Λιβαθινός -Χατζάκης: Επιστολές με βαρείς χαρακτηρισμούς μεταξύ του καλλιτεχνικού διευθυντή και του ΔΣ, με αφορμή θέματα διοίκησης
Η ανάληψη καθηκόντωνκαλλιτεχνικού διευθυντή του Σωτήρη Χατζάκη στο Εθνικό Θέατρο την εποχή που ακόμη εκκρεμούσαν υποθέσεις από τη θητεία του στο ΚΘΒΕ, η βίαιη και άγαρμπη αποπομπή του από τον τότε υπουργό κ. Νίκο Ξυδάκη και η θητεία που συνέδεσε το Εθνικό με τη Διαύγεια δεν έχει περάσει μόνο στη θεατρική ιστορία, αλλά σαν το φάντασμα του πατέρα του Άμλετ μοιάζει να υπερίπταται του Εθνικού Θεάτρου ακόμη και σήμερα.
Η ανακοίνωση του ονόματος του Στάθη Λιβαθινού στη θέση του Χατζάκη χαμόγελα έφερε στα χείλη των θεατρόφιλων. Δεν είναι μόνο το γεγονός πως είναι ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες –καθόλου αμελητέο προσόν, αν σκεφτούμε πως η αισθητική είναι από τα αδιαμφισβήτητα προσόντα που πρέπει να έχει ένας καλλιτεχνικός διευθυντής–, αλλά και ότι επί διεύθυνσης Νίκου Κούρκουλου ίδρυσε το εργαστήρι σκηνοθεσίας και την Πειραματική Σκηνή – ακόμη τη μνημονεύουμε. Δηλαδή είναι ένας επαγγελματίας που έχει αντίληψη του τι συμβαίνει στο μεγαλύτερο θεατρικό οργανισμό της χώρας.
Λίγους μήνες μετά την ανάληψη καθηκόντων η χαρά επισκιάστηκε από τα προβλήματα. Στη συνέντευξη τύπου για την ανακοίνωση του προγράμματος αποκαλύφθηκε πως ο καλλιτεχνικός διευθυντής και το νεοδιορισμένο ΔΣ συμβούλιο είναι «δύο ξένοι κάτω από το ίδιο θέατρο», καθώς ο διευθυντής άφησε να εννοηθεί πως βάζουν εμπόδια στο έργο του, ενώ η δημόσια ανταλλαγή επιστολών που ακολούθησε καταδεικνύει πως υπάρχει μεταξύ τους ασύμβατο όραμα. Το ΔΣ φαίνεται να μην είναι αραγές, όμως μέχρι σήμερα κανένα από τα μέλη του δεν βγήκε να δηλώσει πως δεν συνυπέγραψε την επιστολή – στους συμμάχους του διευθυντή οι πληροφορίες θέλουν κυρίως την Αμαλία Μουτούση και τον Ταξιάρχη Χάνο. Για να γνωρίζουμε, τα μέλη του ΔΣ απαρτίζουν οι: Θανάσης Παπαγεωργίου, Κυριάκος Κατζουράκης, Αμαλία Μουτούση, Ιωσήφ Βιβιλάκης, Μέλπω Ζαρόκωστα (εκπροσωπεί την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων) και Ρήγας Αξελός, Ταξιάρχης Χάνος (εκπροσωπούν το ΣΕΗ).
