Η ιστορία ενός ανθρώπου που δίχως τίποτα το ηρωικό στη συμπεριφορά του, δέχεται να πεθάνει για την αλήθεια. Αυτό ήταν ο Ξένος για τον ίδιο τον δημιουργό του. «Ο Μερσώ αρνείται να πει ψέματα, τον κινεί μόνο το πάθος του απόλυτου. Αυτό και μόνο τον τοποθετεί εκτός κοινωνίας, για την οποία είναι ένας ξένος. Προσπάθησα ν' αποδώσω με τον ήρωά μου τον μοναδικό Χριστό που μας αξίζει», είπε κάποτε ο Αλμπέρ Καμύ για τον Ξένο του, το εμβληματικό έργο που κάνει πρεμιέρα αύριο, Πέμπτη 20 Απριλίου, στη σκηνή του Θεάτρου «104» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τσιάμη.
Ο ήρωάς του καταδικασμένος σε θάνατο για τον φόνο ενός Άραβα βρίσκεται μπροστά σε όλα τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και του νοήματός της. Χωρίς ποτέ να δίνει κάποια οριστική απάντηση, η ατομική του εξέγερση είναι τελικά αυτή που τον οδηγεί στην αποδοχή και την υπέρβαση της κατάστασής του.
Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τσιάμης και οι τρεις ηθοποιοί της παράστασης, Γεράσιμος Μιχελής, Μιχάλης Οικονόμου και Κλεοπάτρα Μάρκου, ανασυνθέτουν και παρουσιάζουν το έργο με άξονα τα κεντρικά θέματά του. Σε μία συζήτηση για τη θνητότητα, τη μητέρα, τον χρόνο, τη δικαιοσύνη, το παράλογο και την εξέγερση ο Δημήτρης Τσιάμης μας μίλησε για την παράσταση. Επί σκηνής θα δούμε την ιστορία και αυτόν τον φιλοσοφικό πυρήνα του έργου, σε ζωντανό διάλογο με το μνημειώδες δοκίμιο του μεγάλου Γάλλου στοχαστή, ο Μύθος του Σίσυφου.
«Ο Ξένος μας καλεί να δούμε καθαρά, και για να δούμε πιο καθαρά χρειάζεται να δούμε διαφορετικά. Να δούμε διαφορετικά και το ίδιο το θέατρο και τις δυνατότητές του. Αποκαλύπτει μια θέση απαλλαγμένη από συνήθειες, ασφάλειες, συμβάσεις και βεβαιότητες. Μια θέση που εντοπίζει στους κοινωνικούς ρόλους τον εγκλωβισμό της ύπαρξης», γράφει ο ίδιος στο σημείωμα της παράστασης.
Σημειώνετε ότι ανασυνθέτετε την ιστορία του Ξένου κυρίως βάσει των θεμάτων του και λιγότερο των γεγονότων του, πώς προσεγγίσατε θεατρικά αυτά τα θέματα και ποιες ήταν οι δυσκολίες;
Στην περίπτωση του Ξένου ο κίνδυνος μιας επίπεδης αφήγησης είναι μεγάλος αν κάποιος εστιάσει περισσότερο στα γεγονότα παρά στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του έργου. Εξ αρχής το ενδιαφέρον μου ήταν ακριβώς στο πως θα αναδειχθούν οι ιδέες και η σκέψη του Καμύ πάνω σε αυτά τα θέματα . Για αυτό τον λόγο και ομαδοποιήσαμε τις σκηνές του έργου βάσει των θεμάτων που πραγματεύονται. Αρχικά αυτό έγινε για την δική μας εμβάθυνση στο έργο, διαπιστώσαμε όμως πως η νέα αυτή ανασύνθεση, με μια επιπλέον δραματουργική επεξεργασία, σύστηνε μια νέα πολύ ενδιαφέρουσα θεατρική προσέγγιση του Ξένου. Η δυσκολία με τον Ξένο, εφόσον κανείς ακολουθήσει το σκεπτικό του συγγραφέα, είναι πως κάποια στιγμή αναγκαστικά σε αφήνει μετέωρο απέναντι στον κόσμο, στο νόημα της ζωής και στον θάνατο , κατά συνέπεια και απέναντι στην ίδια του την διαχείριση. Εκεί δεν υπάρχει κανένα περιθώριο θεατρικών τεχνασμάτων ή επιπόλαιων και βιαστικών λύσεων. Το ίδιο το περιεχόμενο του σε καλεί να σταθείς απέναντι του όσο πιο ουσιαστικά και ειλικρινά γίνεται.
Είναι ο Ξένος του Καμύ ένας ήρωας με πάθη, κάποιος που μπορεί να προκαλέσει συμπάθεια ή αντιπάθεια στον θεατή-αναγνώστη ή πρέπει να εξετάζουμε τη συμπεριφορά του περισσότερο ως σύμβολο-εκφραστή φιλοσοφικών ιδεών;
Μια αυστηρή ψυχολογική προσέγγιση του Μερσώ θα περιόριζε πολύ τον ήρωα και περιεχόμενο του έργου. Αυτό νομίζω κάνουν και οι αντίστοιχες ψυχολογικές μελέτες που έχουν γίνει πάνω στον Ξένο. Ο Μερσώ, συμφωνώ, είναι πολύ περισσότερο το σύμβολο και ο εκφραστής μιας φιλοσοφίας παρά ένας ακόμα λογοτεχνικός χαρακτήρας που καλούμαστε να σταθούμε συναισθηματικά και μόνο απέναντι του.
Μπορεί αυτό το έργο του Καμύ να κάνει τον δημιουργό και τον θεατή να δουν τα πράγματα διαφορετικά, όπως αναφέρετε στο σημείωμά σας;
Η προσφορά αυτής της δυνατότητας είναι κι αυτή που καθιστά ένα έργο σημαντικό. Η δική μας εμπειρία δουλεύοντας με τον Ξένο είχε όλα τα χαρακτηριστικά της εμπειρίας που μετά από αυτή δεν είσαι ακριβώς ο ίδιος. Ο Καμύ και ως υπέρμαχος της ανθρώπινης ελευθερίας προτείνει και φανερώνει τα μεγάλα περιθώρια που έχουμε στο να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Εύχομαι και η παράσταση στην κλίμακα της δικής της διαφορετικότητας να καταφέρνει το ίδιο.
Τι είναι το σημαντικότερο που σας έμαθαν ο Ξένος και ο Μύθος του Σίσυφου
Η θέση του Ξένου και η θέση του Σίσυφου αφορούν και οι δύο στην συνειδητότητα του ατόμου. Και στις δυο περιπτώσεις η παρουσία και η απουσία ή η αποδοχή και η εξέγερση συμπεριλαμβάνονται και αναδεικνύονται μέσα στην ίδια θέση.
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο Guide της Athens Voice εδώ.
14°
