Δημήτρης Τσεκούρας: Είναι αδιανόητο να μη νικάει το καλό

→ Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου

«Ο άντρας που έχασε τα λογικά του» είναι το δεύτερο βιβλίο του Γεωργιανού συγγραφέα Έρλομ Αχβλεντιάνι που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν, σε μετάφραση Δημήτρη Τσεκούρα. 

Ποιος είναι ο εφευρέτης άντρας; Είναι άνθρωπος ή μήπως πρόκειται για τον Θεό; Ο προσεκτικός άντρας από τι προσπαθεί διαρκώς να προφυλαχθεί; Τι φοβάται; Τι είναι αυτό που κάνει έναν τεμπέλη άντρα, τεμπέλη; Ο άντρας που αγαπούσε την πατρίδα του την αγαπούσε πράγματι; Ποιος είναι ο άντρας που όλοι νόμιζαν πως δεν υπήρχε; Και γιατί το νόμιζαν; Κι ο άντρας που έχασε τα λογικά του; Τι ακριβώς του συνέβη; Ο δυστυχισμένος άντρας γιατί είναι διαρκώς δυστυχισμένος; Τι πάει να πει τελικά δυστυχία; Κι ένας άντρας που αγαπάει πολύ τον υλικό πλούτο, τι ακριβώς αφήνει σε τούτο τον μάταιο Κόσμο όταν αναπόφευκτα κάποτε φτάνει η στιγμή να τον αποχωριστεί;

Αυτά και άλλα πολλά είναι κάποια από τα ερωτήματα που προκύπτουν μέσα από τις ιστορίες του Έρλομ Αχβλεντιάνι. Ιστορίες ολίγον θεολογικές, απίστευτα ανθρώπινες, ενίοτε μεταφυσικές και πάντοτε σουρεαλιστικές ή στις παρυφές του Παράλογου, είκοσι μία «μικρές ιστορίες», γραμμένες με απλή γλώσσα, που μπορούν να διαβαστούν ως παραμύθια για ενήλικες.

Δημήτρης Τσεκούρας: Συνέντευξη για το βιβλίο «Ο άντρας που έχασε τα λογικά του»

Η συλλογή του Γεωργιανού συγγραφέα Έρλομ Αχβλεντιάνι «Ο άντρας που έχασε τα λογικά του» κυκλοφορεί, σε δική σας μετάφραση, από τις εκδόσεις Βακχικόν. Είναι το δεύτερο βιβλίο του που μεταφράζετε σε συνεργασία με τον συγκεκριμένο οίκο. Τι σημαίνει για εσάς αυτό το έργο;
Με τις εκδόσεις Βακχικόν, γνωστές για την ακομπλεξάριστη πολυφωνία τους και το ανοιχτό τους βλέμμα προς τη Λογοτεχνία όλου του Κόσμου, ξεκινήσαμε πέρυσι με την έκδοση των εμβληματικών διηγημάτων του Έρλομ Αχβλεντιάνι «Ο Βάνο και ο Νίκο». Θα ήταν αδύνατον λοιπόν να μην εκδοθεί και «Ο άντρας που έχασε τα λογικά του», ο οποίος ας πούμε ότι είναι, κατά κάποιον τρόπο, μία αυτόνομη συνέχεια του Βάνο και του Νίκο. Θα το πω απερίφραστα: Ο Αχβλεντιάνι είναι πολύ μεγάλος συγγραφέας. Σαν Μπέκετ μαζί με Πεσσόα σε μορφή πολύ μικρών αλληγοριών και παραμυθιών. Και δεν έχω σαλτάρει. Ξέρω τι λέω. Κι αν δεν εμπιστεύεστε εμένα, διαβάστε τι έχει πει ο Πέτερ Χάντκε για τον Αχβλεντιάνι. 

Θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες λίγα λόγια για τις ιστορίες που συμπεριλαμβάνονται στη συλλογή «Ο άντρας που έχασε τα λογικά του»;
Θα σας πω μόνο ότι στην ομώνυμη ιστορία ένας άνθρωπος ξυπνάει αλαφιασμένος και αρχίζει αμέσως να ψάχνει χωρίς να ξέρει καθόλου τι ψάχνει. Αλλά, παρά το γεγονός ότι δεν έχει ιδέα για το τι ακριβώς ψάχνει, αυτός συνεχίζει να ψάχνει παντού. Το παντού είναι κυριολεκτικό. Ψάχνει μέχρι και ανάμεσα στη σκόνη κάτω από το κρεβάτι του. Κι όταν κάνει τη σκέψη ότι, αυτό που ψάχνει και δεν μπορεί να το θυμηθεί, μπορεί να είναι κάτι πιο πίσω από τη μνήμη, τότε αρχίζει να του σαλεύει. Αντιλαμβάνεστε τη σύλληψη του Αχβλεντιάνι; Είναι ό,τι πιο ψυχαναλυτικό, ό,τι πιο σουρεαλιστικό και, ταυτόχρονα, ό,τι πιο γήινο, ό,τι πιο τρομακτικό και συγχρόνως κωμικό έχω διαβάσει ποτέ -και πιστέψτε με έχω διαβάσει πολύ στη ζωή μου- για το πώς μπορεί κάποιος να οδηγηθεί στην τρέλα και να χάσει τα λογικά του που λέμε. Αλλά τα λογικά, ξέρετε, δεν χάνονται ποτέ τα άτιμα. Απλά πάνε και μεταλλάσσονται σε άλλα λογικά, σε καινούργια λογικά, σε ακατανόητα λογικά. Κι όλο αυτό μόλις σε πέντε σελιδούλες.Το έργο του Αχβλεντιάνι είναι, συν τοις άλλοις,  ένα πρώτης τάξεως μάθημα για το τι σημαίνει οικονομία και συμπύκνωση Λόγου. Και σαν ταινία μικρού μήκους ασφαλώς. Θρίλερ που θέλεις οπωσδήποτε να το ξαναδείς. Εξάλλου, όλος ο Αχβλεντιάνι είναι κινηματογραφικός. Δείτε το Pirosmani, το Aprili, το The Journey of a Young Composer, ταινίες-θαύματα βασισμένες σε δικά του σενάρια.

