Anna Mathur, «Πώς να μεγαλώσεις μια χαρούμενη μαμά»

Anna Mathur, «Πώς να μεγαλώσεις μια χαρούμενη μαμά» (μετάφραση Αναστασία Χρηστώφ, 312 σελίδες, Εκδόσεις Key Books)

Όχι άλλο ένα εγχειρίδιο γονεϊκότητας, αλλά ένας οδηγός που εστιάζει στην ψυχική ευεξία της ίδιας της μητέρας. Η κεντρική ιδέα του έργου είναι ότι οι μητέρες μπορούν να προσφέρουν υποστήριξη, φροντίδα, και αυτοπεποίθηση στα παιδιά τους μόνο όταν παρέχουν την ίδια υποστήριξη στον εαυτό τους. Η συγγραφέας αποδομεί τον μύθο της τέλειας μητρότητας και επαναπροσδιορίζει το τι σημαίνει να είσαι «καλή μαμά», τονίζοντας ότι η αυτοφροντίδα, κάθε άλλο παρά εγωιστική, είναι βασικό συστατικό για μια πιο ευτυχισμένη μητέρα και, κατά συνέπεια, για μια πιο αποτελεσματική γονεϊκότητα. Το βιβλίο εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους οι μητέρες φτάνουν στο σημείο να θέτουν ανέφικτες προσδοκίες για τον εαυτό τους και προσφέρει μία τεκμηριωμένη θεραπευτική καθοδήγηση, αντιμετωπίζοντας παράλληλα, σε βάθος και με λεπτομέρειες, διάφορα θέματα-ταμπού, όπως ο μητρικός θυμός και η ευερεθιστότητα.

Μέσα από μελέτες περιπτώσεων, ασκήσεις ημερολογίου και απλά εργαλεία που μπορούν να εφαρμοστούν ακόμη και σε συνθήκες… έλλειψης ύπνου, η συγγραφέας ενθαρρύνει τις μητέρες να εμπιστευτούν το ένστικτό τους, να αναγνωρίσουν το πόσο καλά τα πηγαίνουν ήδη, να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους και πρότυπα, και να ορίσουν ποιες αξίες είναι πραγματικά σημαντικές στη ζωή τους.

Κάθε κεφάλαιο παρέχει στρατηγικές για τον επαναπροσδιορισμό της «επάρκειας» στη μητρότητα, με στόχο να μειωθεί η πίεση και να δοθεί έμφαση στα ζητήματα που έχουν ουσιαστική σημασία. Ουσιαστικά, το βιβλίο προσκαλεί τις μητέρες να δώσουν στον εαυτό τους την άδεια να ευημερήσουν οι ίδιες, καθώς αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούν να προσφέρουν, όχι μόνο στον εαυτό τους, αλλά και στα παιδιά τους.

• Διαβάστε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το 4^ο Κεφάλαιο, που έχει τίτλο: «Ενοχές: Το Καλό, το Κακό και το Άσχημο».

Έχω ζήσει με ενοχές για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, γιατί πάντα ένιωθα ότι δεν είμαι αρκετά καλή. Όταν όμως έγινα μητέρα, αυτό το αίσθημα ενοχής έγινε σαν ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Ξαφνικά υπήρχαν τόσα πολλά που μπορούσαν να πάνε στραβά, τόσες έρευνες και πληροφορίες για να ανέβει ο πήχης τού «να το κάνω σωστά», που δεν άντεχα άλλο. Και όχι μόνο αυτό, αλλά το τίμημα του να κάνω λάθος δεν επηρέαζε μόνο εμένα αλλά και το παιδί μου!

Η έντονη αγάπη και η προστατευτικότητα που ένιωθα προς τα παιδιά μου ενίσχυσαν την επιθυμία μου να τα κάνω όλα «σωστά» περισσότερο από ποτέ, για εκείνα. Ήθελα να κάνω το σωστό γι’ αυτά, που σήμαινε να είμαι σωστή μητέρα, ό,τι κι αν σήμαινε αυτό, όποιο κι αν ήταν το τίμημα. Για μένα, το να αγαπάω έγινε αλληλένδετο με το να είμαι η τέλεια μητέρα. Και κάθε φορά που δεν κατάφερνα να ανταποκριθώ στη φαντασίωσή μου της μητρότητας, ένιωθα άλλο ένα κύμα ενοχής.

Οι ενοχές στη μητρότητα είναι κάτι με το οποίο όλες έχουμε εξοικειωθεί. Όχι μόνο φαίνεται να είναι ευρέως αποδεκτό ως μέρος της μητρότητας, αλλά κάνουμε και αστεία για τις ενοχές της μητέρας που συνοδεύουν τα μικρά και τα μεγάλα λάθη.

