Πώς η Αγγελική Τσαμπάζη έγραψε το «Eύθραυστον» και τι είδαμε στις πρόβες

«Να έρχεσαι με τα κύματα στην εδική μου αγκάλη…αμυγδαλάκι τσάκισα και μέσα σε ζωγράφισα…». Όσο παίζει το μικρασιάτικο τραγούδι «Θαλασσάκι μου» -διασκευή της Σοφίας Αβραμίδου-, το σκοτάδι έχει βυθίσει την σκηνή και η Αγγελική Τσαμπάζη ετοιμάζεται για τον μονόλογο της. Στην γενική πρόβα της παράσταση της «Εύθραυστον» στο Θέατρο Φούρνος το σκηνικό είναι λιτό, ένα παραβάν με ζωγραφισμένα λουλούδια και κρεμασμένα ρούχα που θα ταίριαζαν γάντι στην γυναίκα-σύμβολο Frida Kahlo, ένα κρεβάτι για «μοναχικούς», μια κορνίζα-καθρέφτης που αιωρείται, ένα μικρό τραπεζάκι με καλλυντικά, κοσμήματα και πάνω του εκείνα τα εντυπωσιακά πολύχρωμα τριαντάφυλλα στις αποχρώσεις του φουξ-μωβ που αναγνωρίζεις αμέσως σε ποια θα μπορούσαν να ανήκουν. Η Αγγελική φοράει το σατέν νυχτικό της και η παράσταση «βουτάει» αμέσως στα βαθιά, μιλώντας για το πώς αντιμετωπίζεται ο κόσμος, βιώνοντας το κάθε τι «ως μη αυτονόητο».

Με αφορμή συγκεκριμένα, το Φεστιβάλ Θεατρικού μονολόγου του Χώρου Τέχνης και Πολιτισμού ΕύΠολις-art το 2018 -που απέσπασε και το τρίτο βραβείο- και μετά από πρόταση καλής της φίλης αποφάσισε να συγγράψει το «Εύθραυστον» που πέντε χρόνια μετά επιστρέφει στο θεατρο. Πρόκειται για έναν εσωτερικό μονόλογο όπου η συγγραφέας και ερμηνεύτρια απευθύνεται στη Φρίντα, μια γυναίκα με την οποία ταυτίζεται, ζητώντας τη βοήθειά της. Με απόλυτη ειλικρίνεια και πολύ χιούμορ οι δύο γυναίκες τόσο διαφορετικές αλλά και τόσο όμοιες στον πυρήνα τους συναντιούνται σε ένα πρωτότυπο κείμενο, το οποίο βασίζεται σε αυτοβιογραφικά στοιχεία. 

Μετά την πρόβα ανανεώνουμε το ραντεβού μας για το σπίτι της λίγο πριν την μεγάλη πρεμιέρα της στις 27 Ιανουαρίου. Καθόμαστε στο καθιστικό, το σπίτι γεμάτο με παιδικές αναμνήσεις αλλά και φωτογραφίες από σημαντικές παραστάσεις της καριέρας της. Ευγενική με χιούμορ, ντόμπρα, αθυρόστομη και σε κάνει αμέσως να αισθάνεσαι οικειότητα. Ένας άνθρωπος με λίγα λόγια που δεν το βάζει κάτω με τίποτα ότι και αν της έχει συμβεί στην ζωή. Άλλοτε ξαπλώνει και μου απαντάει με μια φυσικότητα και άλλοτε όρθια με καρφώνει με τα καστανά της μάτια.

