«Μου αρέσει η φιληδονία στη φιλοσοφία και η φιλοσοφία του ηδονιστή». Το δόγμα ενός σπουδαίου διανοητή, δοκιμιογράφου και μυθιστοριογράφου, ο οποίος επισκέπτεται τη χώρα μας στην ακμή της σταδιοδρομίας του: να ένας θαυμάσιος λόγος για να γνωρίσεις από κοντά τον Pascal Bruckner, την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου. Ο συγγραφέας των «Μαύρων φεγγαριών του έρωτα», που απολαύσαμε στην κινηματογραφική μεταφορά του Polanski, δεν έχει πάψει να απασχολεί επί δεκαετίες τον κόσμο των ιδεών με έργα όπως «Η νέα ερωτική αναρχία», «Η αέναη ευφορία», «Η τυραννία της μεταμέλειας». Στο νέο του αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, «Ένας καλός γιος» (εκδ. Πατάκη, μτφ. Γιάννης Στρίγκος), σκύβει στο παρελθόν προκειμένου να μας προσφέρει την πιο ολοκληρωμένη και αποκαλυπτική εκδοχή του εαυτού του. Η οριακή σχέση με την οικογένεια, η διαχρονική μάχη με τις ανεπάρκειες της Γαλλίας, η αποστροφή προς τη μετριότητα, οι προσωπικές επιφοιτήσεις μέσα από τη λογοτεχνία και τη μουσική, η ερωτική σχέση με το Παρίσι, οι φιλίες, οι σχέσεις, οι απόψεις του, όλα όσα συναποτελούν μια προσωπικότητα που «δεν διανοείται την ανταλλαγή ιδεών δίχως μια διάσταση ποιητική και σαρκική» περιέχονται μέσα σε αυτό το βιβλίο. Λίγο πριν επισκεφθεί το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπου θα μιλήσει για σειρά θεμάτων, από τα ερωτικά ταμπού, το θρησκευτικό φανατισμό και την τρομοκρατία έως την Ευρώπη και την ενοχική αντιμετώπιση της ιστορίας της, ο Pascal Bruckner μοιράστηκε τις σκέψεις του μαζί μας.
Στο νέο σας βιβλίο, σηκώνετε την πέτρα των οικογενειακών αδύτων, «κάτω από την οποία βρίθουν σκορπιοί». Θα αποτολμούσατε το εγχείρημα εάν δεν μεσολαβούσε ο θάνατος του πατέρα σας;
Θα ήταν δύσκολο να δοκιμάσω μια τέτοια αναδρομή ενόσω ζούσε. Στην πραγματικότητα, πήρα την απόφαση να γράψω τον «Καλό γιο» ακριβώς την ημέρα της κηδείας του.
Θα μπορούσε να λειτουργήσει το αντισημιτικό μένος που εκπέμπει η πατρική φιγούρα του βιβλίου σαν γενικότερη μεταφορά για τις σημερινές όψεις του φαινομένου;
Ο πατέρας μου ανήκει στον παλιό κόσμο, ήταν φασίστας μιας ξεπερασμένης σχολής. Σήμερα, το μίσος απέναντι στους Εβραίους έχει μεταφυτευτεί από την ευρωπαϊκή φιλοναζιστική ακροδεξιά στο φανατικό Ισλάμ.
Το να είσαι Γάλλος είναι μια ομολογία πίστεως και εγώ έχω γίνει αγνωστικιστής, αναφέρετε. Αισθάνεστε ακόμη έτσι;
Μεγαλώνοντας, συνάπτεις ειρήνη με τη χώρα σου. Μου πήρε σαράντα χρόνια ώσπου να γίνω Γάλλος. Πλέον έχω αποδεχθεί την ταυτότητά μου.
Αφιερώνετε άφθονα χωρία στην κουλτούρα του μίσους, το ρατσισμό και την αναίτια έχθρα απέναντι «στον άλλον», της οποίας ο παραλογισμός αποτελεί και τη δύναμή της. Δηλώνετε απαισιόδοξος;
Ο φόβος και η καχυποψία κυριαρχούν, τα αισθήματα ανασφάλειας απέναντι στους ξένους είναι εξαπλωμένα, τείνουμε να αποφεύγουμε τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς και η ακροδεξιά καρπώνεται όλα αυτά τα στοιχεία. Αυτή είναι η σύγχρονη πραγματικότητα.
Όλα αυτά ενώ η τρέχουσα προσφυγική κρίση δεν έχει επηρεάσει σε ανησυχητικό βαθμό τη χώρα σας, σωστά;
Οι ξένοι δεν θέλουν πια να έρθουν εδώ. Προτιμούν τη Γερμανία, τη Σουηδία, την Αγγλία. Κανείς δε θέλει να έρθει στη Γαλλία, εκτός ίσως από ορισμένους κατοίκους υποσαχάριων περιοχών. Η Γερμανία είναι ο νέος παράδεισος. Βρίσκω ενοχλητικό το να μην είναι επιθυμητή η χώρα μου, αλλά δεν μπορώ να αρνηθώ τα γεγονότα. Δεν προσελκύουμε ξένους πια. Δεν διαθέτουμε ούτε τις δουλειές ούτε το κατάλληλο κοινωνικό σύστημα.