Χωρίς επουδενί να αμφισβητούμε την αξία των μελών του ΔΣ, περιμέναμε από τον υπουργό κ. Ξυδάκη να κάνει την υπέρβαση και να δημιουργήσει ένα ΔΣ που θα συμπεριλαμβάνει και προσωπικότητες που έχουν να προσθέσουν και να βοηθήσουν το έργο του καλλιτεχνικού διευθυντή, π.χ. άνθρωποι με σχέσεις με το εξωτερικό, άνθρωποι με οικονομοτεχνική γνώση κ.λπ. Εδώ όμως έρχεται το φάντασμα του Χατζάκη, που λέγαμε. Τα θέματα που προέκυψαν κατά τη θητεία του ήταν η αφορμή να αποφασίσει ο υπουργός πως πρέπει να μειωθούν οι «υπερεξουσίες» του καλλιτεχνικού διευθυντή και να ενισχυθεί ο ρόλος του ΔΣ, με καινούργιο νόμο (που ετοιμάζεται). Λες και το πρόβλημα είναι εξουσίας και όχι σωστής δουλειάς – έκανε το παλιό ΔΣ σωστά την ελεγκτική του δουλειά; Και τελικά τι σημαίνουν «υπερεξουσίες»;
Ο πρόεδρος του καινούργιου ΔΣ Θανάσης Παπαγεωργίου με τη φράση «να φτιάξει ο Λιβαθινός το Εθνικό Θέατρο, όπως το ονειρεύεται, το ονειρευόμαστε και όπως το έχει ανάγκη η πατρίδα» –στην πρώτη κοινή συνέντευξη υπουργού, καλλιτεχνικού διευθυντή και ΔΣ–, αναγνωρίζει πως ο καλλιτεχνικός διευθυντής σ’ ένα Εθνικό Θέατρο είναι αυτός που χαράσσει «πολιτική». Αυτό στην αρχή. Γιατί λίγους μήνες μετά, παίρνοντας ως αφορμή την ατυχέστατη φράση του Λιβαθινού («Σκεπτικό είχαν και οι ναζί για το σφαγιασμό των Εβραίων»), στην ανακοίνωση του προγράμματος, όπου και άφησε να εννοηθεί πως υπάρχει πρόβλημα με το ΔΣ, η αναγνώριση στο πρόσωπο του διευθυντή δεν είναι η ίδια. Το ΔΣ στην επιστολή του μεταξύ άλλων γράφει: «Αυτή η αλαζονική συμπεριφορά και η διάθεση επιβολής θα μείνει στην ιστορία του Εθνικού Θεάτρου σαν δείγμα γραφής και δίψα για εξουσία του κ. Στάθη Λιβαθινού». Στην πραγματικότητα το ΔΣ βλέπει «δίψα για εξουσία» στον Λιβαθινό επειδή θέλει να αναλάβει για ένα χρόνο (όσο και η θητεία του) τα καθήκοντα του διευθυντή της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου και του προς ίδρυση τμήματος Σκηνοθεσίας. Στην αιχμή της κριτικής του ΔΣ στο διευθυντή, εκτός άλλων θεμάτων που δεν αξίζουν δημοσιοποίησης, είναι και οι χορηγίες προς το Εθνικό. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής στην επιστολή του διευκρυνίζει πως ο τρόπος χειρισμού των χορηγιών από το ΔΣ τις έθεσε σε κίνδυνο ματαίωσης (δες χορηγία Λάτση).
Το να χαρακτηρίζεται «αλαζόνας» ένας καλλιτεχνικός διευθυντής που κρατάει το πρόγραμμα του τόσο «αμφιλεγόμενου» προκατόχου του, αλλά και να διατηρεί κάποιες σωστές αποφάσεις του, μάλλον το αντίθετο δείχνει. Μπορεί η θητεία του Λιβαθινού να μην έχει μακρά διάρκεια –ουσιαστικά πρέπει αρχικά να καλύψει το κενό χρόνου σύμβασης του προηγούμενου εκδιωχθέντος διευθυντή–, αλλά όλοι καταλαβαίνουμε και (ελπίζουμε) πως η επιλογή του Λιβαθινού από τον υπουργό Πολιτισμού δεν αφορούσε μόνο αυτό το διάστημα – διαφορετικά θα επέλεγε ένα διεκπεραιωτή δημόσιο υπάλληλο. Επίσης, είναι αλαζόνας κάποιος που στην πρώτη ομιλία του, αναλαμβάνοντας τη νέα (διορισμένη) θέση, λέει το αυτονόητο πως «ο τρόπος επιλογής του καλλιτεχνικού διευθυντή θα πρέπει να γίνεται από ειδική επιτροπή που θα εξετάσει τους κατατιθέμενους από υποψήφιους φακέλους, όπως γίνεται στις ευρωπαϊκές χώρες»; (Το ποιοι θα απαρτίζουν αυτή την επιτροπή και μέσω ποιας διαδικασίας θα διορίζονται εδώ στην Ελλάδα, είναι ένα άλλο πονεμένο θέμα. Πάντως, όσο συνεχίζεται η λογική «διορισμού» από τον υπουργό τόσο του διευθυντή όσο και του ΔΣ θα προκύπτουν τέτοιου είδους θέματα).
