Γιώργος Καρακάντζας: «Η δημιουργία απαιτεί να είμαστε σε μία συνεχή εγρήγορση»

«Επιθυμώ να σας διηγηθώ μια προσωπική, οικεία ιστορία, που τρέφεται από μια οικουμενική μυθολογία που κάνει την καθημερινότητα πιο υποφερτή», λέει ο πάντα ανήσυχος και δημιουργικός Γιώργος Καρακάντζας με έδρα τη Μασσαλία για τη νέα του παράσταση κουκλοθεάτρου «Mythos», μια διεθνή συμπαραγωγή της γαλλικής ομάδας Anima Théâtre με την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Εμπνευσμένο τις παιδικές αναμνήσεις του και τις μυθικές διηγήσεις της Ιλιάδας, της Οδύσσειας και της ελληνικής μυθολογίας που του διάβαζε ο πατέρας του όταν ήταν μικρός, το έργο «Mythos» έρχεται να προσφέρει ένα μαγευτικό ταξίδι στην ελληνική μυθολογία, μια απόδραση από την πραγματικότητα γεμάτη εντυπωσιακές χειροποίητες μαριονέτες, ατμοσφαιρικές εικόνες και υπέροχη μουσική.

Με το έργο «Mythos», που θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ από τις 21 Φεβρουαρίου και για τέσσερις μοναδικές παραστάσεις έως τις 23 Φεβρουαρίου, o Γιώργος Καρακάντζας «βουτάει» στο παρελθόν, στα παιδικά του χρόνια, και στον φανταστικό κόσμο της ελληνικής μυθολογίας για να μας χαρίσει μια συναρπαστική φαντασμαγορία, βασισμένη στις προσωπικές και οικογενειακές του ιστορίες, μέσα από την τέχνη του κουκλοθέατρου. «Πάντα μου άρεσε όλη η μυθοπλασία γύρω από την Κρήτη και τον βασιλιά Μίνωα και ιδιαίτερα η ιστορία με την πτήση του Δαίδαλου και Ίκαρου», λέει ο ίδιος. Εμπνευσμένος από τα γεγονότα και τα πρόσωπα που σημάδεψαν τη ζωή του και κουβαλά πάντα μέσα του, δεν επιθυμεί να μιλήσει μόνο γι’ αυτά, αλλά και για τις καθοριστικές στιγμές του 20ού αιώνα: την εξορία που βίωσε η γιαγιά του ή την Κατοχή που γνώρισε ο πατέρας του κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο «Mythos», o Γιώργος Καρακάντζας συνεργάστηκε με τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη στη δραματουργία και την Ευφημία Καρακάντζα ως επιστημονική σύμβουλο επιδιώκοντας να δημιουργήσει ένα έργο με παγκόσμια διάσταση, όπως συνέβη και στο δίπτυχο «Laterna» (2022) και «Rebetiko» (2020) γύρω από το θέμα της εξορίας. Το έγο απευθύνεται σε ηλικίες άνω των οκτώ ετών και η δράση του τοποθετείται σε ένα δυστοπικό νησί όπου ένα κορίτσι προσπαθεί να βρει την έξοδο από τον λαβύρινθο της πραγματικής ζωής του. Πρόκειται για μια πρωτότυπη παράσταση που στον πυρήνα της βρίσκεται η ανθρωπιά και το ζήτημα της ανακάλυψής της μέσα σε απάνθρωπες καταστάσεις.

Λίγο πριν την πανελλήνια πρεμιέρα του έργο «Mythos» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, ο Γιώργος Καρακάντζας μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις του για τη δημιουργία της νέας του παραγωγής, την τέχνη του κουκλοθεάτρου, την σύγχρονη δυστοπία και την ανθρώπινη συνθήκη.

Συνέντευξη του Γιώργου Καρακάντζα

Το έργο «Mythos» κρύβει μέσα του έναν λαβύρινθο...
Αυτός ο λαβύρινθος συνδέει δύο κόσμους, δύο πραγματικότητες όπου τα τέρατα και οι ήρωες συναντιούνται μέσα σε αυτούς  και προσπαθούνε να βρούνε την διέξοδο. Από τη μία πλευρά έχουμε την ελληνική μυθολογία και από την άλλη μία δυστοπική πραγματικότητα, μια σύγχρονη μυθοπλασία όπου ξετυλίγεται σε ένα νησί, όπου οι καταυλισμοί δημιουργούνε σύγχρονο λαβύρινθο.