«Σκεφτόμουν στην αρχή πώς θα πάω στο φεστιβάλ και τι θα τους δείξω αφού δεν μπορώ να σταθώ πολύ ώρα όρθια λόγω του χρόνιου προβλήματος με τα οστά μου, οπότε αποφάσισα αμέσως να γράψω κάτι δικό μου. Ήμουν στο χωριό το καλοκαίρι εκείνο και αναρωτιόμουν ποιος θα ήταν ο άνθρωπος με τον οποίον θα ήθελα να συνομιλήσω φανταστικά. Θυμόμουν που όλα αυτά τα χρόνια οι δικοί μου με παρομοίαζαν με την Φρίντα γιατί ήμουν πολλές ώρες ξαπλωμένη και είχα περάσει αρκετές δυσκολίες όπως και εκείνη οπότε ....κάπως έτσι αβίαστα ήρθε και έδεσε. Ωστόσο, στο έργο μου είδα αυτή την γυναίκα από άλλη οπτική ματιά, δεν με ενδιέφερε ούτε το καλλιτεχνικό της υπόβαθρο ούτε τίποτα, ήθελα να δω πώς τα έβγαλε πέρα η ρ@@να με όλα όσα πέρασε γιατί ξέρω τι σημαίνει στην πραγματικότητα να ζεις τέτοιες καταστάσεις. Και αυτή η γυναίκα πέρασε τρισχειρότερα από εμένα. Είχα διαβάσει ότι η μικρή Φρίντα είχε μια φανταστική φίλη που πήγαινε, την έβρισκε και της εκμυστηρευόταν τα πάντα οπότε εγώ στον μονόλογο φαντάζομαι ότι είμαι αυτή η φίλη που πλέον μεγάλωσε, την έχει τώρα εκείνη ανάγκη και της ζητά βοήθεια.

Όταν έγραφα τον μονόλογο δεν μπορούσα ούτε σε καρέκλα να κάτσω, καθόμουν μπρούμυτα και στο ειδικό ξύλο που είχε φτιάξει ο πατέρας μου, κρατούσα το τετράδιο και με το μολύβι μου το έγραψα όλο χειρόγραφα. Όλος ο μονόλογος γράφτηκε ξαπλωμένη. Ήταν γέννα κανονική, η διαδικασία ήταν πολύ επώδυνη αλλά βγήκε. 

Μέσα σε αυτήν την φαντασιακή ατμόσφαιρα έχω βάλει αυτοβιογραφικά στοιχεία αλλά με μια πιο λυρική διάθεση ενώ υπάρχει και το στοιχείο της υπερβολής. Έχω πάρει στοιχεία από διάφορες φάσεις της ζωής μου ενώ γνωστοποιώ και την καταγωγή μου. Είμαι πάρα πολύ περήφανη για την μικρασιάτικη ρίζα μου. Επίσης, το ότι βρέθηκα να μου δένει η μαμά μου τα κορδόνια σε μεγάλη ηλικία ενώ θα έπρεπε εγώ να την βοηθώ είναι αλήθεια όπως και το κομμάτι με τους γιατρούς και την ασθένεια μου. Η ατάκα με το κονσίλερ και την μάσκαρα είναι φυσικά αληθινή ατάκα που έχω πει σε γιατρό “ρε π@@τη θέλω τα καλλυντικά να συνταγογραφούνται αφού αυτά με κάνουν και βλέπω τον εαυτό μου στον καθρέφτη καλύτερα και όχι τα παυσίπονα". Εντάξει μπορεί να μην έχω τον γείτονα που περιγράφω (γέλια) στο έργο αλλά θα το ήθελα».

Την Αγγελική δεν την ένοιαζε απλώς να βγει να πει την ιστορία της αλλά ήθελε να έχει κυρίως καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. «Δεν ήθελα να ξέρει κανείς τίποτα για το πρόβλημα μου ούτε καν την ημέρα του διαγωνισμού και να κριθώ διαφορετικά από αυτό. Τα πρώτα χρόνια νευρίαζα όταν με ρωτούσαν γι αυτό, δεν το έκανα σημαία, την πρώτη παράσταση μου ήθελαν να την προωθήσουν προβάλλοντας το πρόβλημα μου και αρνήθηκα. Δεν παρεξηγήθηκα, δεν αρνήθηκα γιατί θα με θεωρούσαν άτομο με ειδικές, ιδιαίτερες ανάγκες όπως θες πες το αλλά διότι το θεωρώ ύβρη προς τους συνανθρώπους μας που πραγματικά έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να πω εγώ κάτι τέτοιο. Πήγαινε στα ΚΕΠΑ μια βόλτα και μετά δεν θα ξαναμιλήσεις πραγματικά. Ο μονόλογος αφορά όλους τους ανθρώπους που έχουν πάσης φύσεως "πρόβλημα" είτε ψυχικό είτε σωματικό. Υπήρχαν άνθρωποι που βρισκόταν σε πολύ πιο δύσκολη θέση από εμένα, το 2018 και μου έλεγαν αυτή την κουβέντα που είπες στο έργο σου εγώ θέλω να την φωνάξω από τα 19 μου».

