Βρισκόμαστε στα 1928. «Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» (Lady Chatterley's Lover), το καινούριο βιβλίο ενός ήδη γνωστού και αμφιλεγόμενου συγγραφέα, του Ντ. Χ. Λόρενς (1886-1930), κυκλοφορεί στις ΗΠΑ από την Alfred A. Knopf. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι πως το μυθιστόρημα είχε ήδη κομματιαστεί στα πριόνια της λογοκρισίας. Αμείλικτα. Φυσική απόρροια για το «πιο ακατάλληλο βιβλίο που γράφτηκε ποτέ» (τάδε έφη ο ίδιος ο συγγραφέας σε γράμμα του) και για ένα δημιουργό που είχε διωχθεί στο παρελθόν, νομικά και λεκτικά, για τη «χυδαιότητα» των γραπτών του. Και ήταν αυτή η κουτσουρεμένη βερσιόν που εκδόθηκε στην Αγγλία από την Penguin το 1946.
O Ντ. Χ. Λόρενς
1960. Τριάντα χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατο του Λόρενς από φυματίωση, το μυθιστόρημα επανακυκλοφορεί από την Penguin – αλογόκριτο αυτή τη φορά. Το ορίτζιναλ χειρόγραφο του Λόρενς βλέπει το φως της δημοσιότητας στην πατρίδα του. Και, εύλογα, ξεσπάει σάλος.
Δεν ήταν μόνο η τολμηρή θεματολογία με το ριζοσπαστικό κοινωνικό και πολιτικό μήνυμα – η παθιασμένη ερωτική σχέση μίας παντρεμένηςκυρίας της υψηλής τάξης με έναν άντρα της εργατικής τάξης.
Ήταν κυρίως η γλώσσα του Λόρενς. Η επανειλημμένη χρήση των κυριολεκτικών λέξεων στη θέση ασφαλών, ανώδυνων ευφημισμών. Η συχνή, ελεύθερη, χωρίς προκαλύμματα χρήση διαβόητων «κακών» τετραγράμματων λέξεων της αγγλικής γλώσσας, όπως fuck, cunt και cock. Λέξεις που ο Λόρενς χρησιμοποίησε με αφοπλιστική απλότητα και ευθύτητα για να αποδώσει τη φυσική, σαρκική διάσταση του έρωτα ως κάτι αδιαχώριστο από την πιο «ευγενή», άυλη πλευρά του.
Η έκδοση του βιβλίου στην Αγγλία προκάλεσε σάλο. Στην πραγματικότητα, βέβαια, δεν επρόκειτο για την πρώτη αλογόκριτη έκδοση του βιβλίου: τέτοιες είχαν κυκλοφορήσει σε άλλες χώρες της Ευρώπης ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’20, αν και ενδεδυμένες πάντα με τον μανδύα του «άσεμνου» και «ανήθικου» βιβλίου. Εκδόσεις οι οποίες περνούσαν με μία σχετική διακριτικότητα από χέρι σε χέρι και τις οποίες καταβρόχθιζαν οι νέες γενιές.
Ωστόσο, ήταν η θαρραλέα απόφαση της Penguin, μία εταιρείας εξειδικευμένης στις φτηνές εκδόσεις τσέπης, προορισμένες για μαζική κατανάλωση, που έφερε το βιβλίο στο προσκήνιο. Η νομοθετική πράξη περί άσεμνων εκδόσεων του 1959 (Obscenity Publications Act) οδήγησε την Penguin στα βρετανικά δικαστήρια. Ήταν η πρώτη υπόθεση στην οποία δοκιμάστηκε η ισχύς του νέου νόμου. Διάσημοι συγγραφείς και ακαδημαϊκοί, από τον Ε. Μ. Φόρστερ μέχρι τον Ρέιμοντ Γουίλιαμς, έσπευσαν να καταθέσουν στη δίκη, υπερασπιζόμενοι την αξία του έργου.
