Το Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ): Ένας νέος φορέας για το ελληνικό βιβλίο και τον πολιτισμό

Το 2024 ιδρύθηκε το ΕΛΙΒΙΠ, ένα νέο πολιτιστικό ίδρυμα με στόχο να ενισχύσει τη θέση των ελληνικών γραμμάτων και του πολιτισμού τόσο στην εγχώρια σκηνή όσο και διεθνώς. Αποστολή του είναι η ανάδειξη του βιβλίου ως μέσο μόρφωσης, πολιτισμικής έκφρασης και ψυχαγωγίας, αλλά και η ενίσχυση της παρουσίας της ελληνικής γλώσσας και κουλτούρας σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ίδρυμα αποτελεί τον επίσημο διοργανωτή της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, καθώς και μιας σειράς από πρωτοβουλίες και συνεργασίες που διαμορφώνουν ένα πλέγμα δράσεων γύρω από το βιβλίο και τη λογοτεχνία.

Στην καρδιά της στρατηγικής του ΕΛΙΒΙΠ βρίσκονται έξι βασικοί πυλώνες. Πρώτος, η εξωστρέφεια: η ενίσχυση της προβολής του ελληνικού βιβλίου και των συγγραφέων τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας. Δεύτερος πυλώνας είναι οι συνέργειες και ο συντονισμός: το ίδρυμα προωθεί τη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, εξασφαλίζοντας καλύτερη κατανομή πόρων και συντονισμό μεταξύ των αρμόδιων Υπουργείων. Η δημιουργία και ενίσχυση δικτύων αποτελεί τον τρίτο στρατηγικό άξονα. Το ΕΛΙΒΙΠ λειτουργεί ως κόμβος επικοινωνίας και πληροφόρησης για τον χώρο του ελληνικού βιβλίου, φέρνοντας κοντά επαγγελματίες, θεσμούς και αναγνώστες.

Η ενδυνάμωση των επαγγελματιών του χώρου έρχεται ως τέταρτος πυλώνας, μέσα από την υποστήριξη και την επιμόρφωση όσων εργάζονται στον κλάδο. Παράλληλα, το ίδρυμα επενδύει στην έρευνα και τεκμηρίωση: συλλέγει στατιστικά, δεδομένα και ιστορικό υλικό με στόχο τη διατήρηση της θεσμικής και πολιτιστικής μνήμης του ελληνικού βιβλίου. Τέλος, η φιλαναγνωσία, ως έκτος πυλώνας, αναδεικνύει τη σημασία της αναγνωστικής καλλιέργειας στις νέες γενιές και στο ευρύτερο κοινό, ειδικά στην εποχή της ψηφιακής ανάγνωσης.

Η διοικητική συγκρότηση του ΕΛΙΒΙΠ ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2024, με την εκπόνηση Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας που δημοσιεύθηκε επίσημα τον Φεβρουάριο του 2025. Το οργανόγραμμα προβλέπει 22 θέσεις εργασίας κατανεμημένες σε Τμήματα και Γραφεία που καλύπτουν από την προώθηση των ελληνικών γραμμάτων και τις εκδόσεις μέχρι την έρευνα, τη διοίκηση, τις διεθνείς σχέσεις και τις νομικές υπηρεσίες.

Στον ψηφιακό του χώρο, το ΕΛΙΒΙΠ έχει δημιουργήσει έναν δίγλωσσο ιστότοπο που λειτουργεί ως ενημερωτικός κόμβος για τον κόσμο του βιβλίου. Ο ιστότοπος παρουσιάζει τόσο τη στρατηγική όσο και τις δράσεις του Ιδρύματος, φιλοξενεί αρχειακό και ερευνητικό υλικό, ενώ προβάλλει τη δραστηριότητα παραρτημάτων του πρώην Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού σε πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια, η Οδησσός, το Βερολίνο, η Τεργέστη, το Βελιγράδι, το Βουκουρέστι και τα Τίρανα. Επίσης, σταδιακά αναρτώνται ψηφιοποιημένα τεύχη σημαντικών λογοτεχνικών περιοδικών, προωθώντας έτσι τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του Ιδρύματος είναι η αναβίωση του προγράμματος GreekLit, το οποίο προωθεί τη μετάφραση ελληνικών βιβλίων σε ξένες γλώσσες. Χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το πρόγραμμα καλύπτει έως και το 75% του κόστους μετάφρασης και ενσωματώνει δράσεις δημοσιότητας, ημερίδες, εργαστήρια και την παραγωγή ενημερωτικού υλικού. Παράλληλα, αναπτύσσεται μια βάση δεδομένων με καταλόγους μεταφρασμένων έργων και βιβλιογραφικά στοιχεία, ενώ προγραμματίζεται και η έκδοση δίγλωσσου καταλόγου σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή.