Το συγκεκριμένο βιβλίο περιέχει «μικρές ιστορίες» που κινούνται στις παρυφές του Παραλόγου… Κάποιες είναι λίγο μεταφυσικές άλλες λίγο παράδοξες. Πόσα έχει όμως να πει ο Αχβλεντιάνι για τον πραγματικό κόσμο μέσα από αυτές;
Ο λεγόμενος πραγματικός κόσμος, ειδικά στην εποχή μας, είναι ό,τι πιο αντιαισθητικό, ό,τι πιο κακό, κακόγουστο και γλοιώδες έχει να δείξει ο κόσμος. Ο σημερινός λεγόμενος πραγματικός κόσμος είναι μόνο ένα παράδειγμα προς αποφυγή και τίποτε άλλο. Και θεωρώ πως, εάν μπορεί να κάνει κάτι η Τέχνη σήμερα, αυτό είναι μόνο να πάει στο εντελώς αντίθετο άκρο, που θα πει να επανέλθει στο αρχέτυπο. Και οι ιστορίες του Αχβλεντιάνι αυτό ακριβώς κάνουνε. Χτυπάνε στη ρίζα κατευθείαν. Κι η ρίζα ψιθυρίζει ότι τελικά, ναι, θα νικήσει το Καλό. Είναι αδιανόητο να μην νικάει το Καλό. Είναι αδιανόητο να νικάνε κάτι άντρες σαν τον άντρα που αγαπούσε πολύ την πατρίδα του. Όταν διαβάσετε τη συγκεκριμένη ιστορία του βιβλίου, θα καταλάβετε πολύ καλά τι εννοώ. Διαπραγματεύεται την έννοια του άκρατου εθνικισμού μέσα σε δύο σελίδες. Αυτή η ιστορία κανονικά πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία.

Ποια είναι η ισορροπία ανάμεσα στο θεολογικό και το ανθρώπινο στοιχείο, το μεταφυσικό και το πραγματικό, το λογικό και το παράλογο; Τι θα λέγατε ότι γράφει τελικά ο Αχβλεντιάνι;
Το θεολογικό στον Αχβλεντιάνι δεν είναι ποτέ απέναντι από το ανθρώπινο, ούτε το μεταφυσικό απέναντι από το πραγματικό. Δεν είναι εχθρικό το ένα προς το άλλο. Αντιθέτως,το θεολογικό πάει χέρι χέρι με το ανθρώπινο. Θα έλεγα ότι ο Αχβλεντιάνι είναι από τους λίγους εκείνους συγγραφείς που αναιρούν με τη γραφή τους όλες τις αντιφάσεις που φέρει η ανθρώπινη φύση. Τις καταγράφει και μας τις δείχνει με πολύ απλές λέξεις. Όλο το έργο του Αχβλεντιάνι είναι ένας ύμνος για τον Άνθρωπο και τις άπειρες δυνατότητες και εκδοχές του.

Τι σας ελκύει στον συγκεκριμένο συγγραφέα; Και τι στην γεωργιανή λογοτεχνία που αγαπάτε ιδιαίτερα;
Όλα αυτά που σας ανέφερα παραπάνω. Στις συγκεκριμένες, επίσης, ιστορίες, βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι κανένας από τους άντρες που εμφανίζονται και στις είκοσι μία ιστορίες του βιβλίου δεν έχει όνομα. Άμα το καλοσκεφτούμε, τι σημασία έχει το όνομα ενός ανθρώπου; Όσον αφορά στη γεωργιανή λογοτεχνία, παλαιότερη αλλά και σύγχρονη, έχει να επιδείξει διαμάντια. Αλλά έχει και «το κακό» να είναι γραμμένη σε αυτή τη μικρούλα και σαν ιερογλυφική γλώσσα που δεν ήταν ποτέ της μόδας. Αλλά δεν είναι πολύ κρίμα, διαμάντια που είναι γραμμένα σε «τέτοιες γλώσσες» να μένουν κρυμμένα μόνο στη γλώσσα τους; Εμένα πραγματικά δεν το χωράει ο νους μου. Το θεωρώ υπέρμετρα άδικο. Κι αυτό το υπέρμετρα άδικα είναι που προσπαθήσαμε ο εκδότης μου και εγώ να πολεμήσουμε και, στον βαθμό που μας αναλογεί, να το ανατρέψουμεμε την προσπάθειά μας να φτάσουν αυτά τα κείμενα στην Ελλάδα.

