Προμηθέας Αλειφερόπουλος: «Στα οικογενειακά τραπέζια συλλέγουμε τραύματα»

Βρισκόμαστε σε ένα εορταστικό κλίμα αυτό το διάστημα. Αλλά εμείς θα μιλήσουμε για μια ιδιαίτερη οικογενειακή γιορτή, που διαδραματίζεται στο θέατρο Άλμα, με αφορμή τα 60ά γενέθλια του πατέρα της οικογένειας (Γιώργος Ζιόβας). Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος πρωταγωνιστεί στο «Festen», σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου. Μια γιορτή με μεγάλες ανατροπές και αποκαλύψεις, με καλεσμένους και συνένοχους όλους τους θεατές. Ένας τελετάρχης (Γιάννης Καπελέρης) προσπαθεί να κρατήσει τις ισορροπίες και το χαρούμενο κλίμα. Μιλήσαμε με τον Προμηθέα Αλειφερόπουλο για τη γιορτή αυτή, για τα ζητήματα που θέτει το έργο, για τη σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου αλλά και για τα οικογενειακά τραπέζια.

Συνέντευξη με τον Προμηθέα Αλειφερόπουλο για το «Festen» 

O Προμηθέας Αλειφερόπουλος είχε δει το «Festen» σε βιντεοκασέτα όταν ήταν 18 ετών. «Θυμάμαι τότε περνούσα άπειρες ώρες στο βιντεοκλάμπ της γειτονιάς, πήγαινα 2 φορές την εβδομάδα και καθόμουν αρκετή ώρα, για να βρω τις κατάλληλες ταινίες. Το «Festen»- στην ελληνική του μετάφραση "Οικογενειακή γιορτή"- είχε πέσει στην αντίληψή μου κάποιες φορές, αλλά είχαν προτεραιότητα άλλες ταινίες της λίστας εκείνων που ήθελα να δω. Μου είχε κάνει εντύπωση το εξώφυλλο. Τότε δεν ήξερα τίποτα για Δόγμα '95 και τα σχετικά. Κάποια στιγμή λοιπόν το νοίκιασα για να το δω. Στην αρχή δεν ήξερα αν αυτό ήταν ντοκιμαντέρ ή ταινία. Δεν καταλάβαινα τι έβλεπα».

Και τελικά πώς ήταν αυτή η πρώτη σου επαφή με την ταινία του Βίντενμπεργκ;
Η επίδραση που είχε πάνω μου ήταν τεράστια. Σοκαρίστηκα, έκλαψα, γέλασα... Ήταν πάρα πολύ σκληρό το αποτύπωμα που μου άφησε. Και αμέσως μπήκε στο Τοπ-10 των αγαπημένων μου ταινιών και στη συνέχεια άρχισα να μελετάω τον Βίντεμπεργκ, για να δω και τις υπόλοιπες ταινίες του. 

Τότε στα 18 σου είχες αποφασίσει ήδη να γίνεις ηθοποιός; Ή αυτό προέκυψε αργότερα;
Είχα λάβει την απόφαση ήδη από τα 16 μου. Ήμουν ανάμεσα στην ηθοποιία και τη σκηνοθεσία κινηματογράφου. Τελικά έγινα ηθοποιός και παίζω κυρίως στο θέατρο. Γιατί είναι δύσκολο να βιοπορίζεσαι μόνο από τον κινηματογράφο στην Ελλάδα. Οπότε μπήκα στην παραγωγή και με «πήρε» το θέατρο. 

Και πώς προέκυψε η συνεργασία σου με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο για το «Festen», στο θέατρο πια;
Η πρώτη συζήτηση για αυτό έγινε το 2018, 18 χρόνια αφότου είχα δει για πρώτη φορά την ταινία. Τότε κάναμε πρόβες για τον «Φάρο», σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη. Περνούσαμε άπειρες ώρες καθημερινά με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, μοιραζόμασταν τις σκέψεις, τα πάθη μας, τα όνειρά μας. Και κάποια στιγμή, ανάμεσα στα διαλείμματα, έρχεται η κουβέντα στο «Festen». Και οι δυο είχαμε την ίδια άποψη για την ταινία. Και τότε ο Οδυσσέας μου λέει: " θα σου πήγαινε το "Festen. Μπορώ να σε φανταστώ και στους δυο ρόλους των αδερφών και του Κρίστιαν και του Μίκαελ". Άλλωστε τότε στον «Φάρο» εγώ υποδυόμουν έναν ρόλο πιο κοντά στον Μίκαελ. Εγώ απάντησα στον Οδυσσέα ότι είναι όνειρό μου να το κάνω, αλλά μου αρέσει πάρα πολύ ο ρόλος του Κρίστιαν, με αγγίζει τρομερά. Και τότε ξεκίνησε μια κουβέντα μεταξύ μας διότι το ζήτημα και για τους δυο μας είναι πώς μπορεί να μεταφερθεί αυτό το αριστούργημα στο θέατρο. Έπρεπε να γίνει κάτι ξεχωριστό παραστασιακά. 4-5 χρόνια αργότερα, ο Οδυσσέας επανήλθε με την ιδέα του. Μου είπε ότι σκέφτεται να εμπλέξει το κοινό στο έργο, δηλαδή να εκμεταλλευτούμε τη σκηνική συνθήκη, ότι θα είναι όλοι εκεί οι θεατές. 

