Noirvember: 10 αστυνομικά μυθιστορήματα για τον μήνα του νουάρ

Ο Νοέμβριος έχει οριστεί από τους φαν του είδους ως ο «μήνας του νουάρ». Αν και η γιορτή θεσπίστηκε το 2010 από την κριτικό κινηματογράφου Marya E. Gates ως ένας φόρος τιμής στο φιλμ νουάρ, καθώς πολλές από τις ταινίες με πρωταγωνιστές τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Λορίν Μπακόλ, που έχουν καθορίσει το είδος, είναι βασισμένες σε νουάρ μυθιστορήματα, η γιορτή άρχισε σιγά-σιγά να συμπεριλαμβάνει και αυτά. Από τον Ντάσιελ Χάμετ και τον Ρέιμοντ Τσάντλερ, μέχρι την Πατρίτσια Χάισμιθ και τον Τζιμ Τόμσον, η νουάρ λογοτεχνία χτίστηκε επάνω σε έναν διαλυμένο κόσμο, αυτόν που άφησε πίσω του ο όλεθρος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σαν καουμπόηδες της μεγάλης πόλης, οι ντετέκτιβ Σαμ Σπέιντ και Φίλιπ Μάρλοου ακολουθούν τον δικό τους κώδικα τιμής, μέσα σε ένα χάος παρανομίας και εγκλήματος. Άλλοι, όπως ο κύριος Ρίπλεϊ, επιλέγουν τη σκοτεινή πλευρά, είτε για να θρέψουν το «εγώ» τους, είτε για να κερδίσουν εύκολα χρήματα. Αυτά είναι 10 αστυνομικά μυθιστορήματα που μπορείτε να διαβάσετε μέσα στον Νοέμβριο, προκειμένου να μπείτε στο εορταστικό κλίμα.

Το γεράκι της Μάλτας, 1930 | Ντάσιελ Χάμετ - Εκδόσεις Ωκεανός

Αν υπάρχει ένα μυθιστόρημα που ξεκίνησε το νουάρ ως είδος, τότε σίγουρα αυτό είναι το «Γεράκι της Μάλτας», του Ντάσιελ Χάμετ. Αν και δεν πρόκειται για το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα, που ξεκίνησε την καριέρα του με το μυθιστόρημα «Red Harvest» (1929), είναι το πρώτο στο οποίο εμφανίζεται ο χαρακτήρας του Σαμ Σπέιντ, τον οποίο ενσάρκωσε με μεγάλη επιτυχία ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, στη μεταφορά του έργου στη μεγάλη οθόνη από τον Τζον Χιούστον, το 1941. Αν και το μυθιστόρημα του Χάμετ μεταφέρθηκε πρώτη φορά στον κινηματογράφο το 1931, με τον Ρικάρντο Κορτές στον ρόλο του σκληροτράχηλου ντετέκτιβ, η ταινία του Χιούστον θεωρείται υπεύθυνη για το κύμα τον νουάρ ταινιών που ακολούθησε, καθ’ όλη τη δεκαετία του 1940. Ενώ σε αυτή την ταινία, το femme fatale είναι η ηθοποιός Μαίρη Άστορ, ο Μπόγκαρτ έγινε σύντομα κινηματογραφικό ζευγάρι με την πολύ νεότερη του Λορίν Μπακόλ, σε ταινίες όπως τη «Η σειρήνα της Μαρτινίκα» (1944) και το «Πάθος και αίμα» (1946). Στη συγκεκριμένη έκδοση του μυθιστορήματος στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ωκεανός, τη μετάφραση ανέλαβε η Ελένη Κεκροπούλου.

Ο μεγάλος ύπνος, 1939 | Ρέιμοντ Τσάντλερ - Εκδόσεις Κέδρος

Ο «Μεγάλος ύπνος» είναι αναμφίβολα η γνωστότερη περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον διάσημο χαρακτήρα του Ρέιμοντ Τσάντλερ, τον ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου. Ο Τσάντλερ, έχοντας αφήσει χάσει τη θέση του ως Διευθύνων Σύμβουλος σε μια πετρελαϊκή εταιρία κατά τη Μεγάλη Ύφεση, αποφάσισε να ξεκινήσει εκ νέου την καριέρα του ως μυθιστοριογράφος. Όπως είπε κάποτε και ο ίδιος: «Αν τα βιβλία μου ήταν χειρότερα, δε θα με είχαν προσκαλέσει στο Χόλιγουντ και αν ήταν καλύτερα, δε θα έπρεπε να είχα έρθει». Παρά τις «τρύπες» στην πλοκή — εδώ ο Μάρλοου ανακαλύπτει ένα αυτοκίνητο με ένα πτώμα στο νερό και στη συνέχεια του έργου το στοιχείο αυτό δεν αναφέρεται ποτέ ξανά - το συγκεκριμένο μυθιστόρημα του Τσάντλερ είναι ίσως ένα από τα καλύτερά του και ένα από τα σημαντικότερα της νουάρ λογοτεχνίας. Η μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη από τον Χάουαρντ Χοκς (1946), που φέρνει κοντά τον Μπόγκαρτ και την Μπακόλ, είναι μία από τις γνωστότερες ταινίες του είδους. Τη μετάφραση του μυθιστορήματος για τις εκδόσεις Κέδρος, έκανε ο Φίλιππος Χρυσόπουλος.

Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές, 1934 | Τζέιμς Μ. Κέιν - Εκδόσεις Μεταίχμιο

Αν και λιγότερο γνωστός από τον Ντάσιελ Χάμετ και τον Ρέιμοντ Τσάντλερ, ο Τζέιμς Μ. Κέιν έχει συμβάλλει το ίδιο ή και περισσότερο από τους προαναφερθέντες στην εξέλιξη του νουάρ. Το μυθιστόρημα, «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές», εδώ σε μετάφραση της Νίκης Μίγγα για λογαριασμό των εκδόσεων Μεταίχμιο, μεταφέρθηκε αρκετές φορές στον κινηματογράφο, πρώτα από τον Λουκίνο Βισκόντι ως «Ossessione» («Διαβολικοί εραστές», 1943) και ύστερα από τη Metro Goldwin Meyer, με πρωταγωνίστρια τη Λάνα Τέρνερ (1946). Η καλύτερη όμως μεταφορά, σύμφωνα με κοινό και κριτικούς, παραμένει εκείνη του 1981, σε σενάριο του Ντείβιντ Μάμετ και σκηνοθεσία του Μπομπ Ράφελσον, με πρωταγωνιστές τον Τζακ Νίκολσον και την Τζέσικα Λανγκ.

Το διπλό άλλοθι, 1943 | Τζέιμς Μ. Κέιν - Εκδόσεις Παρατηρητής

Το «Διπλό άλλοθι» του Τζέιμς Μ. Κέιν μεταφέρθηκε σχεδόν αμέσως αφότου γράφτηκε στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Μπίλι Γουάιλντερ (1944), με πρωταγωνιστές την Μπάρμπαρα Στάνγουικ στο ρόλο του femme fatale και τον Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον στον ρόλο του ντετέκτιβ που αποκαλύπτει την πλεκτάνη. Η καριέρα του Κέιν καθορίστηκε από τις μεταφορές των βιβλίων του σε ταινίες του Χόλυγουντ, όπως συνέβη αργότερα και με το «Mildred Pierce» («Θύελλα σε μητρική καρδιά»), που έγινε μία από τις πιο επιτυχημένες ταινίες της Τζόαν Κρόφορντ. Σε μετάφραση της Αντιόπης Αθανασιάδου για τις εκδόσεις Παρατηρητής, το μυθιστόρημα του Κέιν είναι το ίδιο, ίσως και περισσότερο ψυχαγωγικό από την κινηματογραφική του μεταφορά.

Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ, 1950 | Πατρίτσια Χάισμιθ - Εκδόσεις Άγρα

Η πραγματική αξία της Τεξανής συγγραφέα Πατρίτσια Χάισμιθ, αναγνωρίστηκε ευρέως μετά τη μεταφορά του μυθιστορήματός της, «Strangers on a Train» (1950), στη μεγάλη οθόνη από τον «μετρ του σασπένς», Άλφρεντ Χίτσκοκ. Όσο σκοτεινές κι αν έχουν υπάρξει οι μεταφορές των έργων της στον κινηματογράφο, τα βιβλία της Χάισμιθ είναι πάντοτε σκοτεινότερα, μιλώντας για εκείνη την πτυχή της ανθρωπότητας που θέλουμε απεγνωσμένα να αγνοήσουμε ή να ξεχάσουμε ότι υπάρχει. Η σειρά μυθιστορημάτων της με πρωταγωνιστή τον Τομ Ρίπλεϊ είναι μάλλον η πιο γνωστή της, με βιβλία από αυτήν να έχουν γίνει ταινίες από τον Βιμ Βέντερς και τον Άντονι Μινγκέλα. Ο ταλαντούχος μεν, απαίσιος δε κύριος Ρίπλεϊ σκοτώνει τους κοντινότερους φίλους του για να κλέψει λεφτά από τις οικογένειές τους, καταλήγοντας στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, που μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Ανδρέα Αποστολίδη, για τις εκδόσεις Άγρα, στο λιμάνι του Πειραιά, έχοντας αποφύγει την αστυνομία και ετοιμαζόμενος για τη συνέχεια της καριέρας του στο έγκλημα, στα επόμενα βιβλία της σειράς.

