Με την αυξανόμενη ζήτηση και την ανάγκη αξιοποίησης των Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΟΠΥ) να ανεβαίνει όλο και ψηλότερα στην ελληνική και ευρωπαϊκή αναπτυξιακή ατζέντα, σαν βασικός μοχλός κοινωνικής προόδου, διασφάλισης ποιοτικότερου βιοτικού επιπέδου και δημιουργίας ανταγωνιστικότερων οικονομιών και νέων θέσεων απασχόλησης, μιλήσαμε με τρεις νέους Έλληνες επιστήμονες που συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Έργο X-Mine *.
«Η μεταλλευτική δραστηριότητα έχει διαχρονική συμβολή στην κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη, την επιστημονική γνώση και την τεχνολογική καινοτομία. Χωρίς τα ορυκτά και τα μέταλλα, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε το βιοτικό επίπεδο το οποίο διαθέτουμε. Στις μέρες μας, κάθε άνθρωπος χρησιμοποιεί 18 τόνους ορυκτών το χρόνο. Συγκεκριμένα οι ΟΠΥ χρησιμοποιούνται σε πολλές καθημερινές μας ανάγκες και βρίσκονται σε πάρα πολλές εφαρμογές στα σπίτια μας, στα κινητά, τους υπολογιστές, τα φωτιστικά, τις τηλεοράσεις κ.α. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε στον τομέα της υγείας, αφού όλα τα ιατρικά μηχανήματα, τα χειρουργικά σκεύη, είναι σχεδόν όλα φτιαγμένα από μέταλλα», σημειώνει ο Τηλέμαχος Πεύκος, Xημικός Mηχανικός της Ελληνικός Χρυσός.
Η Ελληνικός Χρυσός, που δραστηριοποιείται στη Χαλκιδική διατηρώντας δύο μεταλλεία σε παραγωγή (Στρατώνι και Ολυμπιάδα) και ένα υπό κατασκευή (Σκουριές), συμμετέχει στο τρέχον Ευρωπαϊκό Έργο X-Mine, και είναι μία από τις τέσσερις μεταλλευτικές εταιρείες της Ευρώπης όπου θα εφαρμοστούν πιλοτικά οι νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται με στόχο την αποδοτικότερη αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου με πολλαπλά οφέλη για τον κλάδο, την κοινωνία, το περιβάλλον. Για τα φιλόδοξα σχέδια του ερευνητικού έργου δίνει απαντήσεις η ερευνητική ομάδα επιστημόνων της Ελληνικός Χρυσός που αποτελείται από τους Μπακάλη Βαγγέλη, Τηλέμαχο Πεύκο και Παύλο Τσιτσάνη.
Γιατί είναι τόσο καταλυτικός ο ρόλος της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη ζωή μας;
Βαγγέλης Μ.: Όταν η ζήτηση ορυκτών πρώτων υλών είναι συνεχώς αυξανόμενη και όταν η χρήση τους είναι απολύτως αναγκαία για την πράσινη ανάπτυξη που όλοι οραματιζόμαστε, είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει διεκδικήσουμε την περαιτέρω εξέλιξη της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, η μεγάλη αύξηση στην παραγωγή ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων θα οδηγήσει στη ραγδαία αύξηση ζήτησης σπάνιων γαιών και άλλων ΟΠΥ που χρειάζονται για να κατασκευαστούν οι μπαταρίες και οι κινητήρες των συγκεκριμένων οχημάτων. Τα ορυκτά είναι υλικά ζωτικά σε κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο και συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη και, όπως όλοι οι υπόλοιποι φυσικοί πόροι, έχουν υψηλή χρηστική σημασία για κάθε κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
Τηλέμαχος Π.: Η μεταλλευτική δραστηριότητα έχει διαχρονική συμβολή στην κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη, την επιστημονική γνώση και την τεχνολογική καινοτομία. Χωρίς τα μέταλλα, δεν μπορούμε να έχουμε το βιοτικό επίπεδο το οποίο διαθέτουμε αυτή τη στιγμή. Στις μέρες μας, κάθε άνθρωπος χρησιμοποιεί 18 τόνους ορυκτών το χρόνο. Αυτά τα ορυκτά χρησιμοποιούνται για όλες τις ανάγκες μας, βρίσκονται σε πάρα πολλές εφαρμογές στα σπίτια μας, στα κινητά, τους υπολογιστές, τα φωτιστικά, τα έπιπλα κ.α. Επίσης φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν τα μέταλλα στον τομέα της υγείας, όλα τα ιατρικά μηχανήματα έχουν μέταλλα, τα χειρουργικά σκεύη, σχεδόν όλα φτιαγμένα από μέταλλα. Άρα τα μέταλλα βρίσκονται σχεδόν παντού και είναι φανερό ότι ο σύγχρονος πολιτισμός βασιζόταν ανέκαθεν σε αυτά για την εξέλιξή του.