Θυμάμαι τη στιγμή που αποφάσισα ότι θα υπήρχε και ένας άλλος τρόπος να προσεγγίσω τα συναισθήματα της ενοχής. Η μητρότητα δεν ήταν μια ισόβια ποινή ενοχής; Έκλεβε τη χαρά μου, καταβρόχθιζε την αυτοεκτίμησή μου και έβλεπα την αυτοπεποίθησή μου να μειώνεται. Δημιούργησα μια νέα προσέγγιση, την οποία θα μοιραστώ μαζί σου σε λίγο και έχει μεταμορφώσει τη σχέση μου με τις ενοχές. Δεν αισθάνομαι πια ενοχές όταν ξεκουράζομαι. Δεν αισθάνομαι ενοχές όταν περνάω χρόνο μακριά από τα παιδιά μου. Δεν αισθάνομαι ενοχές όταν κάνω όμορφα πράγματα για τον εαυτό μου ή δέχομαι στήριξη ή λέω «όχι». Ακόμα νιώθω ενοχές περιστασιακά, αλλά με έναν παραγωγικό τρόπο, που δεν με γεμίζει ντροπή.

Οι ενοχές τροφοδοτούν τη φαντασίωση της μητρότητας και είναι το κυρίαρχο συναίσθημα που βιώνουμε όταν δεν πιστεύουμε ότι έχουμε φτάσει σε αυτό το υψηλό επίπεδο που έχουμε θέσει. Μερικές μητέρες μού έχουν πει ακόμα και ότι αισθάνονται ενοχές που δεν αισθάνονται ενοχές! […]

Οι ενοχές δεν είναι εντελώς κακές. Κάποιες από τις μεγαλύτερες ενοχές που ένιωσα στο ταξίδι μου στη μητρότητα ήταν οι μεγαλύτεροι καταλύτες για σημαντικές αλλαγές. Μερικές φορές οι ενοχές μπορεί να είναι μια κόκκινη σημαία που κυματίζει για να σε προειδοποιήσει ότι κάτι δεν ήταν σωστό σ’ αυτό που μόλις συνέβη. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα των όσων ειπώθηκαν σε μια συζήτηση ή έναν τσακωμό. Ίσως να ήταν ένα ψέμα ή μια έκρηξη θυμού. Ίσως έκανες κάτι για να εξαπατήσεις, να υπονομεύσεις ή να χειραγωγήσεις κάποιον. Ανεξάρτητα από την αιτία των ενοχών, κάτι σε ενόχλησε ή ήταν αντίθετο με τις ηθικές σου αξίες.

Οι ενοχές μπορεί να μας βοηθήσουν να επικεντρωθούμε στο να κάνουμε καλή δουλειά για τα παιδιά μας. Όχι τέλεια, αλλά αρκετά καλή. Οι ενοχές εφιστούν την προσοχή μας όταν τα πράγματα πάνε στραβά ή όταν αντιδρούμε με έναν τρόπο που συγκρούεται με τα ιδανικά που έχουμε στο μυαλό μας. Όταν λέω ότι η ενοχή ήταν ένας ισχυρός καταλύτης για μένα, είναι χάρη σε αυτή την προτροπή. Αλλά παρατήρησε πότε οι ενοχές αλλάζουν από το να είναι ένα σημάδι προτροπής για αλλαγή σε κάτι που χρησιμοποιείς για να βλάψεις τον εαυτό σου. Διότι τότε είναι που οι ενοχές μετατρέπουν το «έκανα κάτι λάθος» στο «εγώ είμαι το λάθος». Εκεί είναι που οι ενοχές μετατρέπονται σε ντροπή και πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Η αίσθηση της μετάνοιας που με κατακλύζει μπορεί, αν την αφήσω, να είναι ένα ισχυρό κίνητρο για να αντιμετωπίσω τη συμπεριφορά μου. Παίρνω λίγο χρόνο για να σκεφτώ τι προκάλεσε τις ενοχές. Μερικές φορές εντοπίζω μια ανάγκη που είχα παραβλέψει, γεγονός που δυσκόλεψε την αντίδρασή μου στο στρες με εποικοδομητικό τρόπο. Μπορεί να ήταν το ότι η έλλειψη ύπνου δεν με άφηνε να σκεφτώ καθαρά και ήρεμα, με αποτέλεσμα να μην έχω υπομονή με τα ξεσπάσματα του παιδιού μου.

