Ο Μαρκ Φράι και η Ψυχεδελική Φολκ: Τα τραγούδια δεν γράφονται μόνα τους

Είναι μερικοί δίσκοι που αφήνουν έντονο αποτύπωμα μέσα μας. Και για όποιον αγάπησε την ψυχεδέλεια και τη φολκ της δεκαετίας του 60 και του 70, το "Dreaming With Alice" του Μαρκ Φράι είναι ακριβώς ένας τέτοιος δίσκος. Από το 1972 μέχρι σήμερα ο Άγγλος μουσικός και ζωγράφος περισσότερο ζωγράφιζε παρά ηχογραφούσε. Οι μουσικές δουλειές του ήταν πάντα αρκετά ενδιαφέρουσες, αλλά δεν είχαν ποτέ αυτή τη φλόγα που είχε το ντεμπούτο του. Όμως, το "Not On The Radar' που μόλις κυκλοφόρησε είναι ένας δίσκος εντυπωσιακός. Ένα βαθιά συγκινητικό άλμπουμ, που δείχνει ότι μερικά χαρακτηριστικά μένουν αναλλοίωτα στο πέρασμα του χρόνου. Καμιά φορά ακριβώς λόγω του περάσματος του χρόνου. Ή μάλλον λόγω του ιδιαίτερου τρόπου που ένας καλλιτέχνης αποφασίζει να συνειδητοποιεί τον χρόνο που περνάει…

Ο Μαρκ Φράι μίλησε στην Athens Voice για το νέο του άλμπουμ, τη διαδικασία σύνθεσής του, αλλά και για πολλά άλλα και ενδιαφέροντα.

Λοιπόν. Μαρκ πρέπει να σου πω από την αρχή ότι το νέο σου άλμπουμ "Not On The Radar" είναι για μένα ένα από τα καλύτερα άλμπουμ του 2025. Πιθανότατα το καλύτερο άλμπουμ που έχεις κάνει μέχρι τώρα... Ένας συγκινητικός δίσκος, γεμάτος σπουδαία τραγούδια και έντονα συναισθηματικούς στίχους. Πώς καταφέρνεις να βρεις έμπνευση για ένα τέτοιο άλμπουμ, πενήντα τρία χρόνια μετά το ντεμπούτο σου;
Σ’ ευχαριστώ! Η έμπνευση είναι πάντα ένα μικρό μυστήριο. Αν γνωρίζαμε την ακριβή πηγή της έμπνευσης, θα ξέραμε ακριβώς από πού να αντλήσουμε το νερό, και το πηγάδι θα στέρευε σύντομα. Ο πατέρας μου, ο οποίος ήταν καλλιτέχνης, θυμόταν ότι όταν ήμουν μικρό παιδί του έλεγα ότι πρέπει να πηγαίνει στο εργαστήριό του γιατί "οι πίνακες δεν ζωγραφίζονται μόνοι τους". Ήταν λίγο θρασύ εκ μέρους μου, αλλά με τον ίδιο τρόπο ούτε τα τραγούδια γράφονται μόνα τους, αν και μερικές φορές δύσκολα θυμάται κανείς ότι είναι παρών στη διαδικασία. Τώρα που διανύω την όγδοη δεκαετία μου, αυξάνεται συνεχώς η αίσθηση του πολύτιμου χρόνου που απομένει, και έτσι ίσως κάποιες από τις ιδέες για το νέο άλμπουμ να προήλθαν από την ενατένιση του χρόνου.

Πώς συνθέτεις; Είναι πρώτα οι στίχοι, πρώτα η μουσική ή όλα ταυτόχρονα;
Έρχονται από όλες τις κατευθύνσεις, μερικές φορές πρώτα οι στίχοι, μερικές φορές η μουσική, και αν είσαι τυχερός όλα ταυτόχρονα. Μερικές φορές ένα τραγούδι συμβαίνει εν ριπή οφθαλμού, και άλλα μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να χτιστεί όπως πρέπει. Έγραψα το ρεφρέν για το "Daybreak" στο Μάλι της Δυτικής Αφρικής το 1980, και για πάνω από σαράντα χρόνια επέστρεφα συνεχώς σε αυτό το ρεφρέν αναζητώντας τους στίχους, οι οποίοι παρέμεναν πεισματικά κρυμμένοι μέχρι πέρυσι, όταν τραγούδησα τα λόγια «Κλείνω τα μάτια μου και προσπαθώ να ονειρευτώ» και ξαφνικά όλοι οι στίχοι μπήκαν στη θέση τους. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι αυτό το τραγούδι χρειάστηκε πάνω από σαράντα χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Οι πιο πρόσφατες δουλειές σου έχουν αρκετά διαφορετικό ήχο από τις πιο παλιές. Πόσο σε βοήθησε ο Glen Johnson των Piano Magic και της Second Language στις νέες σου κατευθύνσεις;
Γνώρισα τον Glen μέσω των The A. Lords, και έτσι προέκυψε το άλμπουμ "I Lived In Trees". Ήταν και είναι απίστευτα υποστηρικτικός και είμαι περήφανος που έχω κυκλοφορήσει τρία άλμπουμ στη Second Language. Ο Glen είναι τραγουδοποιός και μουσικός και καταλαβαίνει τη δημιουργική διαδικασία. Επιτρέπει στους καλλιτέχνες να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο, δεν τους κατευθύνει και θέλει οι καλλιτέχνες του να είναι ευχαριστημένοι με τον τρόπο που κυκλοφορεί η μουσική τους.

