Η νέα μορφή διαδικτυακής μικρο-αντίστασης που μοιάζει περισσότερο με meme, αλλά λειτουργεί σαν κοινωνικός σχολιασμός.
Από το labubu μέχρι το προληπτικό botox και την “clean girl” αισθητική, οι νέοι του TikTok κάνουν κάτι που φαινομενικά μοιάζει απλό: φτιάχνουν λίστες με πράγματα που δεν σκοπεύουν να πιστέψουν ή να αγοράσουν ποτέ. Ή αλλιώς τάσεις που δε «θα πέσουν στην παγίδα τους». Κάπως έτσι γεννήθηκε και εκτοξεύθηκε η viral τάση “Propaganda I Won’t Fall For”, μία νέα μορφή διαδικτυακής μικρο-αντίστασης που μοιάζει περισσότερο με meme, αλλά φαίνεται να λειτουργεί ως κοινωνικός σχολιασμός.
Propaganda I am not falling for: Η viral τάση του TikTok δείχνει την αντίσταση των νέων
Η τάση που έγινε statement
Ξεκινώντας ως ένα απλό trend λιστών στο TikTok, τα βίντεο “propaganda I am not falling for” συνοδεύονται συνήθως από μουσική υπόκρουση – κυρίως το “I Think About It All The Time” της Charli XCX σε remix με τον Bon Iver ή το “Silver Springs” των Fleetwood Mac. Οι χρήστες, κυρίως νέες γυναίκες, απαριθμούν τα πράγματα που θεωρούν “τοξικά, υπερπροβεβλημένα ή απλά... κουραστικά” και με τα οποία δεν πρόκειται να ασχοληθούν περαιτέρω.
Σε αυτά συγκαταλέγονται:
• Το clean girl aesthetic
• Η κανονικοποίηση του OnlyFans
• Οι εφαρμογές γνωριμιών
• Τα situationships (το «σχεδόν» που δεν είναι τίποτα)
• Το προληπτικό botox
• Τα πανάκριβα skincare προϊόντα
• Η «επανεμφάνιση» του skinny look
To trend γρήγορα διαδόθηκε και στο ελληνικό TikTok.
Αν και σατιρική, η τάση έχει βαθιές κοινωνικές ρίζες. Πολλές από τις «προπαγάνδες» που απορρίπτονται αφορούν πρότυπα ομορφιάς, επιβολές καριέρας, κοινωνικές νόρμες ή ψευδο-ενδυναμωτικές αφηγήσεις, όλα ντυμένα με ένα lifestyle περιτύλιγμα που πλασάρεται ως cool. Οι δημιουργοί βίντεο χρησιμοποιούν τη γλώσσα του TikTok, το anglospeak, ως εργαλείο αποδόμησης. Μέσα από μία σχεδόν ειρωνική παρουσίαση, δηλώνουν πως δεν «αγοράζουν» πια τίποτα χωρίς δεύτερη σκέψη.
Η επιτυχία της τάσης είναι τεράστια: εκατομμύρια προβολές, εκατοντάδες χιλιάδες likes και σχόλια από χρήστες που συμφωνούν, διαφωνούν ή γράφουν τις δικές τους λίστες. Το hashtag “#propaganda” αριθμεί περίπου 300.000 αναρτήσεις. Το περιεχόμενο θυμίζει τις ετήσιες λίστες “ins & outs”, αλλά με σαφώς πιο ειρωνικό και καυστικό ύφος. Ορισμένες λίστες γίνονται viral ακριβώς επειδή συνδυάζουν το γελοίο με το σοβαρό:Από το Moonbeam παγωτό και το native αποσμητικό, μέχρι την ιδέα πως «η πλαστική χειρουργική είναι αυτοφροντίδα». Άλλες αναφορές σχολιάζουν πολιτισμικά και πολιτικά θέματα: Το sex work ως «ενδυναμωτικό», τους «λευκούς πρόσφυγες» της Νότιας Αφρικής, και το δίπολο Ρεπουμπλικανών -Δημοκρατικών που «νοιάζονται για την Παλαιστίνη». Το point σε όλα αυτά είναι ότι επιτέλους έχουμε τον χώρο να πούμε “no thanks” χωρίς να απολογηθούμε. Όχι στην κανονικοποίηση του OnlyFans ως φεμινιστική πράξη. Όχι στα situationships που το παίζουν σχέση αλλά είναι φαντάσμτα. Όχι στο «αν δεν κάνεις κάτι productive 24/7 είσαι τεμπέλης».
Η αποδόμηση του mainstream
Σε μία εποχή όπου από τη μία προτάσσεται η ελευθερία έκφρασης, αλλά από την άλλη οι νέοι κατακλύζονται από συμβουλές για το πώς να είναι, να φαίνονται και να ζουν, η τάση λειτουργεί ως αντίσταση στο κανονικοποιημένο χάος. Δεν είναι απαραίτητα πολιτική, είναι προσωπική. Είναι μια δήλωση ταυτότητας: Δεν πιστεύω σε όλα όσα μου πλασάρετε ως «αυτονόητα» και ως "it things". Όπως εξηγεί η ερευνήτρια Eviane Leidig, πολλοί από τους νέους ρόλους και τις τάσεις που προωθούνται μέσω του lifestyle περιεχομένου στο TikTok φέρουν υπόγεια ιδεολογικά φορτία. «Ακριβώς επειδή παρουσιάζονται ως «απολιτίκ» – π.χ. ευεξία, διατροφή, ομορφιά – φτάνουν πιο εύκολα σε ευρύτερο κοινό και λειτουργούν τελικά ως προπαγάνδα», αναφέρει.
Το χιούμορ ως εργαλείο κριτικής
Μπορεί να γελάς με το γεγονός ότι κάποιος «δεν πέφτει για την προπαγάνδα των iPhone 17», αλλά πίσω από το meme υπάρχει προβληματισμός. Είναι ένας τρόπος για τη γενιά του TikTok να διεκδικήσει χώρο στο timeline της και να φιλτράρει, με δικούς της όρους, τι αξίζει την προσοχή της. Και το κάνει με χιούμορ, στίγμα και σαφή άρνηση.
Τελικά, τι μένει;
Το “Propaganda I am not falling for” ίσως είναι άλλη μια επιφανειακή TikTok μόδα. Ίσως όμως να είναι απόδειξη ότι οι νέοι χρήστες των social media ξέρουν να εντοπίζουν τις υποκριτικές, τοξικές και εμπορευματοποιημένες αφηγήσεις και να τις ξεγυμνώνουν με ένα viral βίντεο, ένα αστείο σχόλιο και λίγη Charli XCX. Γιατί, τελικά, το πιο ισχυρό εργαλείο στα social δεν είναι το φίλτρο. Είναι η επιλογή του τι δεν θα πιστέψεις.
14°