Ο δολοφόνος μέσα μου, 1953 | Τζιμ Τόμσον - Εκδόσεις Μέδουσα

Μετά τη δεκαετία του 1940, η νουάρ λογοτεχνία άλλαξε, αρχίζοντας να βλέπει τα πράγματα από την οπτική του αντιήρωα, και το πρώτο μυθιστόρημα του Τζιμ Τόμσον, «Ο δολοφόνος μέσα μου», είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα αυτής της αλλαγής. Με κεντρικό χαρακτήρα και αφηγητή τον βοηθό σερίφη Λου Φορντ, έναν φαινομενικά πράο, ευγενικό, σχεδόν βαρετό άνθρωπο, για τον οποίο όλοι έχουν να πουν ένα καλό λόγο στη μικρή πόλη του Τέξας, που όμως ζει μια κρυφή ζωή ως σχιζοφρενής δολοφόνος, το βιβλίο δίκαια τοποθέτησε τον συγγραφέα του «μίλια μακριά από τον Χάμετ, τον Τσάντλερ ή τον Χόρας ΜακΚόι». Ο Τόμσον συνέχισε να γράφει βίαια, «νέο-νουάρ» μυθιστορήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ενώ υπέγραψε και το σενάριο της νουάρ ταινίας του Στάνλεϊ Κούμπρικ «Το χρήμα της οργής» (1956), που είχε αποκαλέσει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα: «Ίσως (τη) πιο συγκλονιστική και αληθοφανής εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο από ένα εγκληματικό μυαλό». Εδώ, τη μετάφραση για λογαριασμό των εκδόσεων Μέδουσα, ανέλαβε ο Ανδρέας Αποστολίδης.

Η Μαύρη Ντάλια, 1987 | Τζέιμς Ελρόι - Εκδόσεις Άγρα

Το μυθιστόρημα του Τζέιμς Ελρόι πήρε ως βάση το άλυτο μυστήριο της δολοφονίας μιας πόρνης, ονόματι Ελίζαμπεθ Σόρτ, που σόκαρε την Καλιφόρνια κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1940, λόγω της βιαιότητας του εγκλήματος. Η υπόθεση της «Μαύρης Ντάλιας», όπως την ονόμασαν οι εφημερίδες της εποχής, παραμένει άλυτη ακόμα και σήμερα, ενώ το μυθιστόρημα του Ελρόι επιχειρεί να ακολουθήσει μία πιθανή εκδοχή της ιστορίας. Πολύ πριν τη μεταφορά του σε μια αμφίβολης ποιότητας ταινία από τον σκηνοθέτη Μπράιαν Ντε Πάλμα, το βιβλίο έκανε τον συγγραφέα του διάσημο και ένα από τα πιο «καυτά» ονόματα στον χώρο της αστυνομικής λογοτεχνίας. Εδώ, για λογαριασμό των εκδόσεων Άγρα, τη μετάφραση ανέλαβε επίσης ο Ανδρέας Αποστολίδης.

Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό, 1990 | Τζέιμς Ελρόι - Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Το τρίτο βιβλίο από τη σειρά του συγγραφέα, «Το Κουαρτέτο του Λος Άντζελες», είναι πιθανόν και το πιο γνωστό του. Έχοντας λάβει διθυραμβικές κριτικές με την πρώτη κυκλοφορία του, το «Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό» μεταφέρθηκε επτά χρόνια μετά στη μεγάλη οθόνη, σε μια οσκαρική ταινία με ένα λαμπερό καστ, που συμπεριλάμβανε τους Κέβιν Σπέισι, Ράσελ Κρόου και Κιμ Μπέισινγκερ. Η μετάφραση του έργου στα ελληνικά έγινε επίσης από τον Ανδρέα Αποστολίδη, για τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Το κορίτσι με το τατουάζ, 2005 | Στιγκ Λάρσον - Εκδόσεις Ψυχογιός

Περισσότερο ψυχολογικό θρίλερ για κάποιους, παρά νουάρ λογοτεχνία, το μυθιστόρημα «Το κορίτσι με το τατουάζ» του Σουηδού συγγραφέα Στιγκ Λάρσον έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλλερ και ενέπνευσε αρκετές επιτυχημένες μεταφορές στον κινηματογράφο, καθώς και αρκετά εξίσου επιτυχημένα σίκουελ. Μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Γιώργο Μαθόπουλο, για λογαριασμό των εκδόσεων Ψυχογιός, η ιστορία της Χάριετ Βάνγκερ, που εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια ενός καλοκαιρινού φεστιβάλ πριν από τριάντα έξι χρόνια χωρίς ίχνη και ο θείος της, Χένρικ Βάνγκερ, έχει βάλει σκοπό της ζωής του να τη βρει διαβάστηκε πολύ και στην Ελλάδα, όπου έγινε επίσης μπεστ σέλλερ.

Το κορίτσι που εξαφανίστηκε, 2012 | Τζίλιαν Φλιν - Εκδόσεις Μεταίχμιο

Το μυθιστόρημα της Τζίλιαν Φλιν, «Το κορίτσι που εξαφανίστηκε», κέρδισε το status που έχει σήμερα μετά τη μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Ντείβιντ Φίντσερ («Se7en», «Fight Club»), με πρωταγωνιστές τον Μπεν Άφλεκ και τη Ροζαμάουντ Πάικ. Θυμίζοντας κάτι από τις άγριες μέρες του «Ο δολοφόνος μέσα μου», το βιβλίο τοποθετεί στο κέντρο της ιστορίας μια αντιήρωα, την Έιμι, θέλοντας να καταρρίψει τον μύθο ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι οι «κακές» σε μία αστυνομική ιστορία. Σε μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη, για λογαριασμό των εκδόσεων Μεταίχμιο, το βιβλίο είναι διαθέσιμο και στα ελληνικά.