Από τη συγγραφέα του παγκόσμιου μπεστ-σέλερ «Θαύμα», μια ιστορία για το Κακό, για την προδοσία, τη φιλία, την αυτοθυσία και την ελπίδα, που θα αγγίξει τις καρδιές όλων των αναγνωστών
«Λευκό πουλί» της R.J. Palacio: Ένα graphic novel για το Ολοκαύτωμα, μέσα από τα μάτια μιας Εβραιοπούλας που κρύβεται στην κατεχόμενη Γαλλία (εκδ. Παπαδόπουλος)
«Πάντα χρειάζεται θάρρος για να είσαι καλός. Εκείνες τις μέρες, όμως, μια τέτοια καλοσύνη μπορούσε να σου κοστίσει τα πάντα».
Ξεκινώντας, θέλω να ευχηθώ αυτό το graphic novel να διαβαστεί από όσο περισσότερα παιδιά γίνεται. Θα είναι καλό για τα ίδια, θα είναι καλό για τον περίγυρό τους, θα είναι καλό για όλους μας — κυριολεκτικά. Δεν μπορώ να φανταστώ σε ποιο άλλο βιβλίο, και με τόσο λίγα λόγια —έχουμε να κάνουμε με κόμικς εδώ, μην το ξεχνάμε—, προσφέρεται τόσο ξεκάθαρα, τόσο συγκινητικά, αλλά και με τέτοια δύναμη, η ιστορία που δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να λείψει από το μυαλό μας. Το δράμα των Εβραίων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι το κομμάτι της ιστορίας, και το κομμάτι της συλλογικής μας ψυχής, που, και όλα τα άλλα να χαθούν, οφείλει να είναι πάντα παρόν, ενώπιόν μας. Ακόμη και αν, με έναν μαγικό τρόπο, χαθούν όλα τα άλλα.
Η αφήγηση της Palacio —πασίγνωστης βέβαια από το παγκόσμιο μπεστ-σέλερ «Θαύμα» (που μας χάρισε και μία έξοχη ταινία), αλλά και από το spin-off του, το βιβλίο «Ο Όγκι κι εγώ» (με τις τρεις νουβέλες: «Από τη μεριά του Τζούλιαν», «Πλούτωνας» και «Σίνγκαλινγκ»)— είναι υποδειγματική: μπορεί να αναλυθεί και να διδαχτεί σε κάθε καλή σχολή δημιουργικής γραφής. Εξ ου και μας παρασέρνει από την αρχή-αρχή κιόλας στη ροή της —πανέξυπνο το εύρημα με το Facetime μεταξύ γιαγιάς και εγγονού—, δεν μας αφήνει να παρατήσουμε έστω και για λίγο το βιβλίο, αναγκάζοντάς μας να είμαστε διαρκώς εκεί, παρόντες: τόσο για να μάθουμε τι θα συμβεί παρακάτω, όσο όμως (το εννοώ) και για να νιώσουμε και εμείς, έστω και λίγο, έστω πρόσκαιρα, όλα αυτά που περνούν οι πρωταγωνιστές της: όχι ο Τζούλιαν και η γιαγιά του, η Γκρανμέρ, αλλά τα δυο παιδιά, ο Ζουλιέν και η Σάρα — η Εβραιοπούλα Σάρα, και ο μικρός Ζουλιέν, αυτό το πανέξυπνο αγόρι, η μαθηματική διάνοια και πρώην αθλητής, που έχει μείνει ανάπηρος εξαιτίας της πολιομυελίτιδας και που όλοι στην τάξη και στη μικρή του πόλη αγνοούν, κοροϊδεύουν ή αποστρέφονται.
Σκηνικό, η κατεχόμενη από τους ναζί Γαλλία. Η Σάρα, που μένει ξαφνικά μόνη, χωρίς τους γονείς της —καθώς οι εκτοπίσεις άρχισαν, και τα τρένα του θανάτου ξεκίνησαν τα δρομολόγιά τους…—, θα βρει καταφύγιο στο σπίτι του Ζουλιέν, στον αχυρώνα των γονιών του, που θα την κρατήσουν εκεί παρά τους κινδύνους που ενέχει αυτή τους η πράξη, για χρόνια. Τα δυο παιδιά θα μεγαλώσουν μαζί μέσα σε αυτόν τον αχυρώνα, παρέα με τα ποντίκια και τις νυχτερίδες, μαθαίνοντας το ένα το άλλο και περνώντας από την παιδική στην εφηβική ηλικία με μια γλυκύτητα που καθηλώνει και συγκινεί τον αναγνώστη — όλους, πιστεύουμε, ανεξαιρέτως. Όμως η τρομερή ζωή έξω από την ηρεμία του παλιού στάβλου θα συνεχίζεται, οι θυσίες θα μεγαλώνουν, και ο κόσμος θα πονάει και θα φτωχαίνει διαρκώς. Και θα αντιστέκεται, φωνάζοντας υπερήφανα: «Ζήτω η ανθρωπότης!» Και όλα αυτά μέχρι την ευλογημένη Απελευθέρωση.
