Ο Απόστολος Θηβαίος γράφει κριτική για το βιβλίο «Έγκλημα στο Πότζο» του Πάνου Παντελούκα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν
…θα είναι πάντα
Κάποιος, έκπτωτος θεός
Εκείνος που σπάζει
Τα φρένα των ανθρώπων…
Το σημείωμα αυτό αναζητά μερικές πληροφορίες για το ιταλικό Πότζο. Οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες, οι μεταφράσεις ανακριβείς. Μάλλον αποτέλεσμα της δημιουργικής αυθαιρεσίας που δανείζεται πολλές φορές από τα χαρακτηριστικά ενός μύθου που διαρκώς πλάθεται, καταρρέει, γοητεύει. Ας είναι.
Μερικές πληροφορίες που αλιεύτηκαν κάνουν λόγο για μια νησίδα, στη δυτική άκρη της ιταλικής χερσονήσου. Η αλήθεια είναι πως αναπάντεχα προκύπτουν ενδιαφέρουσες, σχεδόν γαργαλιστικές λεπτομέρειες για την ιστορία της γύρω περιοχής. Παύω να σκέφτομαι αν το μέρος στο οποίο εξελίσσεται η νουβέλα «Έγκλημα στο Πότζο» και ο τόπος με τις ερωτικές μαρτυρίες αφορούν το ίδιο μέρος. Η υπόθεση κατακλύζει το σημείωμα. Κάποιος Μαρκήσιος Κασάτι Στάμπα, λοιπόν πριν από πολλές δεκαετίες διάλεξε τούτη την απομακρυσμένη περιοχή για να στεγάσει τις ερωτικές του παρεκκλίσεις. Σε μικρή απόσταση από το Πότζο ή Πόντζα, όπως προκύπτει στην εκτενή, ταξιδιωτική πληροφόρηση για το μέρος, βρίσκεται το έρημο πια νησί Ζανόνε. Η βίλα που στέκει στην κορυφή του λόφου, πάνω και ανάμεσα στα ερείπια μιας εκκλησίας με τοιχογραφίες που ακόμη αντέχουν, μετατράπηκε για χρόνια σε θέατρο των σεξουαλικών οργίων του αινιγματικού μαρκησίου και της συντρόφου του. Πλήθος προσωπικοτήτων συνέρρεαν στο απομακρυσμένο και ερημικό νησί για να επιδοθούν σε ρωμαϊκά όργια, πάντοτε υπό την αμέριστη συγκατάβαση της συζύγου του Μαρκησίου. Το άδοξο τέλος και το έγκλημα ζήλιας που έκλεισε τον κύκλο του Ζανόνε έφερε στο προσκήνιο τον απόκοσμο και μυστηριώδη αυτό προορισμό. Χνάρια των εξωτικών βραδιών που έλαβαν τέλος στα νησί υφίστανται διάσπαρτα γύρω από την βίλα. Μα, πέρα από τα θαμμένα μπουκάλια και τις φωτογραφικές μαρτυρίες και τις επιστολές κανείς δεν μπορεί πια με σιγουριά να μιλήσει για όσα γίνονταν μες στα δωμάτια του σπιτιού που ξεχωρίζει στα ανοιχτά της Πόντζα, σε μικρό υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας.
Όμως μέχρι εδώ οι αναφορές στην πραγματική Πόντζα. Το Πότζο του Πάνου Παντελούκα, που δανείζει το όνομά του στο νέο, αστυνομικό μυθιστόρημα των εκδόσεων Βακχικόν, διαθέτει αρκετό μυστήριο από μόνο του. Εμπνευσμένο ή όχι από τις εξωτικές ιστορίες που απασχόλησαν πριν χρόνια την περιοχή, το Έγκλημα στο Πότζο, έρχεται να διανθίσει με την απαιτούμενη λογοτεχνικότητα, να δανειστεί από τον τόπο για χάρη της συναρπαστικής του ιστορίας. Ο συγγραφέας, γνώστης της ιταλικής κουλτούρας, υφαίνει σταδιακά, δίχως υπερβολές και αυθαιρεσίες τον ιστό της πλοκής του. Ο πρωταγωνιστικός του χαρακτήρας, ο επιθεωρητής Οράτσιο Σπινέλι, ένα μείγμα Μονταλμπάνο και δημόσιου λειτουργού με αυξημένο το αίσθημα της υπευθυνότητας, αναλαμβάνει το δύσκολο έργο. Θα πρέπει να ξεδιαλύνει το μυστήριο του θανάτου μιας νεαρής κοπέλας. Βρίσκεται νεκρή σε μια απομονωμένη περιοχή και ο Σπινέλι θα πρέπει να επιστρατεύσει όλο του το ταλέντο για να βρει την άκρη του μίτου. Τούτο το σημείωμα θα ήθελα να πει περισσότερα για την εξαιρετική μυθοπλασία της νουβέλας, ωστόσο οι εντολές της αστυνομίας του Πότζο δεν επιτρέπουν να διαρρεύσει τίποτε!