Ένας ακόμη κομβικός τομέας είναι η διαχείριση της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, της βασικής βιβλιογραφικής βάσης της χώρας. Το ΕΛΙΒΙΠ εργάζεται για τον πλήρη ψηφιακό ανασχεδιασμό της χωρίς να διακοπεί η λειτουργία της, με στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου εργαλείου καταγραφής και μελέτης της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής, ανοιχτού στο ευρύ κοινό.

Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης αποτελεί τη σημαντικότερη διοργάνωση του ΕΛΙΒΙΠ και μοναδικό θεσμό του είδους στην Ελλάδα. Το 2025 η Έκθεση γιορτάζει 21 χρόνια ζωής με τιμώμενη χώρα την Ιταλία και θέμα την ανθρώπινη δημιουργικότητα στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Πάνω από 300 εκθέτες και 500 ομιλητές θα συμμετάσχουν σε 400 πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ θα τιμηθούν προσωπικότητες όπως ο Μανώλης Αναγνωστάκης, ο Andrea Camilleri και ο Hugo Pratt.

Το ΕΛΙΒΙΠ πρωτοπορεί και στην αξιοποίηση της τεχνολογίας για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Η πρωτοβουλία “Phygital Readers”, που έχει ενταχθεί στο Ψηφιακό Σχέδιο 2025–2028, ενώνει την παραδοσιακή ανάγνωση με την ψηφιακή αφήγηση, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες όπως AI, επαυξημένη πραγματικότητα, podcasts και video trailers. Μέσω της πλατφόρμας, οι χρήστες συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία περιεχομένου, ενώ το βιβλίο διασυνδέεται με άλλες μορφές τέχνης, όπως μουσική, κινηματογράφος και comics.

Στο πλαίσιο του γενικότερου ψηφιακού μετασχηματισμού, το ΕΛΙΒΙΠ συνεργάζεται με την Κοινωνία της Πληροφορίας για την υποστήριξη εκδοτικών επιχειρήσεων. Το σχετικό πρόγραμμα σημείωσε τεράστια επιτυχία, με τις αιτήσεις να υπερκαλύπτουν τον αρχικό προϋπολογισμό κατά 120%.

Ανάμεσα στις καινοτόμες δράσεις του ΕΛΙΒΙΠ συγκαταλέγεται και η Πρωτεύουσα του Βιβλίου, ένας νέος θεσμός που φιλοδοξεί να φέρει το βιβλίο στο επίκεντρο της ζωής κάθε πόλης. Κάθε χρόνο, την άνοιξη, μία ελληνική πόλη θα επιλέγεται για να φιλοξενήσει σειρά εκδηλώσεων, με επίκεντρο την τοπική κοινωνία και τους φορείς της. Παράλληλα, οι “Νύχτες Ανάγνωσης” σχεδιάζονται ως βραδινές εκδηλώσεις σε ιστορικούς ή πολιτιστικούς χώρους, ξεκινώντας από τον Ιανουάριο του 2026.

Τέλος, το ΕΛΙΒΙΠ σχεδιάζει την πρώτη μεγάλη Έκθεση-Φεστιβάλ Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου σε συνεργασία με την ΙΒΒΥ – Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, δημιουργώντας έναν νέο θεσμό αποκλειστικά αφιερωμένο στους νεαρούς αναγνώστες. Παράλληλα, ετοιμάζει μια μεγάλη ψηφιακή καμπάνια με στόχο την ανάδειξη του έργου του, σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Το ΕΛΙΒΙΠ, σε μόλις λίγους μήνες λειτουργίας, δείχνει ότι αποτελεί έναν δυναμικό και καινοτόμο φορέα που όχι μόνο συνεχίζει το έργο των προκατόχων του αλλά επαναπροσδιορίζει τον ρόλο του ελληνικού βιβλίου στον σύγχρονο πολιτισμό.