Γράφετε πως η Γαλλία εξακολουθεί να υποφέρει από το σύμπλεγμα του ηττημένου και του στίγματος του Βισί. «Παίζουμε και ξαναπαίζουμε διαρκώς το ίδιο έργο, εκείνο της Κατοχής». Πού την τοποθετεί αυτό ως παγκόσμιο παίκτη;
Έχουμε υποστεί τρεις επιθέσεις από τους Γερμανούς και ασφαλώς το συλλογικό τραύμα παραμένει ανοιχτό. Σε ελάχιστες χώρες γιορτάζονται τόσο συχνά οι επέτειοι νίκης και ήττας.
Χαρακτηρίζετε την Ευρώπη ετοιμοθάνατη. Τι θα μπορούσε να ανακόψει την παρακμή;
Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή πολιτική, το βλέπουμε και στην προσφυγική κρίση. Η κεφαλή είναι στο Βερολίνο, όμως η Άνγκελα Μέρκελ δεν έχει ηγετικά χαρίσματα, παραείναι εγωίστρια. Είμαστε μια συλλογή εθνών που προσπαθούν να συνδυάσουν πολιτικές εκχωρώντας τμήματα εθνικής κυριαρχίας, δίχως στη θέση τους να έχει εγκαθιδρυθεί ομοσπονδιακό ή υπερεθνικό κράτος. Βρισκόμαστε σε μεταιχμιακό σημείο, προσωπικά δεν βλέπω να αλλάζει κάτι την επόμενη εικοσαετία. Θα παραμείνουμε μια συμμαχία πρωτευουσών χωρίς ένωση πέρα από την οικονομική και νομισματική – αναμφίβολα χρήσιμη, ωστόσο αδύναμη χωρίς κοινή πολιτική.
Πού βρίσκεται η Αριστερά σε αυτό το τοπίο;
Η σοσιαλδημοκρατία θα μπορούσε να επιτελέσει ρόλο, αλλά έχει ουσιώδεις διαφορές από χώρα σε χώρα. Η γαλλική Αριστερά δεν έχει την παραμικρή ομοιότητα με την ελληνική, όπως και οι Εργατικοί της Βρετανίας δεν μοιράζονται κοινά ιδεώδη με το SPD της Γερμανίας. Εξακολουθώ πάντως να προσβλέπω στον ενοποιητικό της ρόλο.
Πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσε να ξεπεράσει την κρίση της;
Κάθε πολιτικό στρατόπεδο είναι σε κρίση. Εκτός από τους λαϊκιστές. Η ίδια η Ευρώπη δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια αέναη κρίση.
Ο «Καλός γιος» διαβάζεται και σαν μια ερωτική εξομολόγηση προς τη λογοτεχνία, η οποία σας δίδαξε «τη γραμματική της ελευθερίας». Πιστεύετε ότι τα βιβλία μπορούν να εμπνεύσουν εξίσου δυνατά πάθη;
Πολλοί προέβλεψαν το τέλος του βιβλίου επανειλημμένα. Ας μην είμαστε δραματικοί. Η λογοτεχνία τα πηγαίνει περίφημα. Οι Γάλλοι διαβάζουν πολύ. Όσο για το πάθος και την ελευθερία, όλα αυτά εναπόκεινται στον αναγνώστη. Στη διάθεση να επαναστατήσει ενάντια στον εαυτό του, να αποδράσει από τη μονοτονία. Κάθε βιβλίο παρέχει και το εισιτήριο για έναν καινούργιο κόσμο.
Το διαδίκτυο είναι εχθρός του βιβλίου;
Ναι και όχι. Το ίντερνετ είναι ο σκουπιδότοπος του κόσμου, παράλληλα όμως κρύβει θησαυρούς, διαθέτει ταυτόχρονα το καλύτερο και το χειρότερο της ανθρωπότητας. Η οθόνη ασκεί μια γοητεία που αντιπαρατίθεται με τη φύση του βιβλίου, το οποίο απαιτεί ενεργητική προσπάθεια, συγκέντρωση και σιωπή. Η κουλτούρα της οθόνης και καθετί που μοιάζει ελκυστικότερο σαν επιλογή κρύβει κινδύνους. Η μάχη συνεχίζεται.
Info: Ο Pascal Bruckner θα συζητήσει με το συγγραφέα και ραδιοφωνικό παραγωγό Γιώργο Αρχιμανδρίτη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2015 στις 19.00. Το νέο του αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Ένας καλός γιος» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