Τι είναι το ερευνητικό έργο X-Mine και ποιοι οι στόχοι του;
Τηλέμαχος Π.: Το ερευνητικό έργο X-Mine είναι ένα έργο χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει διάρκεια τριών ετών. Πρόκειται για μία σύμπραξη εταιριών, ερευνητικών κέντρων και άλλων οργανισμών με στόχο να αναπτύξουν νέες πρακτικές που θα υπηρετήσουν την αποτελεσματικότερη κοιτασματολογική έρευνα, τον ακριβέστερο προσδιορισμό και χαρακτηρισμό αποθεμάτων ορυκτών πρώτων υλών και θα βελτιστοποιήσουν την απόδοση της εξόρυξης συγκριτικά με τις υπάρχουσες μεταλλευτικές τεχνολογίες. Με αυτόν τρόπο θα γίνει οικονομικά εφικτή η εξόρυξη μικρών και σύνθετων κοιτασμάτων, θα αυξηθούν τα βεβαιωμένα αποθέματα ορυκτών πρώτων υλών στην Ευρώπη και παράλληλα θα μειωθεί σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της δραστηριότητας.
Παύλος Τ.: Το έργο θα εφαρμόσει πιλοτικές μονάδες μεγάλης κλίμακας, στελεχωμένες με τους νέας γενιάς αισθητήρες, που έχουν στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας των μεταλλευτικών λειτουργιών. Οι πιλοτικές αυτές μονάδες χρησιμοποιούν τεχνολογίες ακτίνων Χ παρουσιάζοντας τρισδιάστατες απεικονίσεις δειγμάτων πυρήνων γεωτρήσεων, ενώ στο δεύτερο μέρος του προγράμματος εντάσσονται στις συσκευές για τη διαλογή των ορυκτών (sorting) κατά την επεξεργασία τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορούμε να οριοθετήσουμε ευκολότερα ένα κοίτασμα, άρα και να σχεδιάσουμε με ακρίβεια την ανάπτυξη και λειτουργία ενός μεταλλείου, καθώς και να ελαχιστοποιήσουμε το αποτύπωμά του στο περιβάλλον.
Βαγγέλης Μ.: Είναι σαφές ότι ενδιαφερόμαστε για την καινοτομία σε σχέση με τις state of the art τεχνικές εξόρυξης και ως μία έμπειρη μεταλλευτική εταιρεία επιδιώκουμε να δοκιμάζουμε τις νέες τεχνολογίες και να εισάγουμε καινοτομίες στον κλάδο, πάντα με επίκεντρο το περιβάλλον και την κοινωνία.
Για εσάς τι σημαίνει η συμμετοχή σε αυτό το ερευνητικό πρόγραμμα σε επαγγελματικό επίπεδο; Αποτελεί και μια προσωπική πρόκληση;
Παύλος Τ.: Σίγουρα αποτελεί προσωπική πρόκληση. Η συμμετοχή ενός νέου επιστήμονα σε ερευνητικά προγράμματα εμπλουτίζει το επίπεδο γνώσεών του και του δίνει την ευκαιρία να αποκτήσει επιπλέον τεχνογνωσία. Ως γεωλόγος οφείλω να αναγνωρίσω ότι η επιστήμη της γεωλογίας και η πρόοδός της καθόρισε την εξέλιξη της ίδιας της ανθρωπότητας. Το γεγονός ότι βάζουμε τώρα ένα μικρό λιθαράκι στο επόμενο βήμα για τις διαδικασίες της έρευνας και ανάπτυξης είναι ένας λόγος να είμαστε υπερήφανοι.