Τι σας ενέπνευσε να δημιουργήσετε το έργο; 
Η μυθολογία έχει σημαντική θέση στη ζωή μου από την παιδική μου ηλικία λόγω των αφηγήσεων του πατέρα μου. Εκτός από μύθους ο πατέρας μου μού διηγούνταν και ιστορίες από την παιδική του ηλικία όπως τις αναμνήσεις του από την γερμανική κατοχής που βίωσε σε μικρή ηλικία που σημάδεψαν για πάντα το πνεύμα του. Στο μυαλό μου αυτές οι δύο διηγήσεις ήταν σαν ένας καθρέφτης η μία για την άλλη. Η ιστορία του παππού μου που ασπρίσανε τα μαλλιά του όταν πέρασε κάποιες μέρες στο κελί των SS μου θύμιζε στην μυθολογία την κατάβαση  προς τον Άδη. Μια κατάβαση προς έναν άλλο κόσμο που ποτέ δεν ξαναγυρνάμε όπως ήμασταν πριν. Στο έργο “Mythos” υπάρχει η έμπνευση από την ελληνική μυθολογία και τα διηγήματα του πατέρα μου από τη δική του παιδική εποχή και κατοχή όπως και από πιο πρόσφατες εμπειρίες όπως αυτές στους προσφυγικούς καταυλισμούς  των παλαιστινίων στην Βηρυτό και τους εκεί λαβύρινθους…Ανάμεσα σε αυτές τις ιστορίες υπάρχει κάτι το κοινό: Η θέληση και η ανάγκη για επιβίωση και η αναζήτηση διεξόδου από αυτό το λαβύρινθο της πραγματικότητας.

Δραπετεύετε δηλαδή από τη σκληρή πραγματικότητα μέσω της τέχνης του κουκλοθέατρου; 
Θα μιλήσω για την εμπειρία που είχα συναντώντας την ομάδα One Hand Puppet στο καταυλισμού της Σατίλα της Βηρυτού. Η ομάδα απαρτίζεται από νέους ανθρώπους, κυρίως ανήλικων, όπου βρίσκονταν σε έναν χώρο που είχε δημιουργήσει μία μη κυβερνητική οργάνωση μέσα στον καταυλισμό όπου ζούσαν. Εκεί μαθαίνανε την τέχνη του κουκλοθεάτρου, να κατασκευάζουν, να χειρίζονται κούκλες, να παίζουν, να κάνουν μοντάζ, να χορεύουνε. Αυτά τα παιδιά ήτανε κυρίως Σύριοι πρόσφυγες όπου δεν έχουν δικαίωμα στο Λίβανο να δουλέψουν ούτε να πάνε σχολείο. Μέσα σε αυτόν το χώρο τα παιδιά αυτά αντικαταστήσανε το σχολείο με το κουκλοθέατρο και μπορούσαν  να μάθουν ένα επάγγελμα και έναν τρόπο έκφρασης όπου θα τους βοηθούσε να βρουν μία θέση στην κοινωνία του καταυλισμού. Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές ήταν ένα κορίτσι που μου είπε ότι χάρη στο κουκλοθέατρο μπορεί να εκφραστεί ως γυναίκα μέσα σε παραδοσιακές και ανδροκρατούμενες κοινωνίες επειδή το κοινό θεωρεί ότι μιλάει μία κούκλα και όχι αυτή η ίδια. Αυτό νομίζω είναι το καλύτερο παράδειγμα για το πώς μπορεί το κουκλοθέατρο να βοηθήσει πραγματικά ανθρώπους να βγούνε από μία δύσκολη συνθήκη και να βρούνε μία θέση στο κοινωνικό σύνολο.

