Συμπληρώνοντας φέτος 25 χρόνια δημιουργικής πορείας με το Ελληνογερμανικό θέατρο ο Κώστας Παπακωστόπουλος παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τις δικές του «Ικέτιδες» εμπνευσμένες από το ομώνυμο έργο του Αισχύλου.
Ιστορίες ανθρώπων από τη Συρία, το Μάλι, το Ιράκ και την Τουρκία, που ζουν σήμερα στη Γερμανία, ξεδιπλώνονται στην παράσταση ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται με αποστασιοποιημένο βλέμμα η πολιτική στάση της Ευρώπης στο θέμα «πρόσφυγας».
Σε ένα διάλειμμα από τις πρόβες του ο σκηνοθέτης μάς μίλησε για την παράσταση, την καριέρα του και τη ζωή του στη Γερμανία.
Μιλήστε μας λίγο για το Ελληνογερμανικό Θέατρο το οποίο ιδρύσατε το 1990 στη Γερμανία.
Το Ελληνογερμανικό Θέατρο ιδρύθηκε το 1990 ως ένα ελεύθερο θεατρικό σχήμα. Φέτος συμπληρώνει 25 χρόνια δημιουργικής πορείας στη Γερμανία και έχει γίνει πλέον ένα αναπόσπαστο κομμάτι της θεατρικής ζωής της Κολωνίας. Οι παραστάσεις μας αποτελούν συμπαραγωγές με Κρατικά Θέατρα διαφόρων πόλεων της Γερμανίας, καθώς και με Θέατρα της ελεύθερης σκηνής. Έτσι στο πέρασμα του χρόνου η δουλειά μας έγινε γνωστή σε ολόκληρη τη Γερμανία. Έχουμε επίσης επανειλημμένα εκπροσωπήσει την πόλη της Κολωνίας σε μεγάλα Φεστιβάλ του εξωτερικού, όπως της Βαρκελώνης, του Τορίνο, της Θεσσαλονίκης, των Βρυξελλών και της Βιέννης.
Ποιες είναι οι αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται το θέατρο που κάνετε όλα αυτά τα χρόνια;
Το Ελληνογερμανικό Θέατρο ακολουθεί τρεις βασικούς δραματουργικούς άξονες. Ο πρώτος άξονας συνδέεται με το αρχαίο δράμα, ο δεύτερος με έργα Νεοελλήνων θεατρικών συγγραφέων σε πρώτη γερμανική μετάφραση (Δημήτρη Κεχαΐδη, Βασίλη Ζιώγα, Δημήτρη Δημητριάδη) και ο τρίτος με έργα Ευρωπαίων που εμπνέονται από τον αρχαίο ελληνικό μύθο (Heiner Müller, William Shakespeare, Dea Loher). Έτσι έρχονται σε επαφή το αρχαίο με το σύγχρονο θέατρο, η Ελλάδα με τη Γερμανία.
Τι σας έκανε να αφήσετε την Ελλάδα και να ζήσετε στη Γερμανία;
Στη Γερμανία βρέθηκα, για να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές στα Οικονομικά. Η παραμονή μου σε ένα ξένο τόπο μού έδωσε τη δυνατότητα να αποστασιοποιηθώ από το ξεκίνημά μου και να ανακαλύψω αυτό που πραγματικά με ενδιέφερε: το θέατρο.
Εργάζεστε και ζείτε στη Γερμανία πάνω από 30 χρόνια σημειώνοντας μια ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία. Νιώσατε ποτέ ανεπιθύμητος;
Ανεπιθύμητος όχι. Ειδικά εμείς οι Έλληνες είχαμε μια θετική αντιμετώπιση από τη γερμανική κοινωνία σε σχέση με τους άλλους ξένους τη δεκαετία του '80, όταν ήρθα στη Γερμανία. Υπήρχε κάποιος σεβασμός προς την Ελλάδα. Αυτό φυσικά στα χρόνια της κρίσης άλλαξε.
Πώς είναι η ζωή στη Γερμάνια και πώς κυλάει ένα τυπικό 24ωρο σας;
Έχω μια αυστηρά οργανωμένη επαγγελματική ζωή, όπως όλοι εδώ στη Γερμανία. Επιπλέον το ξενύχτι με τις εξαντλητικές πρόβες αποτελεί κομμάτι της ζωής μου.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τους μετανάστες οι Έλληνες είναι διαφορετικός από τον τρόπο που τους αντιμετωπίζουν οι Γερμανοί;
Θα σας απαντήσω στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης, μιας και ζω από κοντά τη γερμανική πραγματικότητα. Είναι αλήθεια ότι εδώ και ένα μήνα η στάση των Γερμανών απέναντι στους μετανάστες έχει μεταβληθεί σημαντικά σχετικά με το παρελθόν. Μέσα από τη δυναμική προτροπή του κράτους ο μέσος Γερμανός νιώθει σχεδόν υποχρεωμένος να βοηθήσει τον ξένο πρόσφυγα. Φυσικά υπάρχουν και αυτοί που αντιτίθενται ριζικά και είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον τους.