Τηλέμαχος Π.: Προσωπικά έχω γεννηθεί στον Δήμο Αριστοτέλη στη Βαρβάρα Χαλκιδικής, έχω σπουδάσει Χημικός Μηχανικός στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και εργάζομαι στην Ελληνικός Χρυσός τα τελευταία εξίμισι χρόνια. Είναι πάρα πολύ σημαντικό για εμένα, για όλους τους νέους επιστήμονες της περιοχής, αλλά και τους νέους επιστήμονες όλης της χώρας, να αξιοποιούν τις γνώσεις και τις σπουδές τους στη χώρα τους, στον τόπο τους, πάντα με στόχο την ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας, την καινοτομία, τον σεβασμό στο περιβάλλον και στις λοιπές δραστηριότητες των πολιτών, τόσο σε τοπικό όσο και διεθνές επίπεδο. Η συμμετοχή μου στο έργο αποτελεί την πεμπτουσία της εργασιακής μου μέχρι τώρα σταδιοδρομίας, αφού μου δίνεται η ευκαιρία να συνεισφέρω στην ανάπτυξη της χώρας και της τοπικής κοινωνίας μέσω της βέλτιστης αξιοποίησης του εθνικού ορυκτού πλούτου, αλλά και στην παγκόσμια μεταλλευτική έρευνα, ανάπτυξη και λειτουργία μεταλλείων.
Βαγγέλης Μ.: Είναι επαγγελματική ευτυχία να συμμετέχουμε σε ερευνητικά έργα που στοχεύουν να εισάγουν καινοτομίες στον κλάδο μας. Έναν κλάδο που, όπως εξήγησαν οι συνάδελφοι, διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη ζωή μας κι ας μην το αναγνωρίζουν όλοι απόλυτα.
Τι πιστεύετε ότι θα αλλάξει πρακτικά στη μεταλλευτική δραστηριότητα μέσω του X-Mine;
Τηλέμαχος Π.: Κατ’ αρχάς αυτό που ήδη έχει αλλάξει είναι ότι οι άνθρωποί μας αναπτύσσουν νέες δεξιότητες μέσω της ενασχόλησής τους με το X-Mine. Η επαφή μας με το X-Mine μας δίνει την ευκαιρία να δείξουμε και να προωθήσουμε στην κοινωνία το έργο μας και το όραμά μας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά ή/και ακόμα σε διεθνές επίπεδο. Σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της Ελληνικός Χρυσός, πιστεύουμε πως το X-Mine μπορεί να βελτιώσει τις υπάρχουσες διεργασίες μας -θα έλεγα σε όλο το φάσμα της εξόρυξης και της επεξεργασίας των μεταλλευμάτων- διότι το έργο έχει ως κύριο στόχο του τη βελτίωση των μεθόδων αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της Ευρώπης ανεξαρτήτως μεγέθους και σύνθεσης των κοιτασμάτων.
Παύλος Τ.: Το έργο βρίσκεται σε πιλοτικό στάδιο κι όταν οι νέες τεχνολογίες που δοκιμάζονται λειτουργήσουν, τα οφέλη θα είναι πολλαπλά. Φιλοδοξούμε να φέρουμε καλά νέα για τον κλάδο μας!
Το έργο παρουσιάστηκε σε μία τοπική εκδήλωση. Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι αφορά την τοπική κοινότητα το έργο;
Βαγγέλης Μ.: Τέτοιες εκδηλώσεις αφενός δίνουν τη δυνατότητα στην τοπική κοινωνία να γνωρίζει πού κατευθύνονται τα χρήματα της ΕΕ και για ποιους σκοπούς, αφετέρου η τοπική κοινωνία είναι ο τελικός αποδέκτης των καρπών του έργου, το οποίο τελικά σημαίνει περισσότερες θέσεις εργασίας με την αύξηση της ζωής των μεταλλείων. Δεδομένου λοιπόν ότι αναγνωρίζουμε πως η δραστηριότητά μας ενδιαφέρει την κοινωνία, φροντίζουμε να την ενημερώνουμε.
Τηλέμαχος Π.: Θεωρώ πως η μεταλλευτική έχει υποχρέωση να έρθει πιο κοντά στους πολίτες και να είναι απόλυτα κατανοητή και προσιτή σε όλο τον κόσμο. Είναι μια δραστηριότητα αρκετά παρεξηγημένη και τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ούτε τις λειτουργίες της ούτε και τις χρήσεις των προϊόντων της στην καθημερινότητα, ούτε βεβαίως την εξέλιξή της. Είναι και αυτό ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε όλοι σε ποια κατεύθυνση κινείται η επιστήμη και η τεχνολογία και στον δικό μας κλάδο, καθώς συμβάλλουν στη διατήρηση και την περαιτέρω αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου όλων των πολιτών, τη δημιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας και την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα ως μοχλού ανάπτυξης και των υπόλοιπων δραστηριοτήτων της χώρας μας.