Τι είναι κατά τη γνώμη σας αυτό που κάνει τόσο ξεχωριστό το κουκλοθέατρο;
Είναι ότι το κοινό αποδέχεται την συνθήκη ότι το αντικείμενο είναι εμψυχωμένο και το δέχεται ως αφηγητή της παράστασης που βλέπει. Αυτό είναι κάτι το οποίο υπερβαίνει νομίζω την απλή σύμβαση. Έχει ρίζες σε προγενέστερες παραδόσεις που έδιναν στο αντικείμενο σημαντικό ρόλο όπως το καρναβάλι, οι θρησκευτικές πομπές που περιφέρουμε θρησκευτικά άλματα ή εικόνες, οι πομπές με μάσκες και χορούς που γίνονται σε αφρικανικές χώρες, ακόμα και στην Ασία που το τελετουργικό κουκλοθέατρο είναι πολύ ζωντανό. Το θέατρο σκιών της Γιάβας και οι γαντοκούκλες της Κίνας είναι παραδείγματα της σχέσης που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος με το αντικείμενο αρχικά ως τελετουργικό και αργότερα ως θεατρικό και καλλιτεχνικό αντικείμενο. Κάτι το οποίο όλοι μας το έχουμε κάνει. Σαν παιδιά πόσες φορές εμψυχώναμε τις κούκλες, τα playmobil, τα στρατιωτάκια, τα αυτοκινητάκια ή οποιοδήποτε αντικείμενο θέλαμε να συμμετάσχει στο παιχνίδι μας; Οπότε η οικειότητα με το κουκλοθέατρο είναι πολύ πιο βαθιά ριζωμένη από όσο φανταζόμαστε.

Θεωρείτε τον εαυτό σας περισότερο τεχνίτη ή καλλιτέχνη;
Αρχικά, το όνειρό μου ήτανε να βρίσκομαι κλεισμένος σε ένα εργαστήριο και να φαντάζομαι και να κατασκευάζω χαρακτήρες, σκηνικά και αντικείμενα. Αλλά φτάνοντας στη σχολή του Charleville στη Γαλλία κατάλαβα ότι δεν θα μπορούσα να αποφύγω το πέρασμα από την σκηνή. Τότε συνειδητοποίησα ότι δεν είμαστε στην πραγματικότητα κρυμμένοι πίσω από τις κούκλες όταν παίζουμε κουκλοθέατρο, αλλά γινόμαστε ένα με τις κούκλες. Κατάφερα να ξεπεράσω το φόβο που είχα να αντιμετωπίσω το κοινό. Το κουκλοθέατρο είναι μία ισορροπία μεταξύ θεατρικού παιχνιδιού, δεξιοτεχνίας, χειρισμού και αντίληψης της σκηνής. Η κούκλα είναι ένας ηθοποιός και ταυτόχρονα ένα κομμάτι σκηνικού. Γι’ αυτό το λόγο λέμε συχνά ότι και το θέατρο κούκλας είναι μία ολική τέχνη και οι κουκλοπαίχτες είναι τόσο τεχνίτες όσο και καλλιτέχνες.

Το κουκλοθέατρο είναι και πολιτική πράξη;
Παραδοσιακά το κουκλοθέατρο στην Ευρώπη ήταν παραστάσεις με πολύ καυστικό χιούμορ και αντιηρωικούς χαρακτήρες, όπως και το καρναβάλι ανάτρεπαν την κανονικότητα. Μπορούμε να δούμε τέτοια στοιχεία και στο δικό μας Καραγκιόζη που ως φτωχός και τεμπέλης και ζώντας υπό κατοχής, κοροϊδεύει ακόμα και σήμερα τους άρχοντες και την εξουσία και καταφέρνει να τη βγάλει καθαρή και να επιβιώσει. Στη δικιά μου δημιουργική πορεία ασχολούμαι με θέματα που έχουν να κάνουν με τη μετανάστευση, τον πόλεμο, την οικολογική καταστροφή, με την σύγχρονη δυστοπία ή ουτοπία και την ανθρώπινη συνθήκη. Αλλά και μόνο η συνεύρεση των ανθρώπων γύρω από μία ζωντανή παράσταση όπου συνυπάρχουμε στον ίδιο χώρο και μπορούμε να ανταλλάξουμε τις απόψεις μας για το τι είδαμε είναι από μόνο του μία πολιτική πράξη, ειδικά σήμερα όπου η καθημερινότητάς μας είναι κυρίως αλληλεπίδραση με οθόνες.

