Στέγη Ιδρύματος Ωνάση: Τι ετοιμάζει για το 2023-24

Ένα ιδιοσυγκρασιακό γραφείο, που όμως δεν θυμίζει σε τίποτα έναν τυπικό χώρο εργασίας, μας υποδέχτηκε το βράδυ της Δευτέρας πάνω στην κεντρική σκηνή της Στέγης. Από τον καναπέ του, όπου η Αφροδίτη Παναγιωτάκου και η ομάδα του Ιδρύματος Ωνάση επεξεργάζονται καθημερινά τον πολιτιστικό προγραμματισμό τους, ανάμεσα σε έργα τέχνης του Απόστολου Γεωργίου, της Χρύσας, του Ανδρέα Λόλη και της Σοφίας Στεβή, μοιράστηκαν μαζί μας τα σχέδιά τους για τη νέα καλλιτεχνική περίοδο.

Σαν μια μελωδική νύξη, η μουσική από το Rohtko του Λούκας Ταρκόβσκι, που ακουγόταν καθώς μπαίναμε στον χώρο, ήρθε να μας προϊδεάσει για την επιστροφή του δυναμικά ανερχόμενου Πολωνού σκηνοθέτη. Τόσο με τη συγκεκριμένη πολυεπίπεδη σκηνική εμπειρία που χαράχτηκε στη μνήμη μας την περασμένη σεζόν όσο και με το Respublika που, με αφετηρία το όραμα οικοδόμησης μιας πιο δίκαιης κοινωνίας, θα ξετυλίξει στις 14-16 Ιουνίου 2024 στη Μαλακάσα ένα εξάωρο rave party, με δυνατή μουσική, μπαρ, αλλά και σάουνα και το οποίο οι θεατές θα μπορούν να παρακολουθήσουν ελεύθερα είτε από μία θέση είτε περιπλανώμενοι στις εγκαταστάσεις του έργου.

Καθώς, όμως, άνοιγαν τα χαρτιά τους, αρχίζαμε να μαρκάρουμε στο σημειωματάριο κι άλλες πολυαναμενόμενες συναντήσεις με μεγάλα ονόματα, με τον Τιάγκο Ροντρίγκες, την Τίλντα Σουίντον και τον σταθερό συνεργάτη της, επιμελητή και ιστορικό μόδας, Ολιβιέ Σαγιάρ, την Πάτι Σμιθ και τους Soundwalk Collective, τον Θεόδωρο Τερζόπουλο, τον Ευριπίδη Λασκαρίδη.

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση 2023-24: το πρόγραμμα της σεζόν 

«Ο προγραμματισμός μας είναι μεταξύ γιορτής και πληγής» ανάφερε η διευθύντρια πολιτισμού του Ιδρύματος με τη διεθνή παρουσία, σε μια χρονιά που σημάδεψαν τη χώρα μεγάλες καταστροφές ενώ δίνει άφθονη τροφή για σκέψη και μέσα από μια πληθώρα επετείων (τα 50 χρόνια από το Πολυτεχνείο, τα 15 από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, μεταξύ άλλων).

Φέτος, λοιπόν, δεν θα μας βγάλει στους δρόμους γύρω από τη Στέγη το γνώριμο, δημοφιλές πάρτυ. Εντός της, όμως, θα επιδιώξει να κινητοποιήσει συζητήσεις μέσα από σκηνικές προτάσεις όπως το «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» του Τιάγκο Ροντρίγκες, το δυστοπικό θεατρικό του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν με πρωταγωνιστές τα μέλη μιας οικογένειας στη νότια Πορτογαλία που μία φορά τον χρόνο εγκαταλείπουν την κανονική ζωή τους για να σκοτώσουν έναν φασίστα, αλλά και το «ROMÁLAND- Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και δεν ήταν», την παράσταση των Ανέστη Αζά και Πρόδρομου Τσινικόρη που δίνει τον λόγο σε μέλη της κοινότητας των Ρομά να αφηγηθούν τις πραγματικές ιστορίες τους, στοχεύοντας να αναδείξει τους πολλαπλούς κοινωνικούς αποκλεισμούς που αντιμετωπίζουν και τις προσπάθειές τους να τους ξεπεράσουν.

Η έννοια της τελετουργίας, «της εσωτερικής μετακίνησης» θα έχει τις δικές της στιγμές στο καλαντάρι του 2023-24. «Κάποιες φορές θα πηγαίνουμε στον Άδη και άλλες θα χορεύουμε στις εξοχές» δήλωσε χαρακτηριστικά η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Έτσι, στις 21 Δεκεμβρίου, τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, ο Γιάννης Αγγελάκας μαζί με την Όλια Λαζαρίδου μας καλούν να καταδυθούμε στη «Νέκυια», στο απόκοσμο και μυστικιστικό τοπίο της ραψωδίας λ της Οδύσσειας, ενώ στις 28-30 Ιουνίου 2024 ο βραβευμένος με Γκράμι παραγωγός Κρίστοφερ Κινγκ μας περιμένει ξανά στην Κόνιτσα για να αναζητήσουμε νέες απαντήσεις στο ερώτημα «Γιατί ’ναι μαύρα τα βουνά» στο ομότιτλο μουσικό φεστιβάλ όπου οι παραδοσιακοί ήχοι των Βαλκανίων σμίγουν με τον πειραματικό αυτοσχεδιασμό και τον εθνογραφικό κινηματογράφο.

Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες στο πρόγραμμα 2023-2024 του Ιδρύματος Ωνάση

Η σεζόν, βέβαια, ανοίγει τις επόμενες κιόλας ημέρες με «Το σπίτι» μια περφόρμανς του Δημήτρη Καραντζά-παραβολή για τη βία και τον εθισμό στην εικόνα και το «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών» της εμβληματικής ομάδας Complicité που μεταφέρει στη σκηνή το πολυμεταφρασμένο μυθιστόρημα της Νομπελίστριας Όλγκα Τοκάρτσουκ, μια ιστορία για το σύμπαν, την ποίηση, τους περιορισμούς και τις δυνατότητες του ακτιβισμού.

Το μυαλό μας, πάντως, τρέχει ήδη σε fast forward «Περιμένοντας τον Γκοντό», τη ματιά, «στα όρια του μνημειακού, της υψηλής ποίησης και της αυθάδικης κωμωδίας» του Θεόδωρου Τερζόπουλου στο θρυλικό κείμενο του Σάμιουελ Μπέκετ (στις 15-19 Μαϊου 2023). «Μια παράσταση που θα γραφτεί στα χρονικά του σύγχρονου θεάτρου» αποφάνθηκαν τα ξένα δημοσιεύματα από τη μέχρι τώρα πορεία του Βλαδίμηρου και του Εστραγκόν, όπως τους είδε ο πιο διεθνής Έλληνας θεατρικός σκηνοθέτης και ερμηνεύουν οι βετεράνοι Σισιλιάνοι ηθοποιοί Έντσο Βετράνο και Στέφανο Ραντίζι σ’ αυτή τη συμπαραγωγή του Emillia Romagna Teatro.

Εντωμεταξύ τον Απρίλιο θα έχουμε δώσει ραντεβού στην κεντρική σκηνή της Στέγης για το «Lapis lazuli» (4-21/4/23), τη νέα δουλειά του Ευριπίδη Λασκαρίδη μέσα από την οποία επικεντρώνεται στην υπαρξιακή μας σχέση με τον φόβο και τον τρόμο εξερευνώντας δίπολα, όπως το υλικό με το πνευματικό, το ονειρικό με το εφιαλτικό και το συνειδητό με το ασυνείδητο. Και φυσικά, τον Δεκέμβριο με την Τίλντα Σουίντον. «Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι» (στις 11-16/12/2023), η οσκαρική ηθοποιός, σαν μια σιωπηλή κούκλα βιτρίνας, θα φορά ένα ένα τα κοστούμια από εμβληματικές ταινίες του αλησμόνητου δημιουργού, από το εμπνευσμένο από τα καφτάνια των Βεδουίνων ένδυμα του Ηρώδη στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο έως αυτά του σαρωτικού Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα.

Ίδρυμα Ωνάση 2023-24: Από τη μουσική και τον χορό στη Μπιενάλε Βενετίας

Η μουσική σε ποικίλες της εκφάνσεις έχει το δικό της μερίδιο στον φετινό προγραμματισμό της Στέγης. Με πανκ ροκ νότες από την υποψήφια για Εmmy, αλλά και συγγραφέα και ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβίστρια Λόρα Τζέιν Γκρέις (13 Ιανουαρίου 2024). Με την Πάτι Σμιθ να ιχνηλατεί μαζί με τους Soundwalk Collective στο Correspondences (στις 13-14 Μαρτίου 2024) τα αποτυπώματα που άφησαν σε μια πληθώρα γεωγραφιών ποιητές, κινηματογραφιστές και επαναστάτες, καθώς και τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Με τους Hypercomf και τη Maja S. K. Ratkje να προτείνουν μέσα από το Pytheas Travels (στις 13-15 Οκτωβρίου) ένα φανταστικό ταξίδι και μια κριτική ματιά στη βιομηχανία του μαζικού τουρισμού και στις επιπτώσεις της. Και την Λένα Πλάτωνος να παρουσιάζει με τη δική τους οπτική τα παραδοσιακά τραγούδια «Παραδοξιακά» (στις 1-2 Μαρτίου 2024).

Ο ήχος και το sound design θα έχουν το προβάδισμα και στο Onassis Dance Days, που μας συστήνει φέτος τη Μίετ Βάρλοπ (στις 23-25 Φεβρουαρίου 2024). Ζωντανή συναυλία και αθλητικός μαραθώνιος μαζί, το εκστατικό One Song της Βελγίδας δημιουργού στέλνει έναν δοξαστικό χαιρετισμό στη ζωή και την ανθρώπινη κατάσταση μέσα από μια χορογραφημένη συναυλία για χάρη ενός και μόνο τραγουδιού.