Πώς έγινε η επιλογή του θεάτρου;
Αφού αποφασίστηκε ότι θέλαμε να εμπλέξουμε τους θεατές, τότε η επιλογή του συγκεκριμένου θεάτρου έγινε λόγω του φουαγιέ, που χωράει πολύ κόσμο και θα μπορούσαν να κινούνται γύρω μας και εμείς να βρισκόμαστε σε διάδραση μαζί τους. 

Πόσο διαφορετική είναι κάθε φορά η παράσταση ανάλογα με τις αντιδράσεις του κόσμου;
Κοίταξε, δεν μπορούμε να αλλοιώσουμε τους χαρακτήρες του έργου. Ωστόσο, οι αντιδράσεις του κόσμου μας επηρεάζουν αρκετά και μας ωθούν κάθε βραδιά να κάνουμε μικρο-μετακινήσεις στους ρόλους μας. Επίσης σαφώς υπάρχουν και μέρες πιο δύσκολες που κάποιοι θεατές έρχονται στο θέατρο και εντάσσονται στους στενούς συγγενείς και θέλουν να «πουλήσουν μούρη». Είναι μια διαδικασία για να τους φέρουμε με το μέρος μας. Από την άλλη, όταν ο κόσμος έχει έρθει για να περάσει καλά, τότε εγώ θα πρέπει να τραβήξω περισσότερο κουπί, ώστε να κρατηθεί η ισορροπία που θέλουμε στην παράσταση. Από την άλλη, όταν ο κόσμος σοκάρεται έντονα από αυτά που λέω εγώ, τότε πέφτει το βάρος στον Γιάννη Καπελέρη, τον τελετάρχη, να κρατήσει το κλίμα «γιορτής». Ο Γιάννης για μένα είναι ένα διαμάντι και πολύ καλός συνεργάτης. Και προφανώς αυτή η διάδραση με το κοινό, μας αποσυντονίζει, αλλά είναι δική μας δουλειά να φέρουμε το κοινό εκεί που θέλουμε. 

Πόσο δύσκολο είναι για σένα σωματικά και ψυχικά να υποδύεσαι τον συγκεκριμένο ρόλο -και μάλιστα για δεύτερη σεζόν;
Το επάγγελμα του ηθοποιού έχει έναν χαρακτήρα αγωνιστικό, πρωταθλητισμού θα έλεγα. Και αυτό βέβαια συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, το τόσο απαιτητικό πρόγραμμα των προβών και των παραστάσεων. Όταν μιλάω με συναδέλφους του εξωτερικού, απορούν με τον τρόπο που δουλεύουμε. Αλλά αυτό είναι μια άλλη παράμετρος. Για να επανέλθω σε αυτό που με ρωτάς, είναι πρωτοφανώς δύσκολο αυτό που κάνω. Αλλά είμαι και ευγνώμων για όλο αυτό. Στα 20 χρόνια της καριέρας μου είναι από τις λίγες φορές που αισθάνομαι τόσο ευγνώμων για έναν χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, δεν νομίζω να έχω ζοριστεί ποτέ τόσο πολύ. Δεν μπορώ να κρυφτώ ούτε πίσω από φώτα, ούτε άλλα τερτίπια. Και φυσικά ούτε από τον θεατή γιατί κάθεται δίπλα μου. Οπότε πρέπει να νιώσω, γιατί αν δεν νιώσω, δεν βγαίνει το αποτέλεσμα που θέλουμε. Νιώθω -χωρίς να θέλω να ακούγεται βαρύ- ότι αφήνω ένα κομμάτι μου κάθε μέρα στη σκηνή, το οποίο δεν αναπληρώνεται άμεσα στη συνέχεια. Αυτό το κατάλαβα πιο έντονα το καλοκαίρι, ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη σεζόν των παραστάσεων. Άλλωστε, από μικρός προσπαθώ να μην ετεροπροσδιορίζομαι στη ζωή μου και στη δουλειά μου. Αν εγώ νιώθω περήφανος για αυτό που κάνω και ταυτόχρονα το αγκαλιάζει και το κοινό, αυτό για μένα είναι πολύ σπάνιο. Και με βάζει σε μια διαδικασία του να δίνω συνεχώς σε αυτό, δίχως να καταλαβαίνω το κόστος που έχει πάνω μου.  