Βάσει του νέου νόμου, ένα λογοτεχνικό έργο που κατηγορείτο ως «αισχρό», μπορούσε να αθωωθεί αν διαπιστωνόταν η λογοτεχνική αξία του. Και άρα, στην προκειμένη περίπτωση, να δικαιολογηθεί η αναγκαιότητα της χρήσης των «κακών» λέξεων.
Στις 2 Νοεμβρίου 1960, η ετυμηγορία για την Penguin ήταν: «αθώα». Και μία σημαντική νίκη για την ελευθερία της έκφρασης είχε πλέον κατακτηθεί. Αντίστοιχες δίκες βέβαια είχαν γίνει για το συγκεκριμένο βιβλίο σε πολλές χώρες του κόσμου, από τις ΗΠΑ (όπου η "αναρχική" Grove Press είχε εκδόσει ήδη από το 1959 τη σκανδαλώδη βερσιόν) και τον Καναδά μέχρι την Ιαπωνία. Και η προσπάθεια αποποινικοποίησης του βιβλίου δεν στέφθηκε πάντα με επιτυχία. Στην Ιαπωνία, ο εκδοτικός οίκος που κυκλοφόρησε το βιβλίο στην αλογόκριτη εκδοχή του εκεί, αναγκάστηκε να πληρώσει πρόστιμο. Ενώ στην Αυστραλία, όχι μόνο απαγορεύτηκε να κυκλοφορήσει το βιβλίο, αλλά απαγορεύτηκε ακόμα και η κυκλοφορία ενός βιβλίου που περιέγραφε το χρονικό της πολύκροτης δίκης. Η ίδια η δίκη πάντως υπήρξε και το αντικείμενο μίνι σειράς του BBC, με τίτλο «The Chatterley Affair». Συνοτπικά, εκτός των ΗΠΑ και Αγγλίας, απαγορεύτηκε επίσης στις εξής χώρες: Ιρλανδία (1932), Πολωνία (1932), Αυστραλία (1959), Ιαπωνία (1959), Καναδά (1960), ενώ στην Κίνα σταμάτησε η διανομή του το 1987, με την αιτιολογία ότι "θα διαφθείρει τα μυαλά της νεολαίας και συγκρούεται με την κινεζική παράδοση".
Ενθουσιώδης ανάγνωση του βιβλίου, λίγο μετά την αθώωσή του στα δικαστήρια (1960)
Αξίζει να ειπωθεί, τέλος, πως της πρώτης έκδοσης του βιβλίου είχε προηγηθεί και ένα άλλο μυθιστόρημα του Λόρενς, το John Thomas and Lady Jane, που αποτελεί μία πολύ πιο εναλλακτική, «ανώδυνη» βερσιόν της ίδιας ιστορίας.
Όσο για την πηγή έμπνευσης της ιστορίας; Πιθανότατα η Λαίδη Τσάτερλι είναι βασισμένη στην Αμερικανίδα ποιήτρια H.D. (1886-1961), κατά κόσμο Χίλντα Ντουλίτλ, ερωμένη του Λόρενς και διαβόητη για τη θυελλώδη ζωή της και την αντισυμβατική ιδιοσυγκρασία της.
Μετά τη δικαστική νίκη του 1960, το βιβλίο και ο Λόρενς (μεταθανάτια) δικαιώθηκαν και με την πάροδο των χρόνων, ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» αποενοχοποιήθηκε και έγινε κλασικό ανάγνωσμα. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως ακόμα και σήμερα απουσιάζουν περιστατικά απαγόρευσής του από συντηρητικές βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο. Το μυθιστόρημα έχει μεταφερθεί επίσης πολλάκις στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Κατά τα φαινόμενα, βέβαια, αυτές οι μεταφορές ωχριούν πολύ μπροστά στο κείμενο, με χειρότερη όλων την εκδοχή του 1981, με πρωταγωνίστρια τη Σίλβια Κριστέλ, γνωστότερη ως κινηματογραφική Εμμανουέλα. Και για τους λάτρεις της ένατης τέχνης, έχει γίνει και κόμικ.
17°
