως οι Πολιτείες δεν έχουν ίδιους κανόνες σε ό,τι αφορά τη διαδικασία. Για παράδειγμα, κάποιες πολιτείες θα μετρήσουν μόνο τις ψήφους που θα έχουν παραληφθεί μέχρι τις 3/11 ενώ άλλες θα μετρήσουν και όσες έχουν σταλθεί μέχρι τότε, ακόμα και αν παραληφθούν αργότερα. Το κρίσιμο στοιχείο όμως είναι πως σύμφωνα με το Pew Research, το 69% των ψηφοφόρων που θα ψηφίσουν επιστολικά και το 55% όσων θα ψηφίσουν νωρίς με φυσική παρουσία επιλέγουν Μπάιντεν, έναντι στα μόλις 27% και 40% που προτιμούν τον Τραμπ. Αντίθετα, το 63% όσων θα ψηφίσουν με φυσική παρουσία στις 3/11 αναμένονται να στηρίξουν τον Αμερικάνο Πρόεδρο έναντι μόλις του 31% που θα στηρίξει τον Μπάιντεν. Με δεδομένο πως πολιτείες όπως η Πενσυλβάνια, το Οχάιο, το Γουϊσκόνσιν και η Βόρεια Καρολίνα ανήκουν σε εκείνες που θα δώσουν νικητή αφού μετρήσουν και τις αργοπορημένες επιστολικές ψήφους, το τελικό αποτέλεσμα ενδεχομένως να αργήσει αρκετά. Στην περίπτωση μάλιστα της Πενσυλβάνια, η καταμέτρηση όλων των ψήφων θα ξεκινήσει την ημέρα των εκλογών, κάτι που σημαίνει πως η κρισιμότερη πολιτεία των φετινών εκλογών είναι και εκείνη που θα καθυστερήσει περισσότερο να κριθεί – αλλά και να προβλεφθεί.

Αυτό σημαίνει πως οι εταιρίες διεξαγωγής των exit poll πρέπει να προετοιμαστούν ώστε να δώσουν ακριβείς προβλέψεις. Διαφορετικά, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να έχουμε την πρόσκαιρη εντύπωση πως ο Τραμπ έχει κερδίσει – και με διαφορά. Ο λογικός αντίλογος θα προϋπέθετε πως αυτό δε θα έχει καμία σημασία, εφόσον ξέρουμε από τώρα πως το τελικό αποτέλεσμα θα καθυστερήσει, ειδικά αν οι δύο υποψήφιοι είναι κοντά. Όμως, ο Τραμπ έχει δώσει σαφέστατες ενδείξεις πως θα αμφισβητήσει το αποτέλεσμα εάν ο εκλογικός χάρτης αλλάξει σημαντικά λίγες μέρες μετά τις 3/11 στερώντας του τη νίκη που φαινόταν αρχικά να εξασφαλίζει.

Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να έρθει το χάος. Σε ένα σενάριο τρόμου – και σαν άτυπη συνέχεια των εκλογών του 2000 – θα υπάρξει το ενδεχόμενο επανακαταμέτρησης ψήφων, όπου οι κανόνες είναι εξωφρενικά δαιδαλώδεις και η διαδικασία απερίγραπτα προβληματική, ενώ είναι πολύ ορατή η εμπλοκή του Ανώτατου Δικαστηρίου και των πολιτειακών αντιπροσωπειών στη Βουλή ώστε να κριθεί εκεί το αποτέλεσμα. Με το Ανώτατο Δικαστήριο να γέρνει σημαντικά προς τη συντηρητική πλευρά, οι Δημοκρατικοί θα πρέπει να κερδίσουν τη Γερουσία ώστε να ανακτήσουν την πλειοψηφία στις πολιτειακές αντιπροσωπείες. Με άλλα λόγια, αν ο Μπάιντεν δεν έχει κερδίσει καθαρά από τη νύχτα των εκλογών, υπάρχει η πιθανότητα μιας μέγιστης πολιτειακής – ίσως και Συνταγματικής – κρίσης, όπου ο Τραμπ μπορεί θεωρητικά να εξασφαλίσει την επανεκλογή του παρακάμπτοντας το αποτέλεσμα των εκλογών. Για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αυτό το ενδεχόμενο μοιάζει με επιστημονική φαντασία, όμως στις ΗΠΑ αποτελεί μια μικρή αλλά ρεαλιστική πιθανότητα – και πιθανώς το κλειδί του Τραμπ ώστε να παραμείνει στον Λευκό Οίκο.

Το επόμενο διάστημα

Στις 22 Οκτωβρίου, Τραμπ και Μπάιντεν θα βρεθούν ξανά αντιμέτωποι στο δεύτερο – και τελευταίο – ντιμπέιτ της κούρσας. Αυτή θα είναι η τελευταία ευκαιρία του Αμερικάνου Προέδρου να αποδείξει πως ο Μπάιντεν υστερεί πνευματικά απέναντι του, κάτι που προσπαθεί μάταια για περισσότερο από ένα χρόνο. Παράλληλα όμως, η εκστρατεία του Τραμπ πλήττεται συνεχώς από την συνεχόμενη αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων λόγω της πανδημίας και την καθυστέρηση του εμβολίου που ο ίδιος έχει υποσχεθεί από καιρό, στρέφοντας καθημερινά την πλειοψηφία του μετριοπαθούς εκλογικού σώματος εναντίον του. Όπως γράφουν αρκετοί συντηρητικοί αναλυτές, ο Covid-19 μετέτρεψε τις εκλογές σε άτυπο δημοψήφισμα για τη διαχείριση της κυβέρνησης απέναντι στον ιό, κάτι που είναι εξαιρετικά πιθανό να στερήσει από τον Τραμπ την επανεκλογή του.