Οικογενειακό τραπέζι. Μπορεί εδώ να έχουμε πολλά ακραία σκηνικά αλλά σου θυμίζει καθόλου οικογενειακά τραπέζια στην Ελλάδα, με άβολες ερωτήσεις και τσακωμούς;
Έρχομαι από μία οικογένεια με ακραίες προσωπικότητες αλλά και συνθήκες. Οι γονείς μου χώρισαν και ξαναπαντρεύτηκαν, έχω αδέρφια από τους άλλους γάμους... Οπότε είμαστε μια πολυπληθής και κάπως ετερόκλητη οικογένεια αλλά πολύ αγαπημένη. Έχω περάσει πολύ ωραίες στιγμές και πάντα μου δημιουργούν μια αίσθηση θαλπωρής αυτά τα μεγάλα οικογενειακά τραπέζια της Πρωτοχρονιάς ή του Πάσχα. Ωστόσο, ταυτόχρονα είναι και μια τρομερή συνθήκη συλλογής τραυμάτων. Και δεν είναι ίδιον της ελληνικής οικογένειας αυτό. Ένας Δανός επέλεξε το 1998 να ασχοληθεί με αυτό το ζήτημα. Βέβαια στο Festen o Βίντερμπεργκ δεν μιλάει μόνο για αυτό. Μιλάει κυρίως για τη συγκάλυψη. Ενώ παράλληλα θέτει και άλλα ζητήματα μέσα, όπως εκείνο του ρατσισμού. Βάζει δηλαδή όλο το κοινωνικό προσωπείο. Και κυρίως εστιάζει στην ανθρώπινη φύση που προσπαθεί να απαλύνει τον πόνο με κάθε τρόπο. 

Να συνεχίσει τη γιορτή με κάθε τρόπο, επομένως
Ακριβώς. Δεν είναι μόνο ο Βίντεμπεργκ που το κάνει αυτό. Το έχουν κάνει πολλοί θεατρικοί συγγραφείς πολύ πριν από εκείνον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μπέκετ, με το ποιητικό του παράλογο. Έχει κάτι το υπαρξιακό όλο αυτό. Η τάση του ανθρώπου να πει: «όχι άλλο πρόβλημα»... Γι' αυτό και παίξαμε εσκεμμένα με τον Οδυσσέα σε αυτήν τη λεπτή ισορροπία της γιορτής, με ρίσκο βέβαια για το πώς θα εμπλακεί ο κάθε θεατής. Δεν θέλουμε ούτε μόνο τη συγκίνηση ούτε μόνο τη γιορτή. Θέλουμε να εμπλέξουμε τον θεατή λίγο παραπάνω. Να πάρει μια ευθύνη σε αυτό που βλέπει. 

Ας πάμε στα επόμενα σχέδιά σου. Συνεργάζεσαι αυτό το διάστημα με τη Φωτεινή Αθερίδου, σε ένα εντελώς διαφορετικό έργο, μια κωμωδία, το «Η πιο υπέροχη χειρότερη του κόσμου». Εκεί έχεις αναλάβει τη σκηνοθεσία. 
Είναι η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε με τη Φωτεινή. Τη γνώριζα μέσα από τη δουλειά της. Μου αρέσει ο τρόπος που γράφει. Μου αρέσει πολύ η έννοια του Δούρειου Ίππου στην τέχνη. Δηλαδή να περιβάλλεις με ένα ελαφρύτερο αμπαλάζ κάτι που έχει ένα βαθύτερο νόημα. Εκεί που γελάς, ξαφνικά αρχίζεις να κλαις. Είναι μια υπαρξιακή κωμωδία, όπως την έχουμε χαρακτηρίσει την παράσταση. Συνεργάζομαι με έναν θίασο με τρία πολύ γλυκά παιδιά:  Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη, Μιχάλης Τιτόπουλος, Φωτεινή Αθερίδου. Όσο μεγαλώνω, το θεωρώ αυτό πολύ σημαντικό, να έχω γύρω μου ανθρώπους που να χαίρομαι όταν τους βλέπω. Και να χαμογελάω αυθόρμητα. Παράλληλα, κάνοντας τόσον καιρό το «Festen», περνώντας από τόσο σκοτεινά ρυάκια, έχω ανάγκη να εκτονώσω μια εσωτερική μου τρέλα. Εδώ η κεντρική ηρωίδα -που υποφέρει από κρίσεις πανικού- κάνει μια αναδρομή στη ζωή της, φέρνοντας στο νου τους τους σημαντικότερους ανθρώπους που γνώριζε, σε ένα κλίμα εξτραβαγκάντζας και τρέλας, με πολύ χιούμορ και υπερβολή. 

Σε έχουμε συνηθίσει περισσότερο ως ηθοποιό και όχι ως σκηνοθέτη. Σκέφτεσαι να ασχοληθείς περισσότερο με τη σκηνοθεσία;
Πάντα με ενδιέφερε η σκηνοθεσία και όσο μεγαλώνω με ενδιαφέρει ακόμη περισσότερο. Άλλωστε πολλοί συνάδελφοι με έχουν ενθαρρύνει προς αυτήν. Άλλωστε πάντα έχω στο νου μου όλη την παράσταση συνολικά, να είμαστε πάντα μέσα στις γραμμές που έχουν οριστεί, να μην ξεφεύγουμε. Αυτό μου αρέσει άλλωστε στη σκηνοθεσία. Ότι δημιουργείς ένα σύμπαν και ορίζεις εσύ τους κανόνες του.