Ποιο είναι το κοινό σας;
Μια σύνθεση από το γερμανικό αστικό κοινό των κρατικών θεάτρων και του εναλλακτικού κοινού της ελεύθερης σκηνής. Φυσικά η χαρά μου είναι ιδιαίτερη, όταν βρίσκονται και κάποιοι Έλληνες στο κοινό μας.
Σήμερα είστε ένας επιτυχημένος σκηνοθέτης. Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια της διαδρομής σας;
Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν, ειδικά τα πρώτα χρόνια, να ξεπεράσω τα στεγανά, τις άκαμπτες δομές που κυριαρχούσαν στο γερμανικό θέατρο. Δεν ήταν αυτονόητο ότι ένας σκηνοθέτης της ελεύθερης σκηνής μπορεί να συνεργαστεί με τα κρατικά θέατρα, πράγμα το οποίο τελικά καθιέρωσα στις σκηνοθεσίες μου. Χρειάστηκε όμως χρόνος και κυρίως σκληρή δουλειά και συνέπεια.
Δημοκρατία. Πολιτικό Άσυλο. Γυναικεία Χειραφέτηση. Ζητήματα που θίγονται στην παράστασή σας. Πόσο πιστά ακολουθείτε τα βήματα του Αισχύλου;
Πρέπει να ξεκαθαρίσω εδώ σχετικά με το έργο μου «Ικέτιδες» ότι δεν αποτελεί διασκευή του ομώνυμου έργου του Αισχύλου. Πρόκειται για ένα νέο έργο, γραμμένο από εμένα, εμπνευσμένο από τις «Ικέτιδες» του τραγικού ποιητή. Παρ’ όλα αυτά αναδεικνύονται οι ιδέες που θίγονται στο αρχαίο δράμα και παράλληλα συνδέονται με την πραγματικότητα της σημερινής δημοκρατίας.
Έχοντας ανεβάσει πολλά έργα κλασικών συγγραφέων με πρωτοποριακό τρόπο, πιστεύεται πως η διασκευή του αρχαίου κειμένου πρέπει να έχει κάποια όρια; Η σκηνοθεσία υπόκειται σε κάποιους κανόνες;
Έχω δει παραδοσιακές σκηνοθεσίες που αποδίδουν πολύ επιτυχημένα τις αρχαίες τραγωδίες και άλλες που είναι κενές και στην πραγματικότητα προδίδουν τις ιδέες και την ουσία των κειμένων. Έχω επίσης παρακολουθήσει πρωτοποριακές παραστάσεις περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένες. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία κατά τη γνώμη μου είναι η ειλικρίνεια και η αυθεντικότητα με την οποία ο σκηνοθέτης θα προσεγγίσει αυτά τα ιερά κείμενα.
Ποια παράσταση από αυτές που έχετε δει είναι η ιδανική για σας;
Ιδανική είναι δύσκολη κουβέντα. Μία πολύ καλή παράσταση που είδα πρόσφατα στο Φεστιβάλ του Recklinghausen ήταν η «Αντιγόνη» του Βέλγου σκηνοθέτη Ivo van Hove.
Τι μηνύματα θέλετε να περάσετε με τις δικές σας «Ικέτιδες»;
Οι ιστορίες των προσφύγων στις «Ικέτιδες» είναι η αφορμή για να δούμε τη στάση της Ευρώπης στο θέμα «πρόσφυγας» ειδικά σε μια χώρα, όπως η Γερμανία.
Τελικά η κρίση τι αντίκτυπο έχει στην Τέχνη, πώς την επηρεάζει και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του δημιουργού;
Η τέχνη γίνεται αυτόματα ο πρωταρχικός εκφραστής της κρίσης, μετατρέπει αναγκαστικά την κρίση σε δημιουργία και μεταφέρει την κραυγή αγωνίας της κοινωνίας. Τώρα όσον αφορά στο δημιουργό δεν νομίζω ότι υπάρχει «πρέπει», ο ίδιος μόνο μπορεί να ανακαλύψει την αποστολή του.
Πώς βλέπουν οι Γερμανοί τους Έλληνες δημιουργούς;
Οι Γερμανοί σε γενικές γραμμές νιώθουν σεβασμό για ό,τι σχετίζεται με την αρχαία Ελλάδα, αλλά γνωρίζουν λίγα για τους νέους μας δημιουργούς. Θα ήταν σημαντικό λοιπόν να γίνουν γνωστοί οι νέοι Έλληνες δημιουργοί στο γερμανικό κοινό.
Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας βήματα;
Τέλη Νοεμβρίου θα ανέβει στην Κολωνία η «Αντιγόνη» μου, η οποία και ανοίγει τη νέα τριλογία με τίτλο «Αγαπημένη ΄Υβρις» και θέμα την αντίληψη του μέτρου σήμερα.
14°
