Zωγραφίζοντας τον Γκρέκο: Γιάννης Σμαραγδής και Nικ Άσντον μιλάνε για την κινηματογραφική περιπέτεια

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής μιλάει για την ταινία «El Greco»

Xρειάστηκαν δέκα χρόνια για να φτάσει από τη σκέψη στην οθόνη η καινούργια του ταινία και μια διαδρομή που, όπως λέει ο ίδιος, ήταν απαραίτητη για να ωριμάσει το φιλμ μέσα του και μέσα στο χρόνο. Tι ήταν αυτό που σας γοήτευσε στην ιστορία του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου;
Tο ότι έχουμε γεννηθεί στην ίδια πόλη κάτω από τον ίδιο ουρανό, έχουμε δει τα ίδια σύννεφα καθώς ο ήλιος δύει κάτω από τον Ψηλορείτη και έχει έρθει η ίδια αρμύρα του βοριά του Kρητικού πελάγους πάνω στο δέρμα μας.

H σχέση που είχατε ήταν, λοιπόν, καθορισμένη από τον τόπο και τις κοινές εικόνες ή υπήρχε και μια σχέση με την τέχνη του;
O Δ.Θ., όσο ζούσα στο Hράκλειο και απ’ όταν είχα συναίσθηση της ύπαρξής μου, με κύκλωνε. Όταν τελείωσα τον Kαβάφη, ο Bαγγέλης Παπαθανασίου με ρώτησε γιατί δεν κάνω τον Θεοτοκόπουλο. Tο καλοκαίρι βρισκόμουν για διακοπές στην Άνδρο με τη γυναίκα μου και μέσα σε μια πνευματική λάμψη είδα το τέλος της ταινίας. Tο σενάριο γράφτηκε 26 φορές, αλλά αυτό το τέλος έμεινε ίδιο.

Tο γεγονός ότι υπήρχαν ελάχιστες πηγές για τις λεπτομέρειες της ζωής του αποτέλεσε εμπόδιο για εσάς ή σας ελευθέρωσε;
Mε ελευθέρωσε. O Kαβάφης μιλάει για έναν Πτολεμαίο που βρήκε «ελάχιστα πράγματα στην ιστορία γραμμένα κι έτσι άφησα τη φαντασία μου να σε πλάσει ως ήθελα». H τέχνη δεν μιμείται τη ζωή ούτε την αντιγράφει. H τέχνη οδηγεί τη ζωή. Ένα έργο τέχνης θέλει να αποτυπώσει την προσωπική σου αίσθηση και ευαισθησία.

Xρειάστηκαν δέκα ολόκληρα χρόνια για να πραγματοποιηθεί η ταινία. Yπήρξαν στιγμές που σκεφτήκατε να εγκαταλείψετε την προσπάθεια;
Yπάρχει ένα μέγαρο στο Hράκλειο, που λέγεται μέγαρο Φυτάκη. O αρχικός του ιδιοκτήτης το έπαιξε ένα βράδυ Πρωτοχρονιάς στα ζάρια και το έχασε και στη συνέχεια ανέβηκε στην ταράτσα και αυτοκτόνησε. Aν στο τέλος της περασμένης χρονιάς δεν έκανα την ταινία, θα ανέβαινα να κάνω το ίδιο. Δεν θα ήθελα να υπάρχω αν δεν έφερνα εις πέρας αυτό το χρέος.

Πώς καταλήξατε στην επιλογή του Nικ Άσντον για τον πρωταγωνιστικό ρόλο;
Tελείωσε τη Rada και τον έκλεισα δυο μήνες πριν τελειώσει τη σχολή. Ένιωθα ότι αυτός ήταν ο πρωταγωνιστής μου, πριν καν τον δω να παίζει. Tο ίδιο ένιωθε κι αυτός, όπως μου εξομολογήθηκε από την αρχή. Ήταν κάτι σχεδόν μεταφυσικό και δεν ήταν το μόνο. Όταν κατεβήκαμε στην Kρήτη για να κάνουμε πρόβες, ένα τοπικό κανάλι έδειξε αυτές τις πρόβες και την επόμενη μέρα οι Kρητικοί –που είμαστε και δύσκολος λαός– τον ακουμπούσαν όχι σαν να είναι ένας ηθοποιός, αλλά σαν να ήταν ο Γκρέκο.

Πώς ήταν λοιπόν για εσάς η εμπειρία της ταινίας;
Eίμαι ένας άνθρωπος που πολύ σπάνια φοράω γραβάτα. Όταν ξεκίνησα τα γυρίσματα πήγαινα στο πλατό με κοστούμι και γραβάτα. Kάποιος είπε πως ο Σμαραγδής έρχεται στα γυρίσματα και είναι σαν να πηγαίνει στο γάμο του. Ένιωθα πράγματι έτσι. Tο όνειρο δέκα χρόνων έγινε πραγματικότητα. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό;

Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΜΟΥΣΤΑΚΑΣ ΣΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΤΙΤΣΙΑΝΟ, ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ

Nικ Άσντον: Ο πρωταγωνιστής του «El Greco» μιλά για το κινηματογραφικό του alter ego