Το πρόγραμμα έλαβε χρηματοδότηση από την ΕΕ. Είναι αυτό, θεωρείτε, ενδεικτικό την ευρωπαϊκής πολιτικής για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου;
Παύλος Τ.: Η ΕΕ μελετά και σχεδιάζει πολιτικές και στρατηγικές με βάση τις προκλήσεις που κάθε φορά αντιμετωπίζει. Αυτές οι προκλήσεις συχνά αφορούν στη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων και στις επιπτώσεις τους στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον. Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου φυσικά και αποτελεί βασική μέριμνα της ευρωπαϊκής πολιτικής, δεδομένων των υφιστάμενων αλλά και μελλοντικών αναγκών για ορυκτές πρώτες ύλες. Αυτή τη στιγμή η ΕΕ απορροφά το 25% των παγκόσμιων μεταλλευτικών πόρων για τις ανάγκες της και παράγει μόλις το 9% με αρνητικά αποτελέσματα για την οικονομία της. Το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου να γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με τη χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον και με τα μέγιστα δυνατά οφέλη.
Πώς προβλέπετε το μεταλλευτικό μέλλον της Χαλκιδικής και της Ελλάδας;
Βαγγέλης Μ.: Σήμερα, η συνολική συμμετοχή του μεταλλευτικού τομέα στο ΑΕΠ ανέρχεται περίπου στο 3% του ΑΕΠ. Αυτό το νούμερο μπορεί να διπλασιαστεί. Απουσιάζει βέβαια το καθαρό πλαίσιο για να πραγματοποιηθούν νέες επενδύσεις.
Τηλέμαχος Π.: Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της Χαλκιδικής αλλά και ολόκληρης της χώρας βρίσκεται σε μία κρίσιμη περίοδο. Από τη μία η ύπαρξη κοιτασμάτων μετάλλων και υδρογονανθράκων, από την άλλη η πολιτική και οικονομική αστάθεια, αποτρέπουν ή δυσχεραίνουν την πραγματοποίηση, την ολοκλήρωση και τη λειτουργία νέων επενδύσεων. Δυστυχώς, το θέμα της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου έχει αναχθεί σε ένα καθαρά πολιτικό θέμα και πρέπει να επιστρέψει στη σωστή του βάση. Εφόσον λοιπόν υπάρξει σταθερό πλαίσιο κανόνων σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις και την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου, τότε μπορεί η Χαλκιδική και όλη η χώρα να καινοτομήσει, να αναπτυχθεί και να μεγαλουργήσει προς όφελος όλων των πολιτών.
Ποιος είναι ο ρόλος της Ελληνικός Χρυσός σε αυτό το πρόγραμμα;
Βαγγέλης Μ.: Η εταιρεία μας είναι ένας βασικός εταίρος του έργου. Είναι μία εκ των τεσσάρων μεταλλευτικών εταιρειών σε όλη την Ευρώπη που θα εφαρμόσει πιλοτικά τις νέες τεχνολογίες και θα εξετάσει την αποτελεσματικότητά τους. Τα άλλα τρία μεταλλεία βρίσκονται στη Σουηδία, τη Βουλγαρία και την Κύπρο. Έτσι, καλύπτεται όλο το φάσμα των μεγεθών (από μικρή κλίμακα σε μεγάλη κλίμακα), διαφορετικών μετάλλων (ψευδαργύρου-μολύβδου-αργύρου-χρυσού, χαλκού-χρυσού και χρυσού), συμπεριλαμβανόμενων και κρίσιμων μέταλλων όπως ίνδιο, γάλλιο, γερμάνιο, λευκόχρυσος καθώς και σπάνιες γαίες. Οι πιλοτικές μονάδες θα αξιολογηθούν σε επιστημονικό, τεχνικό και κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, αλλά και στην επίδοση τους στους τομείς της υγείας και ασφάλειας του εργασιακού περιβάλλοντος αλλά και του φυσικού περιβάλλοντος, σε όλο τον κύκλο ζωής του έργου.
*Το έργο έλαβε χρηματοδότηση από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας Ορίζοντας 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τη συμβατική πράξη αριθμ. 730270
11°