Θα αρνηθώ να ενδώσω στις προεκλογικές συνωμοσίες που ήθελαν συμφωνίες κάτω από το τραπέζι με πρωταγωνιστή τον Χατζάκη. Απεναντίας, προτιμώ να κάνω μνεία στην επιστολή της Λυδίας Κονιόρδου που, ειρήσθω εν παρόδω, είχε επαγγελματικές σχέσεις με τον τέως διευθυντή της δραματικής σχολής Κώστα Γεωργουσόπουλο και τον τέως καλλιτεχνικό διευθυντή Σωτήρη Χατζάκη. Μεταξύ άλλων, η Κονιόρδου παίρνει θέση για το θέμα της σχολής (το ΔΣ θέλει πρώτα να αλλάξει ο νόμος σε σχέση με τη λειτουργία της σχολής, και έπειτα να προχωρήσουν σε οποιαδήποτε αλλαγή): «Προσωπικά, σαν ένας καλλιτέχνης που αγαπώ και έχω υπηρετήσει το θέατρο αυτό, χαιρετίζω τις προτάσεις του (σ.σ. Λιβαθινού) και λέω δυνατά ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ! Πιστεύω βαθιά ότι για να προχωρήσει το θέατρο χρειάζεται ουσιαστική παιδεία, με όραμα, γνώση και κυρίως μέθοδο. Για να ξεκολλήσει επιτέλους η θεατρική παιδεία από τον εμπειρικό τρόπο μεταβίβασης της γνώσης και να προχωρήσει σε μια σύγχρονη παιδαγωγική προσέγγιση. Αυτή η ουσιαστική παιδεία δεν εξασφαλίζεται, και το τονίζω, με νομοθετικές αλλαγές. Χρειάζεται ανθρώπους αφιερωμένους και γνώστες του αντικειμένου, και όχι εμμονή στο γράμμα κάποιου σχέδιου νόμου, που ακόμα δεν έχει ψηφιστεί. Ο νόμος ας έρθει, όταν έρθει, να κατοχυρώσει την ήδη υπάρχουσα ανάγκη».
Τέλος, για το θέμα των χορηγιών. Επισημαίνοντας το ΔΣ πως το πρόβλημα είναι πως δεν έχει στα χέρια του καμία επίσημα γραπτή πρόταση συμφωνίας με τους χορηγούς για να την εγκρίνει, στην επιστολή του γράφει: «Είναι μεγάλη τύχη να υπάρξουν ιδιώτες χορηγοί για το Εθνικό, αλλά μέχρι σήμερα η κρατική μας σκηνή βασίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της λειτουργίας της στον Μέγα Χορηγό, τον ελληνικό λαό, με την επιχορήγηση των 6.000.000 ευρώ που λαμβάνει από το Υπουργείο Πολιτισμού». Μα είναι δυνατόν να υπάρχει η υπενθύμιση για τον «Μέγα χορηγό»; Όταν αυτή την εποχή ένδειας η εξεύρεση χορηγιών έχει γίνει το άγιο δισκοπότηρο, το ΔΣ χρησιμοποιεί ένα «αλλά»; Γιατί; Μήπως γιατί οι χορηγοί δείχνουν εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του καλλιτεχνικού διευθυντή – άλλη μια ευκαιρία (δήθεν) για υπερεξουσίες;
Το πιθανότερο είναι πως στην υπάρχουσα κατάσταση δεν χωράει το τραγούδι του Καλδάρα «κι αν αλλάξαμε λόγια βαριά/ ρίχ’ τα πίσω όπως και ’γω στη φωτιά/ οι κακές αναμνήσεις να γίνουν φιλιά/ και ας πάν’ στην ευχή τα παλιά». Όπως και πως μάλλον κανείς δεν έχει κρυφές προθέσεις. Όμως το ζητούμενο είναι η σύμπνοια σε ένα όραμα που θέλει να πάει το Εθνικό Θέατρο μπροστά, αφήνοντας αγκυλώσεις και γραφειοκρατικές διαδικασίες πίσω. Ο Στάθης Λιβαθινός έχει όραμα και θα κριθεί εκ του αποτελέσματος. Αρκεί να μπορέσει να το υλοποιήσει. Γι’ αυτό και πρέπει να βρεθεί μια λύση, την οποία, όπως έχουν έρθει τα πράγματα, μπορεί να τη δώσει μόνο ο υπουργός. Σε αναμονή, λοιπόν, των εξελίξεων.