Όταν επιλέγετε να μεταφράσετε ένα έργο με ποια κριτήρια το κάνετε; Εδώ ποια ήταν τα κριτήρια;
Το κριτήριο μου είναι μόνο ένα και είναι αμιγώς ερωτικό. Σχεδόν σεξουαλικό. Πρέπει να έχω ερωτευτεί άνευ όρων το αρχικό κείμενο. Κι αυτός ο ιδιότυπος έρωτας μού δημιουργεί μια πολύ επείγουσα και πολύ εγωιστική, μια σχεδόν σωματική ανάγκη: Να θέλω αυτό το έργο που ερωτεύτηκα να το πω μετά και στα δικά μου Ελληνικά. Να συνευρεθώ μαζί του για πολύ χρόνο και σχεδόν να το γράψω από την αρχή. Όταν μεταφράζω, είμαι εκνευριστικά αργός. Μπορώ να ψάχνω μια λέξη τρεις ολόκληρες μέρες. Η μετάφραση μοιάζει πολύ με τον Έρωτα: Θέλεις να κάνεις εντελώς δικό σου κάτι που δεν πρόκειται να γίνει ποτέ εντελώς δικό σου. Και όπως ο Έρωτας, έτσι και η Μετάφραση απαιτούν και τα δύοτην απόλυτη πίστη και την απόλυτη απιστία. Ταυτοχρόνως. Να μην προδίδεις τίποτα και να είσαι υποταγμένος στο αρχικό κείμενο-σώμα αφενός, αλλά αφετέρου και την ίδια ακριβώς στιγμή να κάνεις του κεφαλιού σου και να γίνεσαι εσύ ο αφέντης του αρχικού κειμένου-σώματος. Πρόκειται για μία ισορροπία έτοιμη να τιναχθεί ανά πάσα στιγμή στον αέρα. Αλλά μόνο αυτές οι ισορροπίες αξίζουν τον κόπο: οι επικίνδυνες.

Το βιβλίο βρίσκεται πλέον στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Σε εσάς προσωπικά τι άφησε όμως; Και γιατί θα προτείνατε σε κάποιον να το διαβάσει;
Πέρα «από την ηδονή της πρώτης ανάγνωσης» που λέει ένας άλλος πολύ σπουδαίος λογοτέχνης από την Γεωργία, ο Γκούραμ Ντοτσανασβίλι, το συγκεκριμένο βιβλίο μού άφησε την αίσθηση ότι έκανα μία καλή πράξη. Αλλά επειδή είμαι και ολίγον τι φιλόδοξο ανθρωπάκι,  νιώθω πολύ περήφανος που αυτό το βιβλίο το πρότεινα εγώ και υπάρχει στο βιογραφικό μου πλέον. Και ναι, θα πρότεινα ανεπιφύλακτα σε κάποιον να διαβάσει τον Αχβλεντιάνι και το έργο του. Γιατί θα γίνει καλύτερος άνθρωπος και θα έρθει πιο κοντά στην Αλήθεια. Αυτό δεν είναι άλλωστε το τελικό ζητούμενο του Ανθρώπου; Πήξαμε στην κακία και στη δηθενιά…

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Η νουβέλα μου «Η πόρτα» είναι στην τελική ευθεία για μία εκ νέου κυκλοφορία της τον Γενάρη σε μία έκδοση ολίγον τι αναθεωρημένη. Και ακολουθεί «Το θηριοτροφείο». Ένα έργο για το θέατρο ή και για ανάγνωση μόνο βασισμένο και σε ανοιχτή συνομιλία με ένα πολύ διάσημο έργο με το οποίο έχω ανοιχτούς λογαριασμούς από τα νιάτα μου: Μιλάω για τον «Γυάλινο Κόσμο» του Τενεσί Ουίλιαμς. Και προχωράμε εννοείται. Μέχρι όπου και μέχρι όσο πάει…

Έρλομ Αχβλεντιάνι - βιογραφικό

Ο Έρλομ Αχβλεντιάνι (Erlom Akhvlediani, 1933-2012) ήταν Γεωργιανός συγγραφέας και σεναριογράφος. Σπούδασε Ιστορία στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Τιφλίδας και συνέχισε την εκπαίδευσή του στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου στη Μόσχα. Έγραψε, κυρίως, μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, μικρές πρόζες εν είδει παραβολών, και σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες. Για τα βιβλία του έχει λάβει, μεταξύ άλλων, το έγκριτο λογοτεχνικό βραβείο της Γεωργίας SABA, ενώ για το σύνολο της καλλιτεχνικής του προσφοράς έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο της πρώην ΕΣΣΔ.