Βασιλική Πανάγου: Δημόσιος χώρος και γλυπτική. Η συνάντησή τους στην πόλη της Λάρισας

*Γράφει η Θεώνη Παγκάλου-Ζερβού

Το βιβλίο της Βασιλικής Πανάγου «Δημόσιος χώρος και γλυπτική / Η συνάντησή τους στην πόλη της Λάρισας» αποτελεί επιβεβαίωση της εμμονής της συγγραφέως να αναδείξει το κάλλος και την ιστορία της πόλης της. Το προηγούμενο βιβλίο της «Παλιά Αρχοντικά και αξιόλογα Κτήρια της Λάρισας» (το συνέγραψε με τη φιλόλογο-δρ. Ιστορίας Ιουλία Κανδήλα το 2016), αναφέρεται στα αρχοντικά της πόλης και τους ανθρώπους που τα κατοίκησαν ή τα κατοικούν ακόμη. Το παρόν βιβλίο εστιάζει το ενδιαφέρον της στα γλυπτά που κοσμούν τον δημόσιο χώρο της πόλης: πού βρίσκονται, πότε και για ποιο σκοπό στήθηκαν, ποιους ή τι παριστάνουν, και βεβαίως ποιοι οι καλλιτέχνες. Η Βάσω Πανάγου με την έρευνά της παίρνει τον επισκέπτη και τους συμπολίτες της από το χέρι για έναν μακρύ περίπατο με εξεταστική ματιά στην πόλη τους, για μια ξενάγηση δηλαδή. Μα καλά, δεν γνωρίζουν τη Λάρισα οι πολίτες της; Την γνωρίζουν και πολύ καλά μάλιστα. Αλλά πόσες φορές διασχίζουμε βιαστικοί ένα δρόμο, μια πλατεία φορτωμένοι με τις σκέψεις μας, χωρίς να βλέπουμε μπροστά μας; Πόσο μάλλον να δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας να παρατηρήσει ένα έργο τέχνης. Η έρευνα της Βάσως Πανάγου ακριβώς αυτό τον σκοπό έχει. Να επιστήσει την προσοχή μας. Ιχνηλατώντας την πόλη στέκεται σε κάθε μνημείο, σε κάθε προτομή, σε κάθε ανδριάντα: τα παρατηρεί απ’ όλες τις μεριές, τα περιγράφει, λέει την ιστορία τους, μεταφέρει τις επιγραφές τους, αναζητεί το όνομα του γλύπτη και αναφέρεται λεπτομερώς στα βιογραφικά στοιχεία: στην καταγωγή του, στις σπουδές του, στην καλλιτεχνική πορεία του και τέλος στην ανάθεση του έργου.

Καρδιά της Ελλάδος η Λάρισα με την πανάρχαια ιστορία έχει μνήμη γερή και αλάνθαστη. Τίποτα και κανέναν δεν ξεχνάει. Για όλους και για όλα έχει μια ξεχωριστή θέση. Και πρώτα πρώτα τιμάει το ποτάμι της, τον Πηνειό. Για τον Πηνειό η παγκοσμίου φήμης γλύπτρια Νέλλα Γκόλαντα από τα Αμπελάκια έχει δημιουργήσει μια μεγαλειώδη εγκατάσταση με σιντριβάνια, ρείθρα αρχαιολογικά μέλη, ιδιαίτερη πλακόστρωση όπου με τον κατάλληλο φωτισμό μοιάζει με καλλιεργημένη γη -να μας θυμίζει ότι η Θεσσαλία με κέντρο πάντα την Λάρισα, υπήρξε ο σιτοβολώνας της χώρας μας. Χαρακτηριστικό το έργο «Στάχυ», του γλύπτη Στέλιου Παπανικολάου.

Το έργο «Η Λάρισα και ο Πηνειός» (προσωποποιημένα), φιλοτεχνήθηκε από την γλύπτρια, ζωγράφο και κεραμίστρια Βασιλική Γρουσοπούλου-Μαρκούση.

Σύμβολο της Θεσσαλίας και ειδικά του Δήμου Λάρισας το άλογο παραμένει στη μνήμη της πόλης: σε καλπασμό ή φρενίτιδα το φιλοτέχνησε ο Ζάχος Μπεκιάρης, ενώ ο Μίλτος Παπαστεργίου το θέλει σε ήρεμη στάση, σύντροφο και βοηθό του ανθρώπου από αρχαιοτάτων χρόνων.