Αναμένοντας την άνοιξη του 2024 την ερχόμενη έκδοση της Μπιενάλε της Βενετίας και την πολυαισθητηριακή εγκατάσταση «Ξηρόμερο/Dryland» στο ελληνικό περίπτερο στα Τζαρντίνι (που αναπτύχθηκε με την υποστήριξη του Onassis Culture), από τις 11 Οκτωβρίου θα έχουμε την ευκαιρία να διακτινιστούμε από την Αθήνα «Στον δρόμο για τον Κολωνό». Η εγκατάσταση εικονικής πραγματικότητας της Λουκίας Αλαβάνου, που εκπροσώπησε την χώρα μας στην περίφημη εικαστική διοργάνωση το 2022, θα ξετυλίγει στο -1 της Στέγης σε 360 μοίρες μια πλοκή γύρω από τα θέματα της γήρανσης και του θανάτου, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της οικουμενικής ελευθερίας με φόντο το γκέτο των Ρομά στη Νέα Ζωή.

Εγκαίνια για το Αρχείο και την Οικία Καβάφη και ένας νέος εκθεσιακός χώρος στην Πλάκα

Μετά το φεστιβάλ Archive of Desire στη Νέα Υόρκη, από τις 21 Νοεμβρίου ανοίγει στην οδό Φρυνίχου στην Πλάκα το Αρχείο Καβάφη, ένας νέος χώρος που θα στεγάσει τόσο το αρχείο όσο και τη βιβλιοθήκη του ποιητή, όπως και συλλογή προσωπικών αντικειμένων και έργων τέχνης με αναφορές στον ίδιο, υπό την αρχιτεκτονική μελέτη του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη. Παράλληλα, ολοκληρώνεται και η αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια.

Η συνέχεια των δράσεων για τον οικουμενικό ποιητή έρχεται στις 21-26 Νοεμβρίου στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη με τη διαδραστική περφόρμανς «Constantinopoliad» της εικαστικού Sister Sylvester και της Αιγύπτιας μουσικού Nadah El Shazly, μια διαδρομή από την εφηβεία του Κ. Π. Καβάφη μέχρι την ωριμότητα, με σημείο αναφοράς τις ημερολογιακές καταχωρήσεις του από το ταξίδι του στην οθωμανική Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα.

Στην Πλάκα, όμως, το Ίδρυμα Ωνάση ετοιμάζεται να προσθέσει στο δυναμικό του ένα ακόμα νέο σημείο συνάντησης με το κοινό, καθώς ολοκληρώνονται οι εργασίες διαμόρφωσης του κτιρίου της συλλογής έργων τέχνης στο πρώην Μουσείο Φρυσίρα –εδώ που περιμένουμε να παρουσιαστεί και το αφιέρωμα στον μεγάλο γλύπτη Γιανούλη Χαλεπά.

Στο τέλος της σεζόν αναμένεται να παραδοθεί η Στοά Ματάλα, που θα στεγάσει λειτουργίες σχετικές με τη μουσική και την κοινωνική συναναστροφή. Οι εργασίες συνεχίζονται και στο κτίριο της οδού Λεγάκη στου Ρέντη προκειμένου μελλοντικά να φιλοξενεί τόσο δράσεις του προγραμματισμού όσο και τη διαδικασία παραγωγής καλλιτεχνικών έργων.

Πιο σύντομα, πάντως, την προσεχή άνοιξη θα έχουμε την ευκαιρία να ξαναμπούμε στην Μάντρα στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχιτεκτονικής ανοιχτού θεάτρου της Μπελ Επόκ, ο χώρος που ανακατασκευάζεται (και εδώ από το Flux-office) θα φιλοξενήσει μια σειρά ταινιών μικρού μήκους εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή, που προβλήθηκαν για πρώτη φορά στο πλαίσιο του φεστιβάλ για τον Καβάφη στη Νέα Υόρκη.

Ίδρυμα Ωνάση: πολιτισμός και υγεία

«Οι παραστάσεις, οι χορογραφίες, η μουσική, το σύνολο των δράσεων οι οποίες εντάσσονται στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης ανταποκρίνονται σε ένα όραμα που προτείνει έναν τρόπο ζωής. Και αυτό, επειδή πολιτισμός είναι η αντίσταση στα στερεότυπα, η διεκδίκηση της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης, η πυροδότηση συζητήσεων, οι συνδέσεις ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες, η ανάδειξη παραδειγμάτων που μπορούν να εμπνεύσουν. Το αξίωμα το οποίο ακολουθούμε είναι “Όλα είναι πολιτισμός”» υπογράμμισε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου στο πλαίσιο της εκδήλωσης αναγγέλλοντας, μάλιστα, ότι μέσα στο 2024 θα ολοκληρωθεί η επέκταση του Ωνασείου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου στη Συγγρού. Εδώ, στον 6^ο όροφο του πρώτου πλήρους ψηφιακού νοσοκομείου της χώρας, ο εικαστικός Γιάννης Βαρελάς δημιουργεί ένα μωσαϊκό-πάτωμα, ένα έργο τέχνης που θα συντροφεύει όσους κινούνται χώρο.