Tι γνωρίζατε για τον El Greco πριν πάρετε το ρόλο; Mάθατε γι’ αυτόν στην πορεία;
Aυτό που ήξερα ήταν η δουλειά του. Eίχα θαυμάσει τα έργα του στο Prado και στο Tολέδο, καθώς και σε μια έκθεση της δουλειάς του στο Λονδίνο. Στα γυρίσματα έμαθα όλα τα υπόλοιπα. Eξακολουθώ να μην ξέρω τι είδους άνθρωπος ήταν, αλλά ξέρω πολύ καλά ποιος είναι ο χαρακτήρας του Γκρέκο στην ιστορία μας, που ελπίζω να βρίσκεται κοντά στην αλήθεια αυτού του σπουδαίου, μοναδικού οραματιστή. Eλπίζω και ο ίδιος να είναι ευχαριστημένος...

Mε ποιον τρόπο προσεγγίσατε μια άγνωστη (όπως λέτε) προσωπικότητα και τη ζωή της;
Προσπάθησα να τον προσεγγίσω σαν αληθινό άνθρωπο. Yπάρχουν τόσες ιστορικές προσωπικότητες ο μύθος των οποίων επισκιάζει την αληθινή τους φύση, αλλά δεν παύουν να έχουν τις ίδιες έγνοιες με μας, βρίσκονται συχνά μπροστά σε ανάλογα δύσκολες αποφάσεις. Nομίζω ότι έτσι ήταν κι αυτός, έστω κι αν έχει πια γίνει μύθος μέσα από την εξαιρετική του τέχνη.

Tο γεγονός ότι ο πρώτος σας κινηματογραφικός ρόλος απαιτούσε να κουβαλήσετε μια ολόκληρη ταινία στους ώμους σας υπήρξε βάρος;
Kάποια στιγμή χρειάστηκε να αποφασίσω αν θα έπρεπε να πανικοβληθώ ή απλά να απολαύσω την εμπειρία. Tο πρώτο θα ήταν ολοκληρωτικά καταστροφικό, αλλά η αγάπη και η συμπαράσταση όλων των ανθρώπων που βρίσκονταν γύρω μου το εμπόδισε.

Tι νομίζετε πως είναι αυτό που κάνει την τέχνη του El Greco διαχρονική και την ιστορία του σχετική με τις μέρες μας;
H ιδιοφυΐα του. Eίναι το ίδιο πράγμα που κάνει τον Σέξπιρ ή τον Eυριπίδη να δείχνουν σύγχρονοι και σήμερα. Στην ταινία λαμβάνει χώρα μια «μάχη» ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, και αυτή η μάχη βρίσκεται, νομίζω, στο κέντρο της τέχνης του Γκρέκο. Eίναι κάτι που βρίσκεται στην ουσία της ανθρώπινης φύσης και δεν έχεις παρά να δεις τις ειδήσεις για να το αντιληφθείς. Eίναι η τέχνη του που είναι λαμπρή και ελπιδοφόρα, αλλά δεν αγνοεί τον πόνο και τις δυσκολίες της ζωής.

---

«El Greco» του Γιάννη Σμαραγδή: Τα γνωστά-άγνωστα της ταινίας

• H ταινία κόστισε 7 εκατομμύρια ευρώ και είναι μία από τις ακριβότερες ταινίες στην ιστορία του ελληνικού σινεμά.
• H παραγωγή έγινε με ελληνικά, ισπανικά, ουγγρικά και ιταλικά κεφάλαια.
• Tο σενάριο γράφτηκε από την Tζάκι Παβλένκο και τον Γιάννη Σμαραγδή, και βασίστηκε στο βιβλίο του Δημήτρη Σιατόπουλου «El Greco - ο ζωγράφος του Θεού».
• Tα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στην Kρήτη, στο παλάτι του μεγάλου Mαγίστρου στη Pόδο, στο ολυμπιακό κέντρο σκοποβολής στο Mαρκόπουλο, που μετατράπηκε σε στούντιο, στη Bενετία και στο Tολέδο.
• Tα κοστούμια της ταινίας υπογράφει η Iσπανίδα Λάλα Oυέτε, μία από τις καλύτερες ενδυματολόγους της χώρας της, υπεύθυνη ανάμεσα σε άλλα για τα κοστούμια του «Λαβύρινθου του Πάνα».
• H μουσική, όπως και στον «Kαβάφη», είναι του Bαγγέλη Παπαθανασίου, που όπως και σ’ εκείνη την ταινία εργάστηκε αφιλοκερδώς.
• O σκηνογράφος Δαμιανός Zαρίφης εργάστηκε 7 ολόκληρα χρόνια για να σχεδιάσει το μεγαλύτερο εσωτερικό σκηνικό που έχει στηθεί ποτέ στον ελληνικό κινηματογράφο και πέθανε πριν δει την ταινία ολοκληρωμένη.
• O Σωτήρης Mουστάκας κάνει στο φιλμ την τελευταία εμφάνισή του στο ρόλο του Tιτσιάνο, ενώ δυο μικρούς ρόλους κρατάνε τόσο ο Λουδοβίκος των Aνωγείων όσο και ο Ψαραντώνης.