Μετά το 2018 δεν ήξερε αν θα ξανακάνει την παράσταση, σκεφτόταν τώρα πια ότι ο κόσμος είδε τι σημαίνει καραντίνα, πόνεσε και έμεινε μόνος του. «Δεν ξέρω αν θα ξαναέκανα την παράσταση αν το καλοκαίρι δεν το είχα υποσχεθεί μέσα μου και στους γονείς μου που τους έχασα πριν λίγο διάστημα. Όταν έφυγε και ο μπαμπάς είπα ότι το μόνο που θα μου αποσπούσε την προσοχή από την θλίψη ήταν αυτό. Είχα πένθος, πέρασα δύσκολα τον covid μου και μέχρι τα Χριστούγεννα δεν μπορούσα καν να μιλήσω. Όλοι μου έλεγαν να την ακυρώσω. Αν δεν είχα στο μυαλό μου ότι όλο αυτό το κάνω για να τους τιμήσω μπορεί να είχα παραιτηθεί αλλά δεν το έκανα γιατί από εκεί αντλούσα δύναμη. Το πιο δύσκολο κατά την παράσταση είναι να μπορώ να βάζω στην άκρη την θλίψη μου και τις σωματικές δυσκολίες για να κερδίσω το φως που φέρει στην ψυχή η τέχνη.

Η παράσταση αυτή τώρα είναι πιο ώριμη, έχει άλλη χροιά, ο καμβάς είναι ίδιος αλλά αναπτύχθηκαν κάποια πράγματα μέσα μου. Το έργο πλέον είναι πιο μακρινό, τώρα είμαι πιο πολύ ηθοποιός γιατί όλα αυτά που περιγράφω πλέον τα βλέπω από απόσταση, τώρα υποδύομαι έναν ρόλο. Πάντα υπάρχει ωστόσο, ο φόβος και η δυσκολία και θα συνεχίζουν να υπάρχουν αφού με αυτούς παλεύω και ζω καθημερινά. Η παράσταση τότε ήταν για μένα επιστροφή στην ζωή ενώ τώρα είναι φόρος τιμής στους ανθρώπους που πάλευαν κάθε μέρα για την ζωή και με γέννησαν. Θέλω να τους πω ότι δεν θα το βάλω ποτέ κάτω».

Γιατί εύθραυστον την ρωτάω; «Εύθραστον γιατί το σώμα μας είναι εύθραυστον και αν έχεις άθραυστη ψυχή με πολύ προσπάθεια τα καταφέρνεις. Δεν μπορούσα να βρω άλλο τίτλο καλύτερο. Πόσο εύθραυστα είναι τα πάντα γύρω μας και πόσο άθραυστα μπορούμε να διαφυλάξουμε μέσα μας κάποια άλλα. Πώς η ψυχή πραγματικά όταν θέλει μπορεί να κρατήσει ένα σώμα που έχει σπάσει σε χίλια κομμάτια, το οποίο γίνεται μέσα από πολλά κανάλια και για να το αποφασίσεις αυτό πρέπει να σφίξεις τα δόντια σου και να παλέψεις. Κάποτε νόμιζα ότι είμαι απλώς ευαίσθητη, κι αδύναμη αλλά στην πραγματικότητα δεν ήμουν καθόλου. Η ψυχή μου έχει μεγάλη αντοχή, είναι φτιαγμένη από ζυμάρι αλλά και άθραυστο, κάποιες στιγμές άλλα θέλω να κάνω αλλά αλλού με πάει το σώμα μου όμως συνεχίζω και παλεύω».  

