Fitzcarraldo Editions: Ο εκδοτικός οίκος των ονείρων μας

Αν έχεις δει βιβλία με ολόιδια μπλε εξώφυλλα, που ξεχωρίζουν μόνο από τα ονόματα των συγγραφέων και τους τίτλους, τότε έχεις δει βιβλία των εκδόσεων Fitzcarraldo. Του εκδοτικού οίκου που ξεκίνησε με δανεικά και μέσα σε έντεκα χρόνια έχει στο ρόστερ του πέντε νομπελίστες. Και συνεχίζει…

To 2014 o τριανταπεντάχρονος τότε Ζακ Τεστάρ δανείστηκε από έναν οικογενειακό φίλο 70.000 λίρες, ποσό αρκετό για να κυκλοφορήσει 10 βιβλία και για να πληρώσει το ενοίκιο ενός μικρού χώρου στο Ντέπτφορντ του Λονδίνου για δύο χρόνια.

Το ένατο βιβλίο που έβγαλε ήταν το «Vremia sekond hend», που στα αγγλικά μεταφράστηκε ως «Second Hand Time». Η συγγραφέας του, η Λευκορωσίδα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς πήρε Νόμπελ και ο Τεστάρ πούλησε τα δικαιώματα του βιβλίου αντί εξαψήφιου ποσού, το οποίο δεν έχει αποκαλύψει.

Το όνομα του εκδοτικού οίκου δεν είναι από αυτά που κάποιος μπορεί να θυμάται εύκολα. Έρχεται από τον τίτλο μιας ταινίας του Βέρνερ Χέρτσογκ, όπου κάποιος επιχειρηματίας έχει όνειρο να χτίσει μια αίθουσα όπερας μέσα στη ζούγκλα. Για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται ακόμα και να μεταφέρει ένα τεράστιο καράβι μέσω ξηράς. Κάπως έτσι ένιωθε κι ο Τεστάρ: είχε ένα όνειρο που θα ήταν σχεδόν αδύνατο να πετύχει. Κι όμως…

Ο πιο στενός συνεργάτης του Ζακ Τεστάρ είναι ο graphic designer Ρέι Ο’Μιάρα. Είναι εκείνος που δημιούργησε αυτή την απόλυτα μινιμαλιστική αισθητική, καθώς και τη γραμματοσειρά που χρησιμοποιεί ο εκδοτικός οίκος, μια γραμματοσειρά που προέρχεται από την οικογένεια Serif και πήρε το όνομα Fitzcarraldo.

Όλα τα εξώφυλλα των βιβλίων λογοτεχνίας είναι μπλε, το International Klein Blue (IKB), ένα βαθύ, φωτεινό, υπερκορεσμένο μπλε χρώμα. Το χρώμα αναπτύχθηκε από τον Ιβ Κλάιν, μια από τις εμβληματικές μορφές του Nouveau Réalisme, το 1957, σε συνεργασία με χημικό ώστε να διατηρεί την καθαρή χρωστική ουλτραμαρίν χωρίς να «θαμπώνει» όταν αναμειγνύεται. Τα δοκίμια του Fitzcarraldo έχουν λευκό εξώφυλλο με μπλε γράμματα, ενώ η ποίηση είναι επίσης λευκή με μπλε γράμματα αλλά και με μια μπλε μπορντούρα.

Όσο μεγάλο είναι το ζήτημα της εξωτερικής εμφάνισης των βιβλίων της Fitzcarraldo είναι και το ενδιαφέρον του Τεστάρ  για το περιεχόμενό τους. «Ήθελα να βγάλω βιβλία που να ανταποκρίνονται σ’ ένα σοβαρό intellectual κριτήριο», λέει. «Η ιδέα ήταν και παραμένει να προσπαθούμε να εκδίδουμε φιλόδοξα σύγχρονα έργα, λογοτεχνικά βιβλία που εξερευνούν και διευρύνουν τη φόρμα, που είναι καινοτόμα και ευφάνταστα στο ύφος τους, που αντιμετωπίζουν θέματα και ζητήματα σχετικά με τον κόσμο στον οποίο ζούμε, τόσο στην αγγλική γλώσσα όσο και σε μετάφραση».

που θα είναι βιώσιμος μακροπρόθεσμα και θα λειτουργεί σύμφωνα με την παλιά παράδοση των εκδόσεων: να εκδίδεις Χ αριθμό βιβλίων κάθε χρόνο και να έχεις ένα βιβλίο που να πουλάει περισσότερο απ’ όλα τ’ άλλα και να στηρίζει τα υπόλοιπα. Προφανώς αυτό είναι ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά ο Χάρι Πότερ θα χρηματοδοτήσει το πρωτοποριακό, ντεμπούτο μυθιστόρημα κάποιου άγνωστου συγγραφέα, το οποίο πιθανότατα θα πουλήσει 600 αντίτυπα. Η ιδέα είναι να επιτευχθεί μια ισορροπία, κατά μία έννοια, μεταξύ των πραγμάτων που είναι πιο ελκυστικά για ένα ευρύτερο κοινό και των πραγμάτων που μπορεί να θεωρηθούν πιο δύσκολα».

Οι εκδόσεις Fitzcarraldo έχουν αυτή τη στιγμή στο ρόστερ τους πέντε νομπελίστες συγγραφείς. Μάλιστα οι τέσσερις από αυτούς είχαν εκδοθεί από τον οίκο πριν πάρουν το Νόμπελ: Ανί Ερνό, Όλγκα Τοκάρτσουκ, Γιον Φόσε, Σβετλάνα Αλεξίεβιτς και το 2021 προστέθηκε και η Ελφρίντε Γέλινεκ, που είχε πάρει Νόμπελ το 2004.

Δεν ξέρω αν το να δημιουργήσει κάποιος έναν εκδοτικό οίκο είναι ένα εγχείρημα αντίστοιχο με το να χτίσει μια όπερα στη ζούγκλα. Εκείνο που ξέρω είναι ότι ο Fitzcarraldo πηγαίνει από το καλό στο καλύτερο. Ίσως γιατί η εμπορική επιτυχία δεν ήταν ποτέ ο κεντρικός στόχος του. «Το ζήτημα δεν είναι το εμπόρευμα», λέει. Θα το έβρισκα καταθλιπτικό να μεγαλώσουμε τόσο πολύ που να μην έχω διαβάσει τα βιβλία που βγάζουμε. Θέλω να παραμείνουμε έτσι, ώστε να βγάζουμε τα βιβλία που πραγματικά θέλουμε».