Ίσως οι ενοχές που ένιωσα να ήταν μια προειδοποίηση να αντιμετωπίσω τη δική μου εξάντληση, βρίσκοντας έναν τρόπο να καλύψω την ανάγκη μου για ξεκούραση. Μπορεί να γίνει το κίνητρό μου να πάω νωρίτερα για ύπνο εκείνο το βράδυ ή να αναδιοργανώσω το Σαββατοκύριακό μου έτσι ώστε να υπάρχει περισσότερος χρόνος για ξεκούραση. Ίσως οι ενοχές να με ενθαρρύνουν να αναζητήσω τα εργαλεία και τις συμβουλές που θα με βοηθήσουν να ανταποκριθώ σε ορισμένες προκλήσεις της ανατροφής των παιδιών μου με πιο συνειδητό τρόπο.

Μερικές φορές μπορεί να νιώσεις ενοχές για κάτι που δεν μπορείς να διορθώσεις ή να διαχειριστείς. Ίσως νιώθεις ενοχές για την ισορροπία μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής λόγω των οικονομικών σου, ή επειδή η φροντίδα ενός ηλικιωμένου μέλους της οικογένειας σου τρώει την ενέργεια που θα ήθελες να αφιερώσεις στα παιδιά σου. Ίσως λόγω της σωματικής ή ψυχικής σου υγείας να μην μπορείς να είσαι όσο διαθέσιμη θα ήθελες να είσαι. Αν αυτό σου λέει κάτι, διάβασε παρακάτω για να μάθεις πώς να αντιμετωπίσεις την «αδικαιολόγητη ενοχή», ένα συναίσθημα που είναι δύσκολο να διαχειριστείς αν δεν το λάβεις υπόψη.

Ξέρω ότι αγαπώ τα παιδιά μου με όλη μου την καρδιά. Τα λατρεύω και το να είμαι η μητέρα τους είναι τεράστιο προνόμιο. Ωστόσο, νιώθω ενοχές όταν τους μιλάω απότομα. Είναι δύσκολο, έτσι δεν είναι; Η μητρότητα είναι δύσκολη. Και όσο πιο ψηλά θέτουμε τον πήχη για την ανατροφή των παιδιών μας, τόσο πιο πιθανό είναι η συμπεριφορά μας να μην ανταποκρίνεται στη φαντασίωσή μας για τη μητρότητα.

Οι ενοχές εστιάζουν στη συμπεριφορά μας και στην απόδοσή μας. Αλλά το καλό είναι ότι, με τον καιρό, μπορούμε να αλλάξουμε και να μεταμορφώσουμε το εσωτερικό μας αφήγημα, έτσι ώστε αυτό που βγαίνει από εμάς να αλλάξει! Οι ενοχές, όταν αντιμετωπίζονται, με έχουν οδηγήσει να αλλάξω το πώς φροντίζω τον εαυτό μου, έτσι ώστε να μπορώ να ανταποκρίνομαι στον κόσμο γύρω μου με διαφορετικό τρόπο. Είμαι και θα είμαι για πάντα ένα ακατέργαστο έργο σε εξέλιξη, αλλά, καθώς αφήνω τις ενοχές να με καθοδηγούν, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο με διάφορους τρόπους. Όχι πάντα, αλλά τις περισσότερες φορές. […]

Δικαιολογημένες ενοχές:

• Φωνάζω στα παιδιά μου (δεν είναι ιδανικό, αλλά έχω όρια στις αντοχές μου και μπορεί να συμβεί).
• Λέω ψέματα σε κάποιον για κάτι.
• Πληγώνω κάποιον σκόπιμα ή ακούσια.
• Δεν κάνω κάτι που έπρεπε να κάνω, ή κάνω κάτι που δεν έπρεπε να κάνω.

Αδικαιολόγητες ενοχές:

• Νιώθω ενοχές για τα πράγματα στη ζωή μου που πάνε καλά ενώ οι άλλοι ζορίζονται.
• Νιώθω ενοχές για κάτι που έκανε κάποιος άλλος.
• Νιώθω ενοχές που δεν είμαι καλά.
• Νιώθω ενοχές για κάτι που είναι πέρα από τον έλεγχό μου με οποιονδήποτε τρόπο.
• Νιώθω ενοχές που δεν μπόρεσα να βοηθήσω ή να σώσω κάποιον ή να αποτρέψω κάτι κακό να συμβεί.

