Θεατρο - Οπερα

Ένα θεατρολογικό magnum opus

Freddy Decreus - Η τελετουργία στο θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου

A.V. Guest
ΤΕΥΧΟΣ 593
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ο Freddy Maurice Oscar Decreus είναι από μόνος του ένα ακαδημαϊκό και επιστημονικό παράδειγμα. Ξεκίνησε την καριέρα του στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης ως κλασικός φιλόλογος διδάσκοντας Λατινικά και κυρίως ρωμαίους συγγραφείς, μέχρι που διάβασε το βιβλίο του Oliver Taplin, Greek Fire: The Influence of Ancient Greece on the Modern World, Atheneum, New York, 1990 (Το Ελληνικόν Πυρ, Καστανιώτης, Αθήνα, 1992), το οποίο του άλλαξε τη ζωή. 

Τη στιγμή εκείνη, συνειδητοποίησε ότι δεν είχε καμία πλέον πνευματική συγγένεια με την Κλασική Φιλολογία και τη μεθοδολογία του κειμενικού εμπειρισμού και της «εκ του σύνεγγυς ανάγνωσης». Και δεν είναι καθόλου δύσκολο να καταλάβουμε το λόγο. Για τον Taplin, το αρχαίο θεατρικό κείμενο δεν είναι μόνο ένα πλήρες έργο τέχνης, το οποίο εμπεριέχει ακόμη και τη σκηνοθεσία του, αλλά συνιστά και ένα εντελές σύστημα περιορισμένων σκηνικών δυνατοτήτων, οι οποίες ελέγχονται από κάποια εγγενή μέσα στο κείμενο πρόθεση.  

Η αντίληψη αυτή δεν ικανοποιούσε καθόλου τον Decreus και δεν είναι τυχαίο που στράφηκε στη μελέτη των πιο αιρετικών σκηνοθετών (Romeo Castellucci, Jan Fabre κ.ά.), αλλά και των τελετουργικών δομών του θεάτρου μέσα από τις θεωρίες του μεταδομισμού κυρίως (και δηλαδή από μια μεγάλη στιγμή κλονισμού των βεβαιοτήτων της Δύσης και πέρα). Έγραψε για τις νέες θεατρικές αισθητικές με ριζικά κριτική διάθεση, και έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις διαπολιτισμικές και μεταουμανιστικές υβριδικότητες (για ό,τι δηλαδή υπερασπίζει τη συν-ύπαρξη και τη συμπερίληψη, και αντίκειται στις κανονιστικά διαμορφωμένες αντιλήψεις για τον άνθρωπο), με κέντρο πάντα για τον Decreus τον ελεύθερο άνθρωπο ως παράγοντα και υποδοχέα δια-πολιτισμικών δυνάμεων που συλλειτουργούν.

Και δεν είναι μόνο αυτά. Δούλεψε ως Dramaturg ενός σπουδαίου Βέλγου καλλιτέχνη, του Jan Fabre (και δηλαδή απ’ τον Βιργίλιο και τη διδασκαλία των λατινικών έφτασε στην Τέχνη που υπερασπίζει την αισθητική της ρήξης και όχι την επανάπαυση στα εγνωσμένα και τα επικυρωμένα). Για την ακρίβεια, ήταν ο Dramaturg του Fabre στο «Mount Olympus» με τα παλλόμενα πέη που τόσο πολύ ενόχλησαν κάποιους Έλληνες καλλιτέχνες και δημοσιογράφους (λες και δεν είχαμε δει τόσα και τόσα παλλόμενα πέη σε αρχαιοελληνικά αγγεία).

Το βιβλίο του Decreus για τον Τερζόπουλο, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα (μτφ. Γ. Σιδέρης), είναι ένα θεατρολογικό magnum opus όχι μόνον επειδή πραγματεύεται κριτικά την υπάρχουσα βιβλιογραφία για το Θέατρο Άττις, αλλά κυρίως επειδή αντιμετωπίζει το Άττις ολιστικά και στη διαχρονία του, υπογραμμίζοντας ότι το θέατρο του Τερζόπουλου απαιτεί υπέρβαση πέρα από τα όρια του σώματος, απαιτεί την κατάλυση των τοπικών ορίων και τη δημιουργία μιας βάσης για την καθολική ιδέα του κόσμου, όπου θα προκρίνεται όχι μόνον η απελευθερωμένη διάνοια, αλλά και το ελεύθερο διονυσιακό σώμα. «Είναι πραγματικά επαναστατική αυτή η σκέψη ότι το όλο “διαπολιτισμικό ζήτημα” εξαρτάται από μια “άλλη αντίληψη του σώματος”. Στον πυρήνα αυτής της στάσης βρίσκεται ένας μόνιμος πόθος για πραγματική αλληλεγγύη και δέσμευση καθώς και η προτροπή για τη δόμηση μιας κοινωνίας που ως κύριο συστατικό της θα έχει την ενσυναίσθηση» (σ. 341), δηλαδή το συμπάσχειν και την κατανόηση του Άλλου. Νομίζω ότι το παραπάνω παράθεμα φωτίζει απόλυτα αυτό που μας είπε ο Freddy και στο Βρότσλαβ, όπου βρεθήκαμε για μια εκδήλωση προς τιμήν του Τερζόπουλου στο πλαίσιο της 6ης Θεατρικής Ολυμπιάδας: «Το θέατρο του Τερζόπουλου είναι ένα θέατρο που μας κάνει καλύτερους ανθρώπους».