Αν και πήγες στην Ιταλία για να σπουδάσεις ζωγραφική, ηχογράφησες εκεί το πρώτο σας άλμπουμ. Πώς συνέβη αυτό;
Εκτός από τις σπουδές μου στη ζωγραφική έγραφα και τραγούδια εκείνη την εποχή, και η γυναίκα με την οποία ζούσα στη Φλωρεντία σκέφτηκε ότι θα άξιζε να κάνω ένα άλμπουμ. Είχε κάποιες διασυνδέσεις με τη μουσική βιομηχανία στη Ρώμη και κανόνισε να περάσω από ακρόαση από την RCA Ιταλίας. Δεν πίστευα ότι θα έβγαινε τίποτα, αλλά στην εταιρεία άρεσαν τα τραγούδια που τους έπαιζα με την κιθάρα μου και μου πρόσφεραν συμβόλαιο ηχογράφησης. Από εκεί ξεκίνησε το ταξίδι μου με το "Dreaming With Alice".

Το "Dreaming With Alice" είναι ένα βρετανικό φολκ άλμπουμ αλλά αισθάνομαι ότι έχει και στοιχεία της αμερικάνικης folk ψυχεδέλειας. Θα συμφωνούσες;
Όχι, για μένα δεν υπάρχει τίποτα αμερικανικό στο "Dreaming With Alice". Όταν έδωσα συνέντευξη στο BBC πριν από μερικά χρόνια, εξήγησα ότι την εποχή που έγραφα αυτά τα τραγούδια υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για τις μεσαιωνικές αγγλικές ιστορίες για βασιλιάδες, κάστρα και μάγισσες, τον θρύλο του βασιλιά Αρθούρου και ούτω καθεξής. Επίσης, το βιβλίο "Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων", το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1865 και έγινε απίστευτα δημοφιλές στην Αγγλία, διασκευάστηκε για την τηλεόραση από τον Τζόναθαν Μίλερ το 1966. Η τηλεοπτική ταινία είχε ένα πολύ ψυχεδελικό συναίσθημα, και μουσική με σιτάρ από τον Ravi Shankar. Νομίζω ότι μάλλον αυτό με επηρέασε κι εμένα.

Γιατί πιστεύεις ότι αυτό το άλμπουμ έχει τόσο μεγάλη αναγνώριση; Ήταν καθόλου έκπληξη για σένα το πόσο σημαντικό θεωρείται;
Είναι ακόμα και σήμερα ένα μικρό μυστήριο. Ίσως έπιασα εκείνη την ελάχιστη φευγαλέα στιγμή πριν αρχίσουν τα επώδυνα χρόνια της «ενηλικίωσης». Ίσως υπάρχει μια αθωότητα σε αυτό το άλμπουμ…

Το Record Collector συμπεριέλαβε το άλμπουμ στο Top 20 των "Strange Folk Albums". Θα συμφωνούσες ότι είναι παράξενο και με ποια έννοια;
Νομίζω ότι η λέξη «παράξενο» εδώ χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα ευρύτερο είδος μουσικής, για να συμπεριλάβει πράγματα όπως η ψυχεδέλεια και η εναλλακτική μουσική και όχι η παραδοσιακή λαϊκή μουσική. Με αυτή την έννοια το άλμπουμ είναι πραγματικά παράξενο, ήθελα πάντα να το αισθάνομαι αρκετά σουρεαλιστικό.

Σου πήρε σχεδόν 40 χρόνια για να κυκλοφορήσεις το δεύτερο άλμπουμ σου. Γιατί έκανες τόσο πολύ καιρό;
Νομίζω ότι η απάντηση είναι ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ζωγράφιζα συνεχώς, αν και δεν σταμάτησα ποτέ να γράφω τραγούδια και να παίζω κιθάρα αυτά τα 40 χρόνια.