[…] Όταν δεν αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματα ενοχής και ντροπής, είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν χάος στη ζωή μας. Πιστεύω ότι είναι πολύ καλό να εξετάζουμε την επίδραση που έχει η ντροπή στην εμπειρία μας της μητρότητας. Σοκαρίστηκα όταν συνειδητοποίησα τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητά μου. Θα μοιραστώ μερικά από τα δικά μου παραδείγματα σε λίγο, αλλά πρώτα θέλω να μιλήσω για τους πιο συνηθισμένους τρόπους με τους οποίους οι ενοχές και η ντροπή μπορεί να εμφανίζονται στη ζωή σου ως μητέρας:

• Προσπάθεια αποφυγής συναισθημάτων. Όταν αισθανόμαστε άσχημα για τα συναισθήματά μας, μπορεί να προσπαθούμε να τα αποφύγουμε ή να τα «παγώνουμε». Η αποφυγή και η απευαισθητοποίηση συμβαίνουν όταν εμπλεκόμαστε σε οποιαδήποτε συμπεριφορά για να «ξεχαστούμε», όπως η χρήση αλκοόλ για να καταπραΰνουμε το άγχος μας ή η συνεχόμενη παρακολούθηση τηλεοπτικών σειρών για να αποφύγουμε να νιώθουμε θλίψη.
• Υποτίμηση συναισθημάτων με την ευγνωμοσύνη. Μπορεί να εστιάσουμε στο να νιώθουμε ευγνωμοσύνη, ώστε το δύσκολο συναίσθημα να παραμείνει στο περιθώριο.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Μπορεί να αμφισβητούμε τις αποφάσεις που παίρνουμε ως μητέρες – και παίρνουμε τόσες πολλές κάθε μέρα.
• Αίσθηση ότι δεν αξίζεις καλά πράγματα. Είναι αυτή η ενοχλητική αίσθηση του «αν ήξεραν πώς είμαι πραγματικά…». Μπορεί να αισθανόμαστε σαν απατεώνες στις ίδιες μας τις ζωές.
• Προσπάθεια να απαλλαγείς από τις ενοχές. Θέλουμε να κάνουμε καλές πράξεις για να εξουδετερώσουμε τις ενοχές μας. Μπορεί να καταλήξουμε να σπαταλάμε την ενέργεια που στην πραγματικότητα δεν έχουμε.
• Τελειομανία και ευχαρίστηση των άλλων. Όταν αισθάνεσαι ότι το να θέλεις να είσαι αρκετά καλή δεν είναι πια αρκετό.
• Εκδικητική αναβολή ύπνου. Μπορεί να καθυστερείς συνεχώς τον ύπνο σου ως έναν τρόπο να σαμποτάρεις τη δυνατότητά σου να ξεκουραστείς όσο χρειάζεσαι.
• Άγχος ή κατάθλιψη. Το να μην αντιμετωπίζεις τις ενοχές και την ντροπή που νιώθεις είναι εξαιρετικά επιζήμιο. Ζήτησε βοήθεια αν κουβαλάς αισθήματα αυτοενοχοποίησης και δυσκολεύεσαι να τα αποβάλεις.
• Απομάκρυνση από τους άλλους. Μπορεί να νιώθουμε σαν απατεώνες ή να φοβόμαστε ότι οι άλλοι θα μας κρίνουν τόσο σκληρά όσο κρίνουμε κι εμείς τον εαυτό μας και έτσι να απομακρυνόμαστε από αυτούς.
• Αποφυγή της ευαλωτότητας. Μας είναι ευκολότερο να κρατάμε τις συζητήσεις σε επιφανειακό επίπεδο, καθώς ο κίνδυνος του να δουν οι άλλοι πώς πραγματικά είμαστε ή τι υπάρχει κάτω από την επιφάνεια μας τρομάζει.
• Σαμποτάζ ή κακοποίηση του εαυτού μας. Δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τον εαυτό μας με τρυφερότητα και καλοσύνη και αισθανόμαστε ότι δεν μας αξίζει να έχουμε καλά πράγματα και καλές σχέσεις.
• Αυστηρή εσωτερική φωνή. Ο εσωτερικός μας διάλογος είναι συχνά επικριτικός και σκληρός.

Ιδού και η δική μου λίστα. Όταν νιώθω ότι είμαι κακή μητέρα ή ότι είμαι αποτυχημένη...