Γλώσσα καθημερινή, με την οικονομία που απαιτεί το ιδιαίτερα προβεβλημένο είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας. Ύφος και ατμόσφαιρα noir με τις απαιτούμενες προσθήκες εξισορρόπησης του μικρού σύμπαντος μες στο οποίο εξελίσσεται. Ο Σπινέλι διαθέτει επαυξημένη την αίσθηση του δικαίου και δεν θα μπορούσε να παραμείνει αδιάφορος στο τρομερό γεγονός που κλονίζει την ήρεμη ζωή της περιοχής. Από τις σελίδες του Πάνου Παντελούκα περνούν οι μορφές και τα στοιχεία ενός δράματος που δεν επιτρέπει την μείωση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη. Δεν θα ήταν υπερβολική η αναγωγή που θέλει μια διακριτική ιδέα σκιοφωτισμού, σαν αυτή που χαρακτήρισε την ιταλική, αναγεννησιακή ζωγραφική, διάχυτη στις συμπεριφορές, τις πράξεις και τις επιλογές των ηρώων. Η υπόθεση φωτίζεται τόσο όσο χρειάζεται για να φανούν οι σκιές και να αναδειχτεί το αίνιγμα, στοιχείο απαραίτητο σε κάθε αστυνομική νουβέλα που σέβεται τον εαυτό της. Απομένει το χάρισμα του δημιουργού που έχοντας μελετήσει την πτυχολογία του τόπου, μπορεί να ντύσει την υπόθεσή του με το απαιτούμενο μυστήριο. Στοιχείο που μες στην οικονομία της γραφής του κυρίου Παντελούκα, δεν επιτρέπει καμία φλυαρία, αλλά επιτείνει το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Η σύντομη έκταση του βιβλίου -νουβέλα άλλωστε την χαρακτηρίζει ο συγγραφέας- δεν μειώνει το πάθος και την προσήλωση της υπόθεσης στην πραγματικότητα. Αυτό το είδος της αδιαμφισβήτητης ποιότητας που χαρακτηρίζει το Έγκλημα στο Πότζο των εκδόσεων Βακχικόν συνεπάγεται την ποιότητα που καθιστά τον συγγραφέα έναν γνήσιο και χαρισματικό εκφραστή του είδους που υπηρετεί με την νέα του έκδοση.
Ο επαγγελματισμός του επιθεωρητή στοχεύει, όχι μόνο στην επαναφορά της κανονικότητας για την ζωή στο Πότζο. Η αθωότητα που χάνεται, η πεζή όψη της ζωής που τόσο περιφρονούμε αλλά που εξασφαλίζει την συνέχεια της βιογραφίας του κόσμου, στέκει για αυτό το σημείωμα ένα καίριο ζητούμενο. Φαντάζει για τον επιθεωρητή το είδος του συνόρου που ο κόσμος θα πρέπει να μην υπερβεί. Αυτή η ανάγκη επαναφοράς που διαταράσσεται από την ειδεχθή, εγκληματική πράξη, διαμορφώνει τον κύκλο μες στον οποίο εξελίσσεται η ιστορία του εγκλήματος. Η επιμελημένα σκοτεινή ατμόσφαιρα της νουβέλας δεν αντανακλά την πραγματικότητα που καλείται να επαναφέρει με κάθε τίμημα ο χαρισματικός επιθεωρητής. Ωστόσο την λερώνει με το ανθρώπινο πάθος που παραμένει αλόγιστο και αχαλίνωτο, όπως ακριβώς το είπαν οι τραγικοί χοροί στον αιώνιο διάλογό τους με την ψυχή.
Συλλογιέμαι την βίλα της εισαγωγής του σημειώματος. Τα φοβερά γεγονότα που σήμερα την περιβάλλουν με ένα είδος μυθολογίας πια στην έντασή και την αλήθεια τους, θα στάθηκαν κάποτε συγκλονιστικό γεγονός. Η απόσταση τα προικίζει πια με το είδος της αυθαιρεσίας που καθιστά ενδιαφέρουσες τις ζωές και επιτρέπει μια ιδέα φαντασίας στην πρόσληψη του παρελθόντος. Αρκεί το ταλέντο ενός συγγραφέα που επιστρατεύοντας στοιχεία και πληροφορίες στήνει εξ αρχής μια συναρπαστική νουβέλα, επιβεβαίωση των εξαιρετικά ποιοτικών εκδόσεων που αφορούν το είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας στην εντόπια βιβλιοπαραγωγή. Το μέγεθος του βιβλίου, αιρετικό και μικρό, δεν στερείται καθόλου του υλικού της ζωής. Στις σελίδες του βρίσκει κανείς τους ήρωες μιας τέλειας κινηματογραφικής ιστορίας που επιβάλλει σε αυτό το σημείωμα να θέσει ως υποχρέωση για τον Πάνο Παντελούκα την επανεμφάνισή του στο είδος που με τόση επιτυχία υπηρετεί με το Έγκλημα στο Πότζο των εκδόσεων Βακχικόν.
14°