Τι ακριβώς συνέβη με τη συνεργασία με τους A. Lords; Δεν ήταν αρκετά περίεργο για σένα να μη γράφεις τη μουσική αλλά τους στίχους και τα φωνητικά μέρη των τραγουδιών;
Ήταν ένας εντελώς νέος τρόπος δουλειάς για μένα. Οι A. Lords μου έστελναν ορχηστρικά κομμάτια για αρκετούς μήνες και ο ρόλος μου ήταν να δημιουργήσω το τραγούδι μέσα σε αυτά. Στη συνέχεια ηχογραφούσα αυτό που είχα φτιαξει και τους το έστελνα πίσω. Νομίζω ότι περάσαμε σχεδόν έξι μήνες δουλεύοντας έτσι πριν συναντήσω από κοντά τους A. Lords, δηλαδή τον Nicholas Palmer και τον Michael Tanner.

Αισθάνεσαι περισσότερο ζωγράφος ή μουσικός;
Τα αισθάνομαι εξίσου. Είναι οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Μερικές φορές το νόμισμα γυρίζει περισσότερο προς τη ζωγραφική και μερικές φορές περισσότερο προς τη μουσική. Οι δύο πλευρές εριστρέφονται όμως συνεχώς μαζί.

Πόσο διαφορετικό είναι για σένα να ζωγραφίζεις έναν πίνακα από το να συνθέτεις ένα τραγούδι;
Είναι και τα δύο πολύ παρόμοια. Είναι απλώς διαφορετικοί τρόποι αφήγησης μιας ιστορίας, ή τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ. Η ζωγραφική δημιουργεί τη δική της πολυπλοκότητα επειδή έχεις να κάνεις με "ύλη", ενώ με τη μουσική παλεύεις με κάτι πιο φευγαλέο, κάτι κρυμμένο στον αέρα.

Οι βασικές αξίες της ζωγραφικής σας και της μουσικής σου είναι οι ίδιες;
Οι βασικές αξίες είναι οι ίδιες, να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε κάτι που να έχει απήχηση σε εσάς, το οποίο μπορεί να αγγίξει κάτι οικουμενικό, κάτι που μπορεί να διαρκέσει.

Έχεις ταξιδέψει πολύ. Τι έφεραν στη σύνθεση των τραγουδιών σου αυτά τα ταξίδια;
Τα ταξίδια φέρνουν πάντα κάτι δημιουργικό στην παλέτα κάθε καλλιτέχνη, αν και μπορεί κανείς να ταξιδέψει σε πολύ άγριες και μακρινές ακτές απλά μένοντας ακίνητος.

Έχεις βρεθεί στην Ελλάδα, τη δεκαετία του '80...
Οι γονείς μου είχαν ένα όμορφο μικρό σπίτι στην Ιταλία, όπου περνούσαμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές όταν ήμασταν παιδιά, αλλά όταν το σπίτι πουλήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, πηγαίναμε συχνά στην Ελλάδα, και από τότε έχω μια σχέση αγάπης με τη χώρα σου. Όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα δεν θέλω ποτέ να φύγω. Με τη γυναίκα μου ζήσαμε πολλές όμορφες στιγμές στη Μάνη και αργότερα στο Πήλιο.

Πώς ήταν η συνεργασία σου με τον Keith Jones στο single που κυκλοφορήσες για τους Fruits de Mer;
Ο Andy και ο Keith με πλησίασαν και με ρώτησαν αν θα ήθελα να κάνω ένα single που είχαν στο μυαλό τους. Ο καλλιτέχνης και μουσικός Steve Krakow με έδρα το Σικάγο μου είχε ήδη προτείνει να ηχογραφήσω το ομώνυμο κομμάτι του "Dreaming With Alice" ως ένα ολοκληρωμένο τραγούδι (στο άλμπουμ είναι χωρισμένο σε 8 τμήματα), οπότε συναντήθηκα με τον παραγωγό και μουσικό Nick Franglen για να δημιουργήσουμε αυτή την εκδοχή, και αυτό ήταν πολύ διασκεδαστικό. Η πλευρά B είναι μια ζωντανή εκδοχή του "The Witch" από μια συναυλία στην οποία με κάλεσε ο Steve Krakow να συμμετάσχω στο Million Tongues Festival του στο Σικάγο το 2012.

Τι να περιμένουμε στο επόμενο διάστημα από σένα;
Ετοιμάζω ήδη το επόμενο άλμπουμ μου με τραγούδια, το οποίο ελπίζω να ξεκινήσω να ηχογραφώ το 2026.