• Είναι πιο πιθανό να απορρίψω τη στήριξη που μου προσφέρεται και λιγότερο πιθανό να ζητήσω βοήθεια. Αισθάνομαι ότι πρέπει να διαχειριστώ τα πάντα μόνη μου για να αποδείξω ότι μπορώ να είμαι αρκετά καλή.
• Αισθάνομαι ότι δεν αξίζω την αγάπη των παιδιών μου, τις αγκαλιές και τα φιλιά τους.
• Δεν θα δώσω προτεραιότητα ή δεν θα καλύψω τις δικές μου ανάγκες ως μορφή αυτοτιμωρίας. Για παράδειγμα, θα φάω ό,τι έχει περισσέψει για μεσημεριανό.
• Συγκρίνω περισσότερο τον εαυτό μου με τους άλλους για να αποδείξω ή να αρνηθώ αυτό που σκέφτομαι για τον εαυτό μου, γιατί αισθάνομαι ανασφαλής και χρειάζομαι εξωτερική επιβεβαίωση.
• Προσπαθώ να ξεφύγω από τα συναισθήματα αποτυχίας και είναι πολύ πιθανό να καταφύγω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να αποφύγω τα συναισθήματά μου.
• Αποφεύγω τις ανοιχτές και ειλικρινείς συζητήσεις με τους γύρω μου επειδή ντρέπομαι.
• Απομακρύνομαι από τους άλλους. Είναι ένας από τους μηχανισμούς αντιμετώπισης των προβλημάτων μου. Αυτό με οδηγεί σε αισθήματα μοναξιάς.
• Καταβάλλω υπερβολική προσπάθεια κάνοντας όλο και περισσότερα για τα παιδιά μου και τους ανθρώπους γύρω μου για να ξανακερδίσω το αίσθημα της «καλοσύνης». Αυτό μπορεί να γίνει εξουθενωτικό, μειώνοντας περαιτέρω τα επίπεδα ενέργειάς μου και την ικανότητά μου να αντιμετωπίσω τις ενοχές μου με παραγωγικό τρόπο.

Μερικά από αυτά ίσως να σου θυμίζουν κάτι. Ή ενδεχομένως να έχεις πράγματα να γράψεις στη δική σου λίστα, κάτι που μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικό και καθαρτήριο για σένα.

• Νά και το οπισθόφυλλο:

Αντλώντας από την εμπειρία της ως ψυχοθεραπεύτρια και από την προσωπική της ζωή ως μητέρα, η Anna Mathur ωθεί τις μαμάδες να αντιληφθούν ότι η φροντίδα των παιδιών ξεκινά από τη φροντίδα του εαυτού τους. Η αυτοφροντίδα δεν είναι εγωιστική. Είναι το απαραίτητο συστατικό για να είσαι μια πιο ήρεμη, υπομονετική και κυρίως ευτυχισμένη μητέρα. Με ευαισθησία και χιούμορ, η συγγραφέας αγκαλιάζει κάθε μαμά που αισθάνεται εξαντλημένη, ανεπαρκής ή μόνη. Και της θυμίζει: Είσαι ήδη αρκετή. Αντικρούοντας το ιδεώδες της «τέλειας μητέρας», η Mathur ενθαρρύνει κάθε αναγνώστρια να κατανοήσει ότι είναι η καλύτερη μαμά που μπορεί, και με πρακτικά, δοκιμασμένα και αποτελεσματικά εργαλεία τη βοηθά να απελευθερωθεί από την ενοχή και την εξάντληση.

• Και ένα μικρό βιογραφικό της συγγραφέως:

Η Anna Mathur είναι ψυχοθεραπεύτρια, συγγραφέας με βιβλία στη λίστα ευπωλήτων των Sunday Times και δημόσια ομιλήτρια. Είναι κάτοχος πτυχίου στην Κοινωνική Ψυχολογία και μεταπτυχιακού τίτλου στην Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική. Είναι ευρέως γνωστή για την προσιτή της προσέγγιση σε θέματα ψυχικής υγείας, την οποία μοιράζεται μέσω της δημοφιλούς της σελίδας στο Instagram (@annamathur, με περισσότερους από 225.000 ακολούθους), των βιβλίων της, των online μαθημάτων, των εκδηλώσεων και του επιτυχημένου της podcast «The Therapy Edit», το οποίο έχει περισσότερα από 3 εκατομμύρια downloads. Η Anna έχει εμφανιστεί σε σημαντικά μέσα, όπως το Sky News και το Good Morning Britain, κι έχει συνεργαστεί με διάφορα περιοδικά, όπως τα Grazia, Stylis και The Telegraph, προσφέροντας τις πολύτιμες γνώσεις της. Με τις δράσεις της προωθεί την ψυχική υγεία της μητέρας ως κοινωνικό αγαθό.

Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.

* * *

Το Ημερολόγιο κυκλοφορεί τρεις φορές την εβδομάδα: κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Τις Κυριακές, η στήλη μεταμορφώνεται στο Βιβλίο της Εβδομάδας. Στείλτε μας μέιλ αν θέλετε να μας πείτε ή να μας ρωτήσετε κάτι — οτιδήποτε. Σας ευχαριστούμε πολύ.