Δίπλα στο ποτάμι και το μνημείο-μουσείο του αρχαίου γιατρού Ιπποκράτη, ο οποίος ήρθε από την Κω να μελετήσει επί τόπου τις συνθήκες για την επιδημία ιλαράς και πέθανε εδώ. Τον ανδριάντα του φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γεώργιος Καλακαλλάς από τον Τύρναβο.

Παρούσα και η κόρη του Ασκληπιού, η Υγεία. Με το αρχαιοπρεπές της ένδυμα -ως Κόρη της Ακρόπολης των Αθηνών μοιάζει. Στο χέρι της κρατάει το φίδι, σύμβολο του Ασκληπιού, έργο του γλύπτη Νικόλα Παυλόπουλου.

Οι ήρωες της επανάστασης, αλλά και οι εμπνευστές της τιμώνται με ανδριάντες και προτομές, αξιόλογα έργα τέχνης τα οποία περιγράφει η συγγραφέας λεπτομερώς, με αγάπη και φροντίδα θα λέγαμε: δυο ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου φέρνουν στο νου την τόλμη και το όνειρο που δεν πρόλαβε να ζήσει. Ο Γιωργάκης Ολύμπιος, ο Αθανάσιος Διάκος, τόσο νέος… για δες καιρό που διάλεξε… Συγκινεί κατάβαθα εμάς όλους που θεωρούμε δεδομένα τα πάντα, και τίποτα και σε κανένα δεν οφείλουμε…

Το βιβλίο της Βάσως Πανάγου διδάσκει και τέρπει τον αναγνώστη. Είναι ωραίο ως έκδοση και καλογραμμένο, χωρισμένο σε ενότητες, προβάλλει τους καλλιτέχνες και τα έργα τους. Παράλληλα προβάλλονται και οι αιώνιες ανθρώπινες αξίες. Οι προσωπικότητες του τόπου και τα μνημεία ξυπνούν μνήμες και μέρες αλλοτινές, όπως το «Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης», έργο του γλύπτη Φιλόλαου Τλούπα, το «Μνημείο των Εβραίων», της Άννας Φρανκ το τετράδιο και η πένα, και τόσων άλλων «πεσόντων» στους άγριους πολέμους που τελειωμό δεν έχουν. Και ο χάλκινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου, στον οποίο όλοι οι έλληνες οφείλουμε το κράτος που μας άφησε και όχι μόνο, είναι έργο του Σταύρου Αντωνίου Βαλασάκη. Να μην παραλείψω να αναφέρω το μοναδικό στην Ελλάδα έργο για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Φίλιππου Καραγιώργη «Η τραμπάλα που δεν γέρνει». Το σχεδίασε ο μαθητής του Γυμνασίου Λάρισας Γιάννης Παπαδόπουλος, στα πλαίσια διαγωνισμού της UNESCO: «όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται και είναι ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα», αυτό λέει το πρώτο άρθρο της διακήρυξης του 1948. Ισχύει σήμερα;

Το βιβλίο «Δημόσιος χώρος και γλυπτική/Η συνάντησή τους στην πόλη της Λάρισας» (Εκδοτικός Οίκος Κ&Μ Σταμούλη, Θεσσαλονίκη, 2023), παρουσιάστηκε στην αίθουσα Ελλήνων Λογοτεχνών στην Αθήνα από τον Κώστα Συρμακέζη, Ομότιμο Καθηγητή ΕΜΠ, τον Δημήτρη Παυλόπουλο, Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, τον Νίκο Βατόπουλο, δημοσιογράφο και την συγγραφέα Βασιλική Πανάγου. Την παρουσίαση συντόνισε η δημοσιογράφος Ροσσάνα Πώποτα.

Βασιλική Πανάγου - βιογραφικό

Η Βασιλική Πανάγου γεννήθηκε στην Λάρισα το 1969, σπούδασε Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου και συνέχισε με Μεταπτυχιακές Σπουδές στον κλάδο της Κλασικής Αρχαιολογίας. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή στο τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Εργάστηκε ως Αρχαιολόγος στην 7η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ως Εκπαιδεύτρια στα Ι.Ε.Κ. Λαρίσης και ως επιμελήτρια των εκδόσεων «έλλα» στην Λάρισα. Εδώ και αρκετά χρόνια εργάζεται ως Διοικητική υπάλληλος στο Δημόσιο. Παράλληλα αρθρογραφεί στον τοπικό Τύπο, ασχολείται με επιμέλειες και παρουσιάσεις βιβλίων και γενικότερα την ενδιαφέρουν τα θέματα πολιτισμού.