Είναι τελικά απαιτητική τέχνη το κουκλοθέατρο;
Η δημιουργία απαιτεί να είμαστε περίεργοι για το τι συμβαίνει γύρω μας και για τους άλλους ανθρώπους. Απαιτεί να είμαστε σε μία συνεχή εγρήγορση και εξέλιξη. Το κουκλοθέατρο είναι μία τέχνη που μας καλεί να ερευνήσουμε την παράδοσή του. Υπάρχουν ακόμα ζωντανές φόρμες οι οποίες μας μαθαίνουν πάρα πολλά για την ιστορία και την τεχνοτροπία αυτής της τέχνης και βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα κάποιες τεχνικές αλλά από την άλλη είμαι και σε έρευνα γύρω από τις νέες τεχνολογικές καινοτομίες. Τουλάχιστον έτσι λειτουργώ εγώ, έχοντας όπου λεν οι Γάλλοι: «Les pieds sur terre et les yeux vers le ciel».

Λίγα λόγια για τον Γιώργο Κρακάντζα και την ομάδα Anima Théâtre

Η ομάδα Anima Théâtre ιδρύθηκε στη Μασσαλία το 2004, από τους Γιώργο Καρακάντζα και Κλαιρ Λαταρζέ. Για περισσότερα από είκοσι χρόνια, έχουν σκηνοθετήσει, παίξει και γράψει περισσότερες από δεκαπέντε παραστάσεις χρησιμοποιώντας την τέχνη της μαριονέτας. Παραστάσεις που σημάδεψαν την καριέρα της ομάδας είναι οι Le Cabaret des âmes perdues, Mister H, Yeti, Yeti pas ?, Ikare, Le Rêve de la Joconde, Mijaurées, Gojira, Entrelacs, Mécanique, Rebetiko, Engrenage, Laterna, Mythos κ.ά. Εκτός από τη δημιουργία παραστάσεων, η ομάδα Anima Théâtre αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση για την τέχνη του κουκλοθεάτρου μέσω εργαστηρίων, μαθημάτων, εκδηλώσεων και συναντήσεων. Με αφορμή τη δέκατη επέτειο της ομάδας, γεννήθηκε το Le Marché Noir des petites utopies (2013), ένα διετές φεστιβάλ μικρών παραστάσεων κουκλοθεάτρου που προσκαλεί το κοινό να ανακαλύψει μια μορφή τέχνης που καινοτομεί διαρκώς διατηρώντας ζωντανές τις παραδόσεις της. Από το 2020 η Κλαιρ Λαταρζέ εργάζεται ανεξάρτητα, ενώ ο Γιώργος Καρακάντζας συνεχίζει ως μοναδικός καλλιτεχνικός διευθυντής της ομάδας. Η ομάδα Anima Théâtre είναι μόνιμος θίασος του πολιτιστικού χώρου La Friche la Belle de Mai στη Μασσαλία.

INFO: 

Γιώργος Καρακάντζας, Mythos

Κουκλοθέατρο σε πρώτη πανελλήνια παρουσίαση 21, 22, 23 Φεβρουαρίου 2025
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή 23/2 στις 11.00 & στις 19.30)

Συμπαραγωγή με την ομάδα Anima Théâtre, Με αγγλικούς υπέρτιτλους 

Σκηνοθεσία: Γιώργος Καρακάντζας
Βοηθός δραματουργίας: Παναγιώτης Ευαγγελίδης
Επιστημονική σύμβουλος: Ευφημία Καρακάντζα
Κατασκευή μαριονέτας: Ερίκ Ντενιώ
Βιντεοσκηνοθέτης: Υραγκαέλ Ζερβαί
Μουσική: Υριέλ Μπαρτελεμύ
Κοστούμια: Αντέλ ντε Καιζέρ
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιαν Βοτέ
Σχεδιασμός ήχου: Βενσάν Πιερ-Λουί
Ερμηνεύουν: Στεφάν Μικέλ, Ειρήνη Πατούρα, Ταΐς Τρυλιό

Πληροφορίες – εισιτήρια: nationalopera.gr