Η κουβέντα μας οδηγείται αναπόφευκτα στην φράση της Φρίντας που ακούγεται στην παράσταση «Δεν είμαι το σύμβολο της ρημαγμένης  και λεηλατημένης μου χώρας της σακατεμένης σαν το κορμί μου είμαι το σύμπτωμα η αποσύνθεση». «Μια φράση που την είπε η Φρίντα στο Μεξικό τότε πόσο σύγχρονη είναι για την Ελλάδα του τώρα. Έχουμε την τάση να ηρωοποιούμε, ψάχνουμε να βρούμε ήρωες να τους κάνουμε σύμβολα και δεν κοιτάμε πώς δεν είναι τα σύμβολα αλλά το σύμπτωμα αυτής της κοινωνίας. Η χώρα είναι σακατεμένη, λεηλατημένη και όπως λέω πολύ συχνά το να βλέπεις τον τόπο σου μια ζωή να θρηνεί, να υπομένει και να σέρνεται χωρίς καθόλου να αντιδρά είναι βάναυσο. Πότε γίναμε τόσο νωθροί αλήθεια και χέσ@@δες; Δεν το νιώθουμε όλοι, δεν το ζούμε; “Προδοθήκατε αγαπητοί μου πρέπει να μάθετε να ζείτε με αυτό”, αυτό δεν μας λένε; Θυμάμαι εκείνη την εργατική πρωτομαγιά που περιγράφω στο έργο ότι ένιωσα όπως ακριβώς ανέφερα, είχα σωματοποιήσει όλη την απογοήτευση. Η παράσταση φέρει όλη την παραδοχή και την απογοήτευση αλλά για να το λέω έτσι δημόσια σημαίνει ότι πιστεύω και έχω την ελπίδα ότι μπορεί και να αλλάξει.

Η ώρα έχει περάσει χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε, με την Αγγελική να ετοιμάζεται να ξεκουραστεί και εμένα να την ρωτάω πριν κλείσουμε για το μέλλον της. «Θέλω όσοι έρθουν να δουν την παράσταση να σκεφτούν το δικό τους εύθραυστον ποιο είναι, τι κάνει και που το έχουν καταχωνιάσει. "Τίποτα δεν είναι αυτονόητο" αυτό είναι όντως το μήνυμα της. Ας πιαστούμε έστω από το «ένα» μας για να μείνουμε όρθιοι. Μελλοντικά σχέδια δεν κάνω, προσπαθώ να ζω όσο μπορώ την φράση "να ζούμε την κάθε στιγμή σαν να είναι η τελευταία”. Το μόνο που σε ζώσει άλλωστε πάντα είναι η δημιουργία και η τέχνη και για μένα αυτές είναι βάλσαμο. Ξέρω ότι δεν θέλω να σταματήσω να δημιουργώ. Θέλω να συνεχίσω την υποκριτική που είναι πρώτη πάντα για μένα αλλά και την συγγραφή». 

Βιογραφικό Αγγελικής Τσαμπάζη
Η Αγγελική Τσαμπάζη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στην Ανωτέρα Θεατρική Σχολή Δήλος. Έχει συμμετάσχει σε αρκετά θεατρικά έργα ως ερμηνεύτρια και ως βοηθός σκηνοθέτη και έχει εργαστεί ως θεατρική παιδαγωγός. Το «Εύθραυστον» είναι η πρώτη της συγγραφική απόπειρα.

Θέατρο Φούρνος, Μαυρομιχάλη 168, Νεάπολη Αθήνας, 2106460748
Παραστάσεις: 27 Ιανουαρίου, και κάθε Παρασκευή έως τις 3 Μαρτίου 2023
Ώρα έναρξης: 21:15 μμ. Διάρκεια παράστασης: 70’ (Για έξι παραστάσεις)
Συντελεστές: Σύλληψη – Κείμενο – Ερμηνεία: Αγγελική Τσαμπάζη
Σκηνοθετική επιμέλεια: Ιωακείμ Κάσδαγλης
Εικαστική επιμέλεια – Φωτογραφία: Αγγελική Σβορώνου
Φωτισμοί: Αποστόλης Τσατσάκος
Σκηνοθεσία πρώτου ανεβάσματος (ΕύΠολις-art το 2018): Ιωάννα Μπακαλάκου