Βιβλιο

Λονδρέζικο κουαρτέτο

Στο μυθιστόρημα «Στην καρδιά της πόλης» της Ζέιντι Σμιθ

Κωνσταντίνος Τζήκας
ΤΕΥΧΟΣ 464
1’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου είναι «NW», αναφορά στον ταχυδρομικό κωδικό του Βορειοδυτικού Λονδίνου. Αυτό καθιστά τον ελληνικό τίτλο, εκ πρώτης όψεως, παραπλανητικό ή και ειρωνικό: το Ουίλσντεν απέχει παρασάγγας από το να θεωρηθεί «καρδιά της πόλης». Στην καλύτερη περίπτωση, βρίσκεται στο περιθώριό της. Ωστόσο, σκόπιμα ή μη, ο ελληνικός τίτλος αποκαλύπτει πώς βλέπουν οι ίδιοι οι κάτοικοι του Βορειοδυτικού Λονδίνου το μικρόκοσμό τους: η απογοήτευση, η φτώχεια, η υψηλή εγκληματικότητα, οι καταθλιπτικές κοινοτικές κατοικίες, ο βιοπορισμός μέσω των επιδομάτων της Πρόνοιας είναι η δική τους καθημερινότητα, το δικό τους κέντρο της πόλης. Γι’ αυτούς, είναι η Όξφορντ Στριτ που συνιστά ένα είδος περιθωρίου.

Η Σμιθ δεν επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία της συμβατικά. Αντίθετα, επιμένει στο ρεύμα του «υστερικού ρεαλισμού» που την καθιέρωσε, αυτό το μείγμα πειραματικής γραφής και κοινωνικού σχολιασμού εφάμιλλου του ρεαλιστικού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα (δεν είναι τυχαίο που την αποκαλούν «απόγονο» του Ντίκενς). Αντιμετωπίζει το Βορειοδυτικό Λονδίνο –τον αληθινό πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος– σαν ένα βρώμικο, σκονισμένο λουλούδι, το οποίο κλαδεύει με μαεστρία, αναδεικνύοντας εναλλάξ τέσσερα πέταλά του: την ημιαποτυχημένη Λία, τον πρώην αλκοολικό Φίλιξ, το ναρκομανή Νέιθαν και την επιτυχημένη δικηγόρο Νάταλι. Η τελευταία είναι η μοναδική από το κουαρτέτο που διαψεύδει την προδιαγεγραμμένη μοίρα των κατοίκων των ταπεινών προαστίων – αλλά με ποιο τίμημα;

Ακόμα κι αν καμιά φορά το μυθιστόρημα στενάζει κάτω από το βάρος της φιλοδοξίας του, η Σμιθ διαθέτει πάντα το χάρισμα της γραφής, το μεγάλο της ατού (και που ευτυχώς διασώζει ανέπαφη η μετάφραση της Ιωάννας Ηλιάδη). Γραφή συνειρμική σαν τα σπουδαιότερα βιβλία των μοντερνιστών, αλλά ακόμα περισσότερο μεταμοντέρνα, καθώς ήχοι, μυρωδιές και εικόνες ανακατεύονται σε ένα χαρμάνι σαγηνευτικά ετερόκλητων στοιχείων. Και με έναν ιδιόμορφο τρόπο, γραφή κινηματογραφική, ένα μεγάλο τράβελινγκ στον κόσμο των απόκληρων του Λονδίνου, με την κάμερά της να εστιάζει με την ίδια άνεση, την ίδια γενναιοδωρία τόσο στον ήρωα σε πρώτο πλάνο, όσο και στους ανώνυμους περαστικούς που κοντοστέκονται ταλαιπωρημένοι στο φόντο.