Αφήνουμε τις λεπτομέρειες της πλοκής για τους τυχερούς που θα απολαύσουν αυτό το, συχνά σπαρακτικό, βιβλίο. Τονίζουμε όμως πως είναι ένα πολύ καλό δώρο για όλα τα παιδιά από οχτώ-εννέα ετών και πάνω, αλλά και ένα graphic novel που μπορούν να το διαβάσουν άνετα οι πάντες, και ασφαλώς οι γονείς τους. Η Palacio σχεδιάζει απλά, με αδρές, καθαρές γραμμές, χρησιμοποιώντας μία γήινη παλέτα με παλ χρώματα. Έχει συνεργαστεί με έναν επαγγελματία εικονογράφο, τον Kevin Czap, και το σύνολο της δουλειάς τους είναι πολύ όμορφο, ευρηματικό ώρες-ώρες και όσο απλό πρέπει —επαναλαμβάνουμε— για να μη σκεπάσει την ιστορία.
Έχουμε να κάνουμε συνολικά με μία έξοχη έκδοση (πολύ καλή η μετάφραση της έμπειρης συγγραφέως Μαρίζας Ντεκάστρο), με ένα Επίμετρο, μάλιστα, που αξίζει να διαβαστεί από την πρώτη ώς την τελευταία του λέξη. Σε αυτό, πέραν του κειμένου τής ίδιας τής Palacio για το βιβλίο της, υπάρχουν η σχετική Βιβλιογραφία, ένας κατάλογος διεθνών φορέων και ιδρυμάτων για το Ολοκαύτωμα, αλλά και ένα εξαιρετικά χρήσιμο γλωσσάρι, με όλα όσα οφείλει να ξέρει ένας νέος άνθρωπος για τη Σοά και τον Αντισημιτισμό, μαζί με εκτεταμένες πληροφορίες για εκείνη την ταραχώδη ιστορική περίοδο, που κανείς σώφρων άνθρωπος δεν θέλει να ξαναζήσουμε, ποτέ. Επίσης, ο αναγνώστης θα βρει και έναν Επίλογο, από τη βραβευμένη συγγραφέα και κριτικό Ruth Franklin. Από αυτόν τον Επίλογο αντιγράφουμε εδώ ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:
Το «Λευκό πουλί» είναι μυθοπλασία με ιστορική βάση: η ιστορία ενός παιδιού που κρύβεται για να σώσει τη ζωή του και ο ηρωισμός όσων αναλαμβάνουν να το βοηθήσουν. Είναι σημαντικό να πούμε πως τα γεγονότα δεν περιγράφονται από τη μεριά των μη Εβραίων που βοηθούν τη μικρή, όπως συνηθίζεται στα παιδικά και τα εφηβικά βιβλία για το Ολοκαύτωμα, αλλά από την οπτική του ίδιου του παιδιού που κρύβεται. Πολύ ιδιαίτερο είναι όμως και το μήνυμα αυτού του βιβλίου. «Το κακό θα πάψει μόνο όταν οι καλοί άνθρωποι θα αποφασίσουν να το σταματήσουν», λέει η Βιβιέν, η μητέρα του Ζουλιέν. Η ίδια η Σάρα θα καταλάβει τελικά –και θα το μετανιώσει πικρά– πως ήταν ένοχη ηθικού αδικήματος εφόσον δεν αντιστάθηκε στον τραμπουκισμό των συμμαθητών της εναντίον του Ζουλιέν. Όταν η Σάρα ζητάει συγγνώμη από τον Ζουλιέν, εκείνος την παρηγορεί: «Η αλήθεια είναι», της λέει, «ότι δεν έχει σημασία πώς ήσουνα τότε. Το μόνο που έχει σημασία είναι πώς είσαι τώρα». Αυτό είναι ένα μήνυμα που έχει απήχηση σε όλους μας. Ποιος από μας δεν έχει σταθεί κάποια στιγμή αμέτοχος θεατής στον πόνο του άλλου; Μπορεί οι καταστάσεις στις οποίες βρεθήκαμε εμείς μάρτυρες να μην ήταν τόσο ακραίες όσο αυτές που έζησαν η Σάρα και ο Ζουλιέν, αλλά δεν ξέρουμε πότε μπορεί να αλλάξουν. Ίσως δεν μπορούμε να πάρουμε πίσω το κακό που προκαλέσαμε, αλλά μπορούμε σίγουρα να λειτουργήσουμε διαφορετικά στο μέλλον.
R.J. Palacio, «Λευκό πουλί» (graphic novel για παιδιά 9+, 220 σελίδες 16,5 x 24 εκατ., μετάφραση Μαρίζα Ντεκάστρο, Εκδόσεις Παπαδόπουλος)
