Βιβλιο

«Ημερολόγια ταξιδιού» του Αλμπέρ Καμύ

Aλμπέρ Καμύ: Ο μοναδικός από τους υπαρξιστές που ζει ανάμεσά μας

Νατάσσα Καρυστινού
1’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Παρουσίαση του βιβλίου «Ημερολόγια ταξιδιού» του Αλμπέρ Καμύ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

O Αλμπέρ Καμύ (1913-1960) εξακολουθεί να μας αφορά και, παρότι ο ίδιος απέρριπτε την ένταξή του στο ρεύμα του υπαρξισμού, σήμερα μας φαίνεται ο μοναδικός που εκπροσωπεί επάξια την υπαρξιστική αντίληψη για τον ανθρώπινο βίο∙ για το παράλογο της ύπαρξης και του θανάτου. Η σκέψη του και η στάση του αντέχουν στον χρόνο και στους κλονισμούς της μετα-νεωτερικότητας: εκεί όπου σβήνουν ο Σαρτρ και ο Ρολάν Μπαρτ, ο Αλμπέρ Καμύ μοιάζει σταθερά φωταγωγημένος∙ μαζί με τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, τον Ρεϊμόν Αρόν και τη Χάννα Άρεντ, συγκροτεί το νοερό πορτρέτο του μοντέρνου, ανεξάρτητου στοχαστή. Στα «Ημερολόγια ταξιδιού» (εκδόσεις Πατάκη), ο μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος, καταγράφει τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Νότια Αμερική λίγο καιρό μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου: πρόκειται για ένα ταξίδι στον «Νέο Κόσμο» που τότε ήταν ο σωσμένος κόσμος∙ η Ευρώπη είχε γίνει ένας σωρός από ερείπια.

Με αυτή την έκδοση ολοκληρώνεται η δημοσίευση του έργου του Γάλλου νομπελίστα (βραβεύτηκε το 1957), που ξεκινάει από  τα γνωστά μυθιστορήματα «Ο Ξένος» και «Η Πανούκλα», εκτείνεται στα θεατρικά «Καλιγούλας» και «Οι δίκαιοι» και φτάνει στα φιλοσοφικά δοκίμια «Ο μύθος του Σισύφου» και «Ο επαναστατημένος άνθρωπος». Ο πολιτικός του λόγος ―αποτέλεσμα ακηδεμόνευτου στοχασμού και ανθρωπιστικού μέτρου― είναι το μυστικό αυτής της διαχρονικότητας που εισδύει σε όλες τις συγγραφικές του φόρμες: η κριτική του έναντι της βίας, των ιδεολογιών και του εθνικισμού είναι παρούσα στις επιστολές του, στα ημερολόγια και στις σημειώσεις του.

«Δευτέρα. Κοιμήθηκα πολύ αργά την προηγουμένη. Σηκώθηκα πολύ νωρίς. Ανεβαίνουμε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Καταπληκτικό θέαμα παρά την καταχνιά ή και εξαιτίας της. Εδώ βρίσκονται η τάξη, η εξουσία, η οικονομική ισχύς. Η καρδιά τρέμει μπροστά σε τόση θαυμαστή απανθρωπιά. Αποβιβάζομαι τελικά στις 11 το πρωί μετά από πολλές διατυπώσεις που έχουν να κάνουν μόνο μ’ εμένα, εφόσον είμαι ο μοναδικός ανάμεσα σε όλους τους επιβάτες που τον αντιμετωπίζουν σαν ύποπτο. Ο αξιωματικός της Υπηρεσίας Μετανάστευσης μού ζητάει τελικά συγγνώμη που με καθυστέρησε τόσο. […] Αργά τη νύχτα, πάνω στο κοιμισμένο πλοίο, κοιτάζω το σκοτάδι. Η παράξενη σελήνη του νότιου ημισφαιρίου, επίπεδη στην κορυφή της, φωτίζει τα νερά προς τη πλευρά του Νότου». Στη Βόρεια Αμερική πήγε ως δημοσιογράφος που ανακαλύπτει, με βλέμμα άλλοτε γεμάτο θαυμασμό και άλλοτε επικριτικό, τις υπερβολές του Νέου Κόσμου∙ στη Νότια Αμερική ταξίδεψε σαν επίσημος καλεσμένος, ως διασημότητα, σε μια εποχή όπου φοβόταν ότι θα υποκύψει σε καινούργια κρίση φυματίωσης. Η διαδρομή του ήταν παράλληλη με την πορεία της φυματίωσης που τη έβλεπε σαν μια μεταφορά∙ σαν μια απειλή θανάτου και ευκαιρία επιβίωσης.

Τον Καμύ προσπάθησαν να οικειοποιηθούν όλες οι πολιτικές ομάδες∙  όσο αντιστεκόταν τόσο οι πιέσεις γίνονταν ισχυρότερες. Σήμερα ξέρουμε: ο συγγραφέας του «Ξένου» είναι ο εκφραστής του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της ευρωπαϊκής αμφιβολίας που τον επικυρώνει. Τα ταξίδια του στην Αμερική, όπως τα περιγράφει στο σύντομο αυτό βιβλίο, καθρεφτίζουν το ευρωπαϊκό βλέμμα, το βλέμμα που απορρέει από τη γεωγραφία μας κι από το αξιακό μας σύστημα.