Στα χρόνια του Αγάθωνα: Η εποχή, οι ημέρες αναζήτησης και το οδοιπορικό του σπάνιου τραγουδιστή του ρεμπέτικου

Μέσα στον μεταπολιτευτικό αναβρασμό εκεί στα τέλη του 1974 στην Αθήνα εμφανίζονται δειλά παρέες που παίζουν ρεμπέτικα, σε σπίτια, σε στέκια και ταβέρνες. Γύρω ο κόσμος βράζει πολιτικά.

Το 1975 είναι μια αποκαλυπτική χρονιά για την επανεμφάνιση του ρεμπέτικου. Ο Νταλάρας παρουσιάζει τον διπλό δίσκο «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι» που είναι ο πρώτος δίσκος της εποχής με επανεκτελέσεις ρεμπέτικων τραγουδιών. Θα τον στηρίξει με εμφανίσεις στην μπουάτ Θεμέλιο στην Πλάκα. Θα ακολουθήσει η Χάρις Αλεξίου με τα «12 λαϊκά τραγούδια». Ο «ρακοσυλλέκτης» Κώστας Χατζηδουλής, επιμελείται τρεις δίσκους για την Columbia- Regal με τίτλο «Ρεμπέτικη Ιστορία 1925-55». Στο κρατικό ραδιόφωνο, ο συλλέκτης Σπύρος Παπαϊωάννου παρουσιάζει σπάνιες ηχογραφήσεις από δίσκους 78 στροφών. Στήνονται οι ενδιαφερόμενοι στους δέκτες τους και καταγράφουν. Την ίδια χρονιά ο Τάσος Φαληρέας πηγαίνει την πρωτοπόρα «Ρεμπέτικη Κομπανία στην Lyra και κυκλοφορούν «Τα Μπλέ Παράθυρα». Η χρονιά θα κλείσει με την κυκλοφορία του δίσκου «Λαϊκή Παράδοση» με την Βίκυ Μοσχολιού και τον Μανώλη Μητσιά από την Columbia. Μια νέα γενιά ερμηνευτών παίρνει την σκυτάλη του ρεμπέτικου.

Το 1978 η πρώιμη «Οπισθοδρομική Κομπανία» έχει ξεκινήσει τις «επιδρομές» της στις ταβέρνες. Σε μια τέτοια έξοδο γνωρίζουμε τον Θοδωρή Παπαδόπουλο που παίζει τρίχορδο και τραγουδάει εντυπωσιακά τον Μάρκο Βαμβακάρη. Ο Θοδωρής τότε ήταν ενεργό μέλος μιας πειραματικής ομάδας με εμπνευστή τον φιλοσοφούντα συγγραφέα Γιώργο Μανιάτη. Ο συγγραφέας μετά από πολλές περιπέτειες έχει αφοσιωθεί στο τρίχορδο μπουζούκι. Λίγο αργότερα θα δημιουργήσει μια μουσική ομάδα με τίτλο το «Περί οργανώσεως». Θα «οργανώσει» με την μουσική, μια νεανική κοινότητα γύρω του. Γράφει νεορεμπέτικα τραγούδια. Τα εκτελεί η ομάδα. Ο Θοδωρής με οδήγησε στον αρχηγό τους. Βρεθήκαμε στα Εξάρχεια. Οικονόμου 15. Σ ένα δωμάτιο γεμάτο άδεια κουτιά Ballantines. Ένας άνθρωπος σε διαρκή οίστρο. «Δεν θέλω πολλούς. Δώδεκα χρειάζομαι.» Μου είπε μεταξύ των άλλων στην συνάντηση μας. Ήθελε δώδεκα ακολούθους για να φτιάξει την αποστολική του ομάδα. Ένα τάγμα ταγμένων. Θέλει να αλλάξει τον κόσμο με «όργανο» την μουσική και τις ερμηνείες του στον αρχαίο κόσμο. Γράφουν και άλλοι. Παρουσιάζονται ως συλλογικό πρόσωπο.

Τραγούδια σκωπτικά, άλλα προπαγανδιστικά της κοσμοαντίληψης του, άλλα λυρικά και άλλα εξαιρετικά. Για τις φιλοσοφικές του αποκαλύψεις και τις εφαρμογές τους, η ομάδα θα διευρυνθεί στην αδελφότητα το «Ευρετήριον», που δεν αμοίβεται, δεν αμύνεται, δεν δισκογραφεί και δεν δημοσιεύει. Η αναζήτηση της ελληνικότητας θα πάει από τα τρίχορδα μπουζούκια στην Αρχαία Ελληνική γραμματεία και στην αρχαία λύρα. Θα μιλήσει το 86 στο συνέδριο στους Δελφούς «Το ρεμπέτικο και οι Αρχαίοι Λυρικοί ποιητές». Τα ίδια πάθη. Τρίχορδα, χορός, Λυρική ποίηση, Πλάτων, Πυθαγόρας και Προσωκρατικοί.

Τον παρακολουθώ διατηρώντας αποστάσεις.

Το 82 κυκλοφορεί από την "Pan Vox" το «Ρεμπέτικο Συγκρότημα Θεσσαλονίκης». Στο εξώφυλλο τέσσερεις άντρες μυστακοφόροι, με τα όργανα στα χέρια και ένα ζωγραφισμένο κομπολόι. Δύο Λάζαροι. Ο Χαριτίδης και ο Κουταλίδης. Και ο Θανάσης Τσακμάκας που έχει και γένια. Η φωτογραφία «μύριζε» ρεμπέτικο φονταμενταλισμό.

Τραγουδάει ο Αγάθωνας Ιακωβίδης. Φαντάστηκα πως το «Αγάθωνας» ήταν «καλλιτεχνικό». Ήταν κάποιος απόστολος του Μανιάτη και το όνομα ήταν από ιδεολογική βάπτιση. Κάποιος που έκανε υποκατάστημα στην Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν έτσι. Η φαντασία μου τα φταίει που λέει και το τραγούδι. Είναι μια παρέα που έχει συσπειρώσει ο Αγάθωνας.

Είναι παιδί προσφύγων από την Μικρά Ασία. Έχει παππού παππά και καλό ψάλτη. Είναι οι ψαλμουδιές στα αυτιά του. Έχει φύγει μικρός στα 15 από την γενέτειρά του, τον Ευαγγελισμό Λαγκαδά. Είκοσι λεπτά από την Θεσσαλονίκη. Είναι απείθαρχος κι ο πατέρας του τον ξυλοφορτώνει. Είναι ατίθασος και τα ίδια θα κάνουν και οι καθηγητές του. Θα εγκαταλείψει το σχολείο και θα κατέβει σε ένα ξάδερφο του πατέρα του στην Θεσσαλονίκη για να μπει στην βιοπάλη. Βιοτεχνία με δερμάτινα και πλαστικά. Αλλάζει πολλές δουλειές γιατί συνήθως την Δευτέρα τον διώχνουν. Είναι φανατικός Ολυμπιακός και τις Κυριακές κατεβαίνει να δει τον «Θρύλο». Έχει τρέλα με τον Γιώργο Σιδέρη, τον σέντερ φορ του Ολυμπιακού.

Έφτιαξε την λέσχη του «Θρύλου» στην συμπρωτεύουσα. «Ρεμπέτικο σημαίνει Ολυμπιακός» διατείνεται. Τον μαγεύει η μουσική και αυτοδίδακτα θα παίξει κιθάρα και μπαγλαμά. Είναι εποχές που οι μπουάτ στην Θεσσαλονίκη είναι αυτοσχέδιες και συχνάζουν εκεί οι φοιτητές. Θα μπει μια νύχτα στον φωτισμένο Λευκό Πύργο και θα βγει στον τελευταίο όροφο σε μια μπουάτ. Μια μπουάτ που ξεκίνησε ο Νικόλας Άσημος.

«Ήμουν σαν βλαχάκι» λέει. Είναι ένας μικρός θαμώνας και τραγουδάει όλα τα τραγούδια. Θα του δώσει την ευκαιρία ο τραγουδοποιός Γιώργος Αραπάκης. Ένα βράδυ θα τον καλέσει στο πάλκο. Θα τραγουδήσει Ξυλούρη. Τον μιμείται καλά. Θα πει και Νέο Κύμα. Θα τον προσλάβουν το 73. Θα ανακαλύψει το ρεμπέτικο και θα επεκτείνει το ρεπερτόριο του με τραγούδια του Στελλάκη Περπινιάδη και του Μάρκου Βαμβακάρη.

Ηχογραφεί και μελετάει τις εκπομπές του Σπύρου Παπαϊωάννου. Είναι πεισματάρης στην μελέτη. Προσθέτει τζουρά και ούτι στα όργανά του. Αναζητάει υλικό στα παλιατζίδικα που πουλάνε δίσκους 78 στροφών.

Μετά την πρωϊνή δουλειά σε αλλαντοποιεία, παίζει μόνος του στην ιστορική ταβέρνα «Δόμνα». Εκεί θα τον πλησιάσει ο Λάζαρος Χαριτίδης που σπουδάζει πολιτικός μηχανικός και παίζει αυτοδίδακτα μπουζούκι. Θα κολλήσουν. Θα κολλήσει και ο Λάζαρος Κουταλίδης με την κιθάρα του στην ομάδα. Το 1978 θα προστεθεί και ο Θανάσης Τσακμάκας που επέστρεψε πρόσφυγας από την Πολωνία. Έπαιζε εκεί μπουζούκι στο συγκρότημα «Ρωμιοσύνη». Μετά την στρατιωτική του θητεία στα ΛΟΚ ο Αγάθωνας, θα φτιάξει το συγκρότημα. Είναι πλήρης η ρεμπέτικη τετράς.

Για ένα διάστημα, την κιθάρα θα κρατήσει ο Γιώργος Τακματζόγλου, που θα καταλήξει στους Χειμερινούς Κολυμβητές. Θα κάνουν ατέλειωτες πρόβες. Στον σεισμό του 1978 και στις υπαίθριες βεγγέρες, θα γνωρίσει την γυναίκα του. Την Εριφύλη Χοντολίδου.

Ο Αγάθωνας είναι επίμονος, τελειομανής και αυστηρός. Έχουν πρόταση από το ξενοδοχείο Παλλήνη στην Καλλιθέα Χαλκιδικής για το καλοκαίρι. Τουριστικό ρεπερτόριο. Μετά την πρώτη βραδιά, θα τους την πέσει ο υπεύθυνος ότι πρέπει να ντυθούν κόσμια και ομοιόμορφα. Θα του επιφυλάξουν μια έκπληξη. Ο Αγάθωνας έχει πει «Εντολές σταμάτησα να παίρνω από τότε που απολύθηκα από φαντάρος». Το βράδυ Θα εμφανιστούν με σαγιονάρες, σορτσάκια, άσπρα πουκάμισα και παπιγιόν. Θα την χαρούνε την πλάκα αλλά θα φάνε σουτ.

Αυτές οι τρελίτσες τους δένουν σαν συγκρότημα. Οι πρόβες συνεχίζονται εντατικά και ο Αγάθωνας είναι ο εισηγητής του ρεπερτορίου. Έχει πλέον άφθονο υλικό από ηχογραφημένες κασέτες αλλά και δίσκους βινυλίου. Καμαρώνει γιατί έβαλε τα ρεμπέτικα στις μπουάτ της Θεσσαλονίκης. Όταν βεβαιωθεί ότι μπορεί να τραγουδήσει τα τραγούδια του Γιώργου Κάβουρα είναι σαν να αποκτά ταυτότητα. Τον σπουδάζει και θα προσπεράσει την έντονη επιρροή. Θα τον κάνει φύση του.

Το 1980 ανεβαίνει στην Θεσσαλονίκη ο Γιώργος Μητρόπουλος παραγωγός τότε στο Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι. Η φίλη του, η Κική Λαζόγκα, τον παρασύρει στο Φεστιβάλ του Ρήγα Φεραίου που παίζουν ρεμπέτικα κάτι φίλοι της. Είναι το Ρεμπέτικο Συγκρότημα Θεσσαλονίκης που δεν θέλει να αποκαλείται κομπανία. Ο Μητρόπουλος κάνει επαφή και το επόμενο καλοκαίρι του 81, θα τους προτείνει στον Μάνο Χατζιδάκι και θα κατέβουν στις γιορτές Ελληνικού Παραδοσιακού Τραγουδιού στα Ανώγεια. Θα μοιραστούν την βραδιά με την Ρεμπέτικη Κομπανία. Η συναυλία θα μεταδοθεί από την συχνότητα του Τρίτου.

Θα τους ακούσουν από την Music Box και θα τους καλέσουν να κάνουν δίσκο. Ο βασικός όρος από την μεριά του συγκροτήματος ήταν να μην ανακατευθεί η εταιρεία με το ρεπερτόριο. Έτσι κι έγινε. Θα μπούνε για πρώτη φορά στο στούντιο Master Sound , με παραγωγό τον βετεράνο μαέστρο Νάκη Πετρίδη και ηχολήπτη τον Βασίλη Γεωργόπουλο. Είναι προβαρισμένοι και θα αναπαράξουν τις πρώτες εκτελέσεις με φωτογραφική ακρίβεια. Αναζητούν την παλιά αυθεντικότητα. Θα κάνει play back τις δεύτερες φωνές. Και τα δοξαστικά «Γειά σου Αγάθωνα από την Θεσσαλονίκη» μόνος του τα λέει. Τελειώνουν τον δίσκο σε δύο μέρες. Είναι σκληροπυρηνικοί. Υποστηρίζουν το προπολεμικό ρεμπέτικο. Έχουν άποψη και δεν παίζουν όλους τους συνθέτες. Την ίδια χρονιά θα κυκλοφορήσει η Columbia το «Τσάρκα στα παλιά» του Μπάμπη Γκολέ. Θα αισθανθεί με τον Γκολέ μια συγγένεια αισθητική. Έχουν περίπου τα ίδια γούστα. Θα γίνουν φίλοι και θα συνεργαστούν σε δίσκους και σε εμφανίσεις.

Από τον πρώτο δίσκο ο Αγάθωνας θα ξεχωρίσει. Το ηχόχρωμα της φωνής του είναι σαν να έρχεται από το Σμυρνέικο παρελθόν. Δεν του αρέσει η εξωστρέφεια του λαϊκού τραγουδιού ούτε τα «οριεντάλ».

Τον καλεί η Αθήνα. Θα εμφανιστεί με τον Δημήτρη Κοντογιάννη στο κέντρο του «Σαμπάνη» στον Άγιο Λουκά που έχει γίνει ο ναός της λαϊκής διασκέδασης. Θα μείνει στην Κυψέλη. Συνήθως κουρεύεται μια φορά τον χρόνο. Στην Αθήνα κουρεύεται κάθε τρείς και λίγο σε μια τσαχπίνα κομμώτρια. Έχει πάρει φόρα η μικρή και του έχει κουρέψει πολύ τα μαλλιά και του ξυρίζει και το μουστάκι. Το βράδυ στο μαγαζί πέφτει μεγάλη καζούρα από συναδέλφους και προσωπικό. Στην διάρκεια του προγράμματος ανεβαίνει στο πάλκο ένα γκαρσόνι και του λέει. «Σε παρακαλώ, κατέβα σε κείνη την παρέα γιατί δεν πιστεύουν ότι είσαι ο Αγάθωνας και λένε δεν φτάνει που τον διώξατε φέρατε κι αυτόν που λέει τα τραγούδια του». Τα πλούσια μουστάκια του και τα αχτένιστα μακριά μαλλιά του, έχουν κάνει την φιγούρα του χαρακτηριστική. Σήμα κατατεθέν. Σαν αγωνιστής του 21.

Θα κάνουν και δεύτερο δίσκο με τις ίδιες συνθήκες. Θα βάλουν πέντε «ουσιώδη» τραγούδια στα δώδεκα. Οι μερακλήδες έχουν γίνει το κοινό του. Την επόμενη χρονιά θα κατεβάσει και το συγκρότημα του στην Αθήνα. Στου «Σαμπάνη» θα είναι ο Οδυσσέας Μοσχονάς, η Κατερίνα Κόρου, ο Μανώλης Δημητριανάκης και ο σολίστας του ακορντεόν Λάζαρος Κουλαξίζης. Θα τον προσκαλέσει η Χάρις Αλεξίου στον δίσκο «Τα Τσίλικα» και θα πουν μαζί εξαιρετικά το «Αερόπλανο θα πάρω» του Παναγιώτη Τούντα, που τραγούδησαν το 1923 η Ρόζα Εσκενάζυ με τον Στελλάκη Περπινιάδη.

Με το συγκρότημα θα δουλέψουν στην Αθήνα άλλη μια σεζόν στην Πηγή του Ρεμπέτικου. Η μοίρα των συγκροτημάτων θα τους χτυπήσει την πόρτα. Θα τους κουράσει και θα τους αποπροσανατολίσει η «ξελογιάστρα» Αθήνα. Θα διαλυθούν. Θα πάρουν διαζύγιο για «ασυμφωνία χαρακτήρων».

Θα συνεχίσει μόνος του. Θα κάνει τον πρώτο του δίσκο ως Αγάθωνας «Κάθε βραδάκι μια φωτιά» στην Pan-Vox.

Θα συνεργαστεί με εξαιρετικούς καλλιτέχνες. Μουσικούς και τραγουδιστές. Έχει κι ένα σοβαρό αρχείο αυθεντικών ηχογραφήσεων. «Είμαι αρχαιολόγος του Ρεμπέτικου -λέει- αλλά δεν το άφησα στο μουσείο». «Ο ρεμπέτης είναι ουσιαστικά ο ελεύθερος άνθρωπος, αυτός που λέει ακριβώς ότι σκέφτεται και αισθάνεται». Δεν τραγουδάει τα τσιφτετέλια. Τονίζει στις συνεντεύξεις ότι «Έκοψα το χασίσι όταν γεννήθηκε ο γιος μου». Η εμπειρία του λέει ότι «είναι αθώο και το έχουν δαιμονοποιήσει». Φέρνει για παράδειγμα τον Κώστα Ρούκουνα ή «Σαμιωτάκι» που στα ογδόντα του έλεγε «κάπνισα δυό καράβια χασίσι και δεν έπαθα τίποτα». Ντύνει τα γούστα του με έρευνες και ιδεολογίες. Φτιάχνει μια πανοπλία.

Θα βρεθεί με τον τραγουδοποιό Βασίλη Νούσια βασικό μέλος της ομάδας του Γιώργου Μανιάτη που γράφει νεορεμπέτικα. Και θα έχουν μια μακρά συνεργασία ως το 2002. Στην πορεία θα τραγουδήσει 45 τραγούδια του. Θα βρεθούν και θα ανταλλάξουν απόψεις και με τον Μανιάτη για τους Έλληνες. Τελικά δεν ήταν μόνο η φαντασία μου που τους είχε δει στο ίδιο κάδρο με τον Μανιάτη.

Για οκτώ χρόνια δεν θα κάνει δίσκο με επανεκτελέσεις . Θα συνεργαστεί με την Γλυκερία στο «Χάραμα» και εκεί θα ταιριάξουν με τον συνθέτη και παραγωγό Στέλιο Φωτιάδη.

Θα ενταχθεί στην “Eros” την δισκογραφική του εταιρεία. Θα κάνουν πέντε δίσκους. Ο Φωτιάδης λέει «Είναι ο πιο αυθεντικός τραγουδιστής του ρεμπέτικου».

Το 1998 θα κάνει μια έκπληξη που θα ξαφνιάσει το πανελλήνιο. Ενώ αποφεύγει την εξωστρέφεια θα πρωταγωνιστήσει στην διαφήμιση του Λαϊκού λαχείου. Το τραγούδι θα γράψει ο Τόλης Μαστρόκαλος, ο μπασίστας της «Σπυριδούλας» και φίλος του Παύλου Σιδηρόπουλου. Ένα Ζαμπετέικο τραγούδι για τις ανάγκες της διαφήμισης. Το σποτ θα γυριστεί στο λαϊκό στέκι «Εννέα όγδοα 9/8» από τον μετρ του είδους Γιώργο Γκάβαλο. Όλη η Ελλάδα τον μαθαίνει με το μικρό του όνομα.

Η διαφήμιση θα σκίσει και θα παίζεται είτε έχει Τζακ Ποτ, είτε όχι.

Δεν θα επηρεαστεί από την αλλά Ζαμπέτα επιτυχία. Θα παραμείνει στο στοιχείο του. Μονοθεματικός. Προπολεμικά Ρεμπέτικα. Η μόνη διεύρυνση που θα κάνει είναι να τραγουδήσει δημοτικά.

Δεν την αντέχει άλλο την Αθήνα και θα γυρίσει στα πάτρια. Μεγαλώνει κι ο γιός του ο Νίκος που εξελίσσεται σε απίθανο μουσικό.

Θα κάνει το 2013 άλλη μια υπέρβαση. Θα αποδεχθεί την συνεργασία με ένα νεανικό Θεσσαλονικιό συγκρότημα τους Κόζα Μόστρα και θα πάει στην Γιουροβίζιον, στο Μάλμε της Σουηδίας. «Να βοηθήσω τα παιδιά» θα πει. "Alcohol is Free" . Μουσική Ηλίας Κόζας, Στίχοι Στάθης Παχίδης από τους «Άγαμοι Θύται».

Στοχεύουν στους μπεκρήδες της Ευρώπης. Θα μπει στο πανηγύρι της διοργάνωσης. Θα γίνει το πρόσωπο των ημερών. Τον καλούν όλες οι τρέχουσες εκπομπές. Τον λένε ρεμπέτη επειδή τραγουδάει ρεμπέτικα. Θα πάει σε όλα τα κανάλια και θα είναι σαν διαδήλωση διαμαρτυρίας και υπεράσπισης του λαϊκού πολιτισμού. Θα τα πει έξω από τα δόντια και κάτω από τα μουστάκια του. Θα γίνει η πέτρα του σκανδάλου.

Παρά την αμφισβήτηση και την γκρίνια θα κερδίσουν την έκτη θέση. Μετά από αυτήν την επίδοση δεν έχει έρθει άλλη καλύτερη. Ξένοι διοργανωτές προτείνουν περιοδεία στην Γαλλία με τους Κόζα Μόστρα αλλά να διασκευάσουν προς το ροκ το ρεπερτόριο. Θα αρνηθεί κάθετα. Ο ίδιος λέει ότι δεν τους βοήθησε η Γιουροβίζιον. Το συγκρότημα θα διαλυθεί και οι δουλειές του πήγαν κατά διαόλου.

Τον Φεβρουάριο του 20 ο Κώστας Καλαφάτης, κιθαρίστας και τραγουδιστής και ένας από τους πυλώνες της διάδοσης του ρεμπέτικου μου προτείνει να εμφανιστούν μαζί με τον Αγάθωνα στο Γυάλινο τον Μάρτιο. Θα είναι και οι νεώτεροι Φώτης Βεργόπουλος και η Χαρούλα Τσαλπαρά. Αναλαμβάνω την διοργάνωση αλλά μας σταματάει η «πανδημία» με τις αφίσες έτοιμες. Ο νέος Covid-19. Το αναβάλλουμε για τον Σεπτέμβρη.

Στις αρχές Μαΐου με την πανδημία του νέου κορωνοϊού, ο Αγάθωνας, μαζί με συνεργάτες του και σε συνεργασία με τη διοίκηση του νοσοκομείου «Παπαγεωργίου» της Θεσσαλονίκης θα παίξουν ρεμπέτικα τραγούδια στην είσοδο του νοσοκομείου σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προσφορά των επαγγελματιών υγείας στην αντιμετώπιση της πανδημίας.

Στις 5 Αυγούστου με άριστες τις καρδιολογικές του εξετάσεις, μας εγκαταλείπει αιφνίδια. Στον ύπνο του. Ένα ήσυχο πέρασμα για το πάλκο του ουρανού.

* Ευχαριστούμε την Εριφύλη Χοντολίδου για την παραχώρηση του φωτογραφικού αρχείου του Αγάθωνα