Νγκούγκι Γουά Θιόνγκο: Πέθανε σε ηλικία 87 ετών ο τιτάνας της αφρικανικής λογοτεχνίας

Ο Κενυάτης συγγραφέας Νγκούγκι Γουά θιόνγκο, ο οποίος υπέστη λογοκρισία, φυλακίστηκε και αναγκάστηκε να εξοριστεί, ήταν διαρκής υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας και ένας από τους λίγους συγγραφείς που έγραφαν σε μια αυτόχθονη αφρικανική γλώσσα, πέθανε σε ηλικία 87 ετών.

«Με βαριά καρδιά ανακοινώνουμε το θάνατο του πατέρα μας, Νγκούγκι Γουά θιόνγκο, το πρωί της Τετάρτης», έγραψε η κόρη του στο Facebook. «Έζησε μια γεμάτη ζωή, έδωσε έναν καλό αγώνα».

Ο Νγκούγκι Γουά θιόνγκοεξερεύνησε την ταραγμένη κληρονομιά του αποικιοκρατισμού μέσω δοκιμίων, θεατρικών έργων και μυθιστορημάτων, όπως τα Weep Not, Child (1964), Devil on the Cross (1980) και Wizard of the Crow (2006). Θεωρούμενος γίγαντας του σύγχρονου αφρικανικού πάνθεου, ήταν για χρόνια φαβορί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αφού έχασε το βραβείο το 2010 από τον Περουβιανό συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα, ο Νγκούγκι Γουά θιόνγκο Πέθανε είπε ότι ήταν λιγότερο απογοητευμένος από τους φωτογράφους που είχαν μαζευτεί έξω από το σπίτι του: «Εγώ ήμουν αυτός που τους παρηγορούσε!»

Γεννημένος το 1938, ενώ η Κένυα βρισκόταν υπό βρετανική αποικιοκρατία, ο Νγκούγκι Γουά θιόνγκο ήταν ένα από τα 28 παιδιά ενός πατέρα με τέσσερις συζύγους. Ως έφηβος, έζησε την εξέγερση των Μαου Μάου, κατά τη διάρκεια της οποίας οι αρχές φυλάκισαν, κακοποίησαν και βασάνισαν δεκάδες ή ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, ο πατέρας του Ngũgĩ – μέλος της φυλής Γκικούγιου, της μεγαλύτερης εθνοτικής ομάδας της Κένυας – εκδιώχθηκε από τη γη του και δύο από τους αδελφούς του σκοτώθηκαν.

Αυτή η πάλη αποτέλεσε το φόντο του μυθιστορήματος που τον έκανε διάσημο: Weep Not, Child (Μην κλαις, παιδί μου). Εκδόθηκε το 1964, μόλις ένα χρόνο μετά την ανεξαρτησία της Κένυας, και αφηγείται την ιστορία της εκπαίδευσης του πρώτου μέλους της οικογένειάς του που πήγε στο σχολείο, και πώς η ζωή του αναστατώνεται από τα γεγονότα που τον περιβάλλουν.

Ακολούθησε μια σειρά μυθιστορημάτων, συμπεριλαμβανομένων διηγημάτων και θεατρικών έργων, καθώς ο Νγκούγκι Γουά θιόνγκο έγινε λέκτορας αγγλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι. Εκεί υποστήριξε ότι το τμήμα αγγλικής φιλολογίας πρέπει να μετονομαστεί και να εστιάσει την προσοχή του στη λογοτεχνία από όλο τον κόσμο. «Αν υπάρχει ανάγκη για μια «μελέτη της ιστορικής συνέχειας μιας μεμονωμένης κουλτούρας», γιατί αυτή να μην είναι η αφρικανική;», έγραψε σε ένα άρθρο. «Γιατί η αφρικανική λογοτεχνία να μην βρίσκεται στο επίκεντρο, ώστε να μπορούμε να δούμε τις άλλες κουλτούρες σε σχέση με αυτήν;»

Το 1977, δημοσίευσε το τέταρτο μυθιστόρημά του, Petals of Blood, και ένα θεατρικό έργο, The Trial of Dedan Kimathi, που ασχολούνταν με την ταραχώδη κληρονομιά της εξέγερσης των Μαου Μάου, αλλά ήταν η συν-συγγραφή ενός θεατρικού έργου γραμμένου στα Γκικούγιου, I Will Marry When I Want, που οδήγησε στη σύλληψή του και την φυλάκισή του στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Μαμίτι.

Απελευθερώθηκε το 1978, αλλά το 1982 ακολουθήθηκε η εξορία, όταν ο συγγραφέας έμαθε για ένα σχέδιο δολοφονίας του κατά την επιστροφή του από ένα ταξίδι στη Βρετανία για την προώθηση του μυθιστορήματός του Caitani Mutharabaini, που μεταφράστηκε ως Devil on the Cross. Αργότερα μετακόμισε από το Ηνωμένο Βασίλειο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου εργάστηκε ως καθηγητής αγγλικής γλώσσας και συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Ίρβαιν, και διηύθυνε το Διεθνές Κέντρο Γραφής και Μετάφρασης.

Ο  Νγκούγκι Γουά θιόνγκο συνέχισε να γράφει στα Γκικούγιου, παρά τη ταραχώδη σχέση του με την πατρίδα του. Εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης για τον φανταστικό πρωταγωνιστή του μυθιστορήματός του Matigari (1986), το οποίο επίσης απαγορεύτηκε στην Κένυα.

Όταν επέστρεψε στο Ναϊρόμπι με τη σύζυγό του για πρώτη φορά το 2004, δύο χρόνια μετά την παραίτηση του δικτάτορα Ντάνιελ Άραπ Μόι, ο Νγκούγκι Γουά θιόνγκο έγινε δεκτός από πλήθος κόσμου στο αεροδρόμιο. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, άνδρες οπλισμένοι με όπλα εισέβαλαν στο διαμέρισμά τους, βίασαν τη σύζυγο και τον ξυλοκόπησαν όταν προσπάθησε να παρέμβει. «Δεν νομίζω ότι ήταν γραφτό να βγούμε ζωντανοί», δήλωσε στον Guardian δύο χρόνια αργότερα.

Το μυθιστόρημά του Wizard of the Crow, που μεταφράστηκε από τον ίδιο στα αγγλικά το 2006, επανέρχεται στο θέμα της αφρικανικής κλεπτοκρατίας, με φόντο την φανταστική δικτατορία της Ελεύθερης Δημοκρατίας της Αμπουρίρια. Ο ίδιος είπε ότι «η πιο όμορφη φράση σε ολόκληρο το μυθιστόρημα» ήταν «μια μετάφραση από τα Γκικούγιου από τον συγγραφέα».

Συνέχισε να μεταφράζει τα έργα του από τα Γκικούγιου και το 2021 ήταν υποψήφιος για το διεθνές βραβείο Booker για το επικό του μυθιστόρημα σε στίχους The Perfect Nine. Ήταν ο πρώτος υποψήφιος για το βραβείο που έγραψε σε μια αυτόχθονη αφρικανική γλώσσα και ο πρώτος συγγραφέας που ήταν υποψήφιος για τη δική του μετάφραση.

«Η αντίσταση είναι ο καλύτερος τρόπος για να μείνεις ζωντανός», είπε στον Guardian το 2018. «Μπορεί να είναι ακόμα και η πιο μικρή μορφή αντίρρησης στην αδικία. Αν πιστεύεις πραγματικά ότι έχεις δίκιο, μένεις πιστός στις πεποιθήσεις σου και αυτές σε βοηθούν να επιβιώσεις».