Ο σταλινισμός ως φαινόμενο έχει απασχολήσει πολύ και με πολλούς τρόπους τον κόσμο των βιβλίων: ντοκουμέντα εποχής, βιογραφίες του Στάλιν, σταλινισμός σε άλλες χώρες εκτός της Σοβιετικής Ένωσης και σε άλλα Κομμουνιστικά Κόμματα (φυσικά και στο ΚΚΕ), μαρτυρίες από τα γκουλάγκ, ιστοριογραφία, αλλά και λογοτεχνία (ενδεικτικά: Ριμπάκοφ, Σπέρμπερ, Γκρόσμαν, Αξιόνοφ, Σολζενίτσιν, Τριανταφύλλου με τις «Σπάνιες γαίες» της) έχουν συνθέσει ένα μωσαϊκό στο οποίο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να ανατρέξει και να πληροφορηθεί: δεν δικαιολογείται, σήμερα, άγνοια για κανέναν που έχει τα μάτια του ανοιχτά.
Η Ελλάδα όμως είναι μια χώρα που διαφέρει από τις άλλες. Ανοιχτά φιλοσταλινικό ΚΚΕ, φιλοσταλινισμός και σε άλλα αριστερά κόμματα, φιλορωσισμός, ορθοδοξία, αντιδυτικισμός, ανορθολογισμός και –γενικότερα– ζωή μέσα στους μύθους σε βαθμό εντονότερο από το μέσο όρο των δυτικών κοινωνιών, συνθέτουν ένα πλαίσιο στο οποίο, μεταξύ άλλων, θάλλει και ο σταλινισμός.
Επομένως, στο τοπίο του «ελληνικού εξαιρετισμού», κάθε συμβολή στην αποκαθήλωση ενός από τα πιο αιμοσταγή συστήματα που γνώρισε η ανθρωπότητα είναι καλοδεχούμενη. Δυο τέτοιες συμβολές αποτελούν τα αξιοσημείωτα βιβλία για τα οποία θα μιλήσω σήμερα.
Το πρώτο λέγεται «Σταλινισμός: Η τέταρτη μονοθεϊστική θρησκεία» και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Άγρα» πριν ενάμιση περίπου χρόνο. Το γράψανε η Αγγελική Κώττη (δημοσιογράφος και συγγραφέας) και ο Νίκος Μπελογιάννης (γιος του και σήμερα πασίγνωστου Νίκου Μπελογιάννη, στελέχους του ΚΚΕ, εκτελεσμένου το 1952).
Πρόκειται για ένα σπαρταριστό ταξίδι στο χρόνο, στο οποίο οι (προχριστιανικοί) ήρωες ταξιδεύουν σε διάφορες εποχές και τόπους (αρχαία Ρώμη, μεσαίωνας, Σοβιετική Ένωση, παπική Ιταλία, Ελλάδα κ.λπ.) παρατηρώντας διάφορα φαινόμενα, που όλα έχουν το εξής κοινό: ότι η εκάστοτε θρησκευτικότητα καταπιέζει άγρια και ποικιλότροπα την ελεύθερη σκέψη, κατατρέχοντας τους φορείς της.
Η χιουμοριστική φόρμα που έχουν υιοθετήσει οι συγγραφείς, η οποία προκύπτει φυσικά από τη δήθεν αφέλεια του αναχρονισμού των χρονοταξιδιωτών, βοηθάει να «χρυσώνεται το χάπι», όσο είναι δυνατό, και να μπορεί ο αναγνώστης να παρακολουθεί δίχως να κλαίει το τι τράβηξαν όσοι ακολούθησαν τη δική τους ρότα απέναντι στις θρησκευτικές μισαλλοδοξίες. Ταυτόχρονα, οι συγγραφείς δείχνουν τη στενή σχέση της κομμουνιστικής ορθοδοξίας με το μονοθεϊσμό: ευαγγέλια (μαρξιστικά - λενινιστικά βιβλία), άγιοι (μάρυρες), λείψανα (μαυσωλεία), ναοί (μνημεία ηρώων) σύμβολα (σφυροδρέπανα κ.λπ.), δόγμα (μαρξισμός - λενινισμός), φόβος διαφοροποίησης (αποσυνάγωγοι), ηθικολογία (σεξουαλικός κι όχι μόνο συντηρητισμός), αμαρτία (παρέκκλιση), εξομολόγηση (αυτοκριτική), εξιλασμός (δίκες Μόσχας κ.λπ.), παράδεισος (κομμουνιστική κοινωνία) κ.λπ., όλα είναι εδώ, κανοναρχούμενα από τον Πατερούλη Στάλιν, που έχει πάντα το αλάθητο.
Το δεύτερο λέγεται «Ο σταλινισμός και οι μεταμοντέρνοι θαυμαστές του». Το έγραψε ο Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης (δημοσιογράφος, ο μόνος ίσως που την εποχή των γιουγκοσλαβικών πολέμων έγραφε αλήθειες για τον εθνικισμό όλων των πλευρών και ιδίως των «αδελφών» Σέρβων), βασίζεται σε σειρά άρθρων του στη λαμπρή «Athens Review of books» (εμπλουτισμένα) και κυκλοφόρησε στα τέλη του 2013 από τις εκδόσεις «Επίκεντρο».
Είναι ένα βιβλίο όπου εξετάζεται η σκέψη του φιλόσοφου Λέσεκ Κολακόφσκι και του συγγραφέα Τσέσουαβ Μίλος (αμφότεροι Πολωνοί), του «Γιουγκοσλάβου» αντιφρονούντος Μίλοβαν Τζίλας, της ρώσικης αριστεράς του 19ου και 20ού αιώνα (Τκάτσεφ, Νετσάγεφ, Λεν κ.λπ.), του σύγχρονου Σλοβένου φιλόσοφου (;) Σλάβοϊ Ζίζεκ (που είναι ο κύριος «μεταμοντέρνος σύγχρονος σταλινιστής») και πολλών άλλων. Ειδικό βάρος πέφτει, βέβαια, στην ανάλυση του σταλινισμού ως μετα-γιακωβίνικης δικτατορικής επιβολής σε μια καθυστερημένη κοινωνία, με τη «βοήθεια» μιας μεσιανικής ψευδο-διαλεκτικής του αναπόφευκτου, που οδηγεί κατευθείαν στον ολοκληρωτισμό. (Περισσότερα στην εξαιρετική βιβλιοκρισία του Γιώργου Σιακαντάρη στην «Books’ Journal»: http://tinyurl.com/pbmwjkr).
Και τα δύο βιβλία αξίζει να διαβαστούν από κάθε ελεύθερο πνεύμα, από κάθε άνθρωπο που άγχεται σήμερα, ενώ γύρω του χορεύουν οι σειρήνες ποικίλων ολοκληρωτικών κοσμοδιορθωτών και σωτήρων, συμπεριλαμβανόμενου (στην Ελλάδα, κι όχι μόνο) του